Ualfresk

Det Ualfresk Spriik, en waastgermaans spriik, as det det föörluuper faan dön neimuuds fresk spriiken. Hat as auerlöwert uun rochtsbuken an uurkunden ütj det 13. tu 16. juarhunert ütj at lun twesken de Weser Struum an Ijsselmeer. Ualfresk wurd do uk uun Nuurdfresklun spreegen, man teksten diarfaan san ei auerblewen.

Tekst üüb Fering

Det iarst sidj faan det Fresk Lunrocht (1485)

Ferlik mä öler waastgermaans spriiken

Fering	Ualfresk	Ualingels	Ualplaattjiisk	Ualhuuchtjiisk	Uurgermaans
feet	fet	fæt	fat	faz	*fatą
maan	mon	mann	mon, man	man	*mann-
muun	monath	monaþ	monath, manuth	manod	*mēnōþs
wel	red	ræd	red, rad	rat	*raþą
öler	othar	oðer	oðar	andar	*anþeraz
fiiw	fif	fif	fif	fimf	*fimf
üs	us	us	us	uns	*uns
sark	tziurke	ċiriċe	kirika	kirihha	*kirikǭ
lei	ledza	leċġan	leggian	legen	*lagjaną
hingst / hoos	hors	hors	hors, hros	hros	*hrussą

Gramatik

Nöömer

Ualfresk nöömer haa fjauer kaasen: noominatiif, akusatiif, geenitiif an daatiif.

• Tu bispal: thī bām a buum, thiū erthe at eerd an thet skip at skap.

Kaasus	Iantaal	Muartaal	Iantaal	Muartaal	Iantaal	Muartaal
noominatiif	thī bām	thā bāma(r)	thiū erthe	thā ertha	thet skip	thā skipu
akusatiif	thene bām	thā bāma(r)	thā erthe	thā ertha	thet skip	thā skipu
geenitiif	thes bāmis	thēra bāma	there erthe	thēra erth(en)a	thes skipes	thēra skipa
daatiif	thā bāma	thā bāmum	there erthe	thā erthum	thā skipe	thā skipum

Adjektiiwen

Ualfresk adjektiiwen hed en stark deklinatschuun an en swak deklinatschuun:

Stark Deklinatschuun
Faal	M.	W.	S.	Muartaal
noominatiif	gōd	gōde	gōd	gōda, gōde
akusatiif	gōd(e)ne, gōden	gōde	gōd	gōda, gōde
geenitiif	gōdes	gōd(e)re	gōdes	gōd(e)ra
daatiif	gōda, gōde	gōd(e)re	gōda, gōde	gōda, gōde

Swak Deklinatschuun
Faal	M.	W.	S.	Muartaal
noominatiif	gōda	gōde	gōde	gōda
akusatiif	gōda	gōda	gōde	gōda
geenitiif	gōda	gōda	gōda	gōdena
daatiif	gōda	gōda	gōda	gōdum

Werben

At Ualfresk hed stark werben an swak werben

• Bispal faan en stark werb, nima (nem):

Konjugatschuun faan en Stark Werb nima "nem"

Indicatiif
Persuun	Presens	Fergingenhaid
1. persuun iantaal (ik)	nime	nom
2. persuun iantaal (dü)	nimest, nimst	nomest, nomst
3. persuun iantaal (hi of hat)	nimeth, nimth	nom
muartaal (wi, jam of jo)	nimath	nōmen
Konjunktiif
Persuun	Presens	Fergingenhaid
iantaal (ik, dü, hi an hat)	nime	nōme
muartaal (wi, jam an jo)	nime, nimen	nōme, nōmen
Persuun	Imperatiiif
iantaal	nim
muartaal	nimeth
Infinitiif an Partisipiin
Infinitiif	nima
Partisip Presens	nimande
Partisip Perfekt	enimen, nimen

• Bispal faan en swak werb, nera (neere):

Konjugatschuun faan en Swak Werb nera "neere"

Indicatiif
Persuun	Presens	Fergingenhaid
1. persuun iantaal (ik)	nere	nerede
2. persuun iantaal (dü)	nerist, nerst	neredest
3. persuun iantaal (hi of hat)	nereth	nerede
muartaal (wi, jam of jo)	nerath	neredon
Konjunktiif
Persuun	Presens	Fergingenhaid
iantaal (ik, dü, hi an hat)	neri(e)	ner(e)de
muartaal (wi, jam an jo)	neri(e)	ner(e)de
Persuun	Imperatiiif
iantaal	nere
muartaal	nerath
Infinitiif an Partisipiin
Infinitiif	nera
Partisip Presens	nerand
Partisip Perfekt	nerid

Bispal

Faan det Fivelgo Rocht (15. juarhunert):

1. Hueth is riucht? List ende kenst riuchtis ande godis. Riuchtes, thet queth rethelika thinga ande riuchtelika thinga, alsa bithiut hit thi paws. 2. Hwet queth thet wird godis? Nethelikera thinga and erlikera thinga, sprecht thi kaiser. 3. Hv monich riucht ister? Twa, en godelic ende en manslic; thet erste is thi onbern, thet other scoltu lernia; thet en hath naturalis, thet other ciuilis.

1. Wat as rocht? Wedenskap an weden faan't rocht an faan't gud. Faan't rocht, dat bedüüdet wis dingen an rochtelk dingen, so düüdet det a paap. 2. Wat bedüüdet at wurd faan it gud? Natelk dingen an iarelk dingen, spreecht a keiser. 3. Hüföl rochten san diar? Tau, en götelk an en menskelk; det iarst as det uunbäären, det öler skääl dü liar; det ian het naturalis, det öler civilis.

Literatüür

• Fon Alra Fresena Fridome (at TITUS: TITUS)
• A gebööd (TITUS)
• 17 petitiones (TITUS)
• Londriucht (TITUS)
• Thet Freske Riim (TITUS, ed. E. Epkema, Google Books)
• Skeltana Riucht gesetsbuk (TITUS)

Buken

• Heuser, W. (1903), Altfriesisches Lesebuch mit Grammatik und Glossar, Heidelberg: C. Winter. (Archive.org)
• Richthofen, K. (1840), Friesische Rechtsquellen, Berlin: Nikolaische Buchhandlung. (Archive.org)

Luke uk diar

• Nordfriisk Bibleteek (Ualfresk)

Germaans spriiken

Afrikaans | Deensk | Färöisk | Fresk (Nuurdfresk, Waastfresk, Saaterfresk) | Holuns | Ingels (Kriol, Pitcairn-Ingels, Tok Pisin)
Isluns | Jidisk | Noorsk (Bokmål, Nynorsk) | Plaattjiisk | Tjiisk (Wilmesaurisk, Unserdeutsch) | Sweedsk
Ütjstörwen: Gootisk | Norn | Ualfresk | Ualingels | Ualnoorsk | Ualsaksisk | Yola