Piëmont

Piëmont (Italjaansk: Piemonte, Piëmonteesk: Piemont) is in regio yn Itaalje, oprjochte yn 1948. De haadstêd is Turyn. De namme Piemonte betsjut yn it Italjaansk letterlik 'oan de foet fan de bergen'. Piëmont grinzget oan Switserlân en Frankryk en oan de Italjaanske regio's Liguerje, Emilia-Romagna en Lombardije.

Piëmont Piemonte
Flagge	Wapen
Lokaasje yn Itaalje
Algemien
Haadstêd	Turyn
Oerflakte	25.387,07 km²
Befolking	4.253.801 (31.07.2024)
Befolkingstichtens	167,56 ynw./km²
Oare ynformaasje
Heechste punt	Punta Dufour: 4.643 m
Oantal gemeenten	1.180
Provinsjes	Alessandria, Asti, Biella, Cuneo, Novara, Turyn, Verbano-Cusio-Ossola, Vercelli

De taal dy't meast praat wurdt is Italjaansk, mar dêrnjonken wurdt der ek Frânsk en wat Oksitaansk sprutsen.

Lânskip

Gran Paradiso.

It lânskip is yn trije parten op te dielen:

• it Alpegebiet mei as heechste berch de Gran Paradiso (4.061 meter),
• de Po-flakte mei de grutte stêden,
• it heuveleftige gebiet.

Skiednis yn it koart

Piëmont makke mear as tûzen jier part út fan it Romeinske ryk. Oan 'e ein fan 'e Romeinske tiid, waard it yn 'e tiid fan it Grutte Folkeferfarren ferskate kearen plondere troch rûnswalkjende folken. It kaam yn besit fan 'e Ostrogoaten en letter de Longobarden. Under Karel de Grutte makke it diel út fan it Frankyske ryk.

Yn 'e rin fan 'e midsiuwen sloegen de markizen fan Piëmont foar master op. It Hûs fan Savoye makke Piëmont ûnderhearrich en Frankryk en de Habsburgers hawwe in soad om it gebiet fochten.

Yn 1718 waard Piëmont feriene mei Sardynje en de Habsburchske keizer skonk harren de keningstitel (Keninkryk Sardynje). Nei de besetting troch Napoleon yn 1798 kamen de Eastenrikers oan 'e macht. Sy makken it gebiet ta in marjonettesteat mei Klemens fan Metternich oan it haad. Sûnt 1847 kaam de befolking hieltyd faker yn opstân tsjin de Eastenrikers en yn 1859 waarden sy troch de Piëmontezen en de Frânsken ferneatigjend ferslein yn 'e slach by Solferino.

Yn 1861 waard Victor Emanuel II ta kening fan it feriene Itaalje kroand. Sûnt dy tiid is Piëmont Italjaansk gebiet

Provinsjes

De regio bestiet njonken de metropolitane stêd Turyn út sân provinsjes:

Kaart	Wapen	Provinsje	Ofk.	Haadstêd	Oantal gemeenten
		Alessandria	AL	Alessandria	187
		Asti	AT	Asti	118
		Biella	BI	Biella	74
		Cuneo	CN	Cuneo	247
		Novara	NO	Novara	87
		Metropolitane stêd Turyn	TO	Turyn	312
		Verbano Cusio Ossola	VB	Verbania	74
		Vercelli	VC	Vercelli	82

Gemeenten

Understeand de 10 grutste Piëmonteeske gemeenten neffens ynwennertal op 28 febrewaris 2024 (provinsjale haadstêden en de grutstedske stêd Turyn mei fette letters wjerjûn.

Posysje	Wapen	Gemeente	Ynwennertal	Oerflak (km²)	Befolkingstichtens (km²)	Hichte (m boppe seenivo)	Provinsje Metropolitane stêd
1º		Torino	846.430	130,01	6481,16	239	TO
2º		Novara	102.644	103,05	986,89	162	NO
3º		Alessandria	92.067	203,57	451,39	95	AL
4º		Asti	73.797	151,31	488,61	123	AT
5º		Cuneo	55.978	119,67	466,68	534	CN
6º		Moncalieri	55.970	47,53	1183,61	219	TO
7º		Collegno	48.129	18,10	2698,12	302	TO
8º		Rivoli	46.862	29,50	1593,18	390	TO
9º		Nichelino	46.077	20,56	2251,55	229	TO
10º		Settimo Torinese	45.771	31,46	1476,12	207	TO

Gemeenten yn Piëmont mei in heger ynwennertal fan mear as 20.000 ynwenners (sifers 28 febrewaris 2024):

Posysje	Wapen	Gemeente	Ynwennertal	Oerflak (km²)	Befolkingstichtens (km²)	Hichte (m boppe seenivo)	Provinsje Metropolitane stêd
11º		Vercelli	45.681	79,78	575,02	130	VC
12º		Biella	42.979	46,69	935,17	420	BI
13º		Grugliasco	36.705	13,13	2795.13	293	TO
14º		Chieri	35.950	54,20	662,58	283	TO
15º		Pinerolo	35.472	50,34	706,12	376	TO
16°		Casale Monferrato	32.226	86,21	385,26	116	AL
17º		Venaria Reale	32.081	20,44	1605.58	262	TO
18º		Alba	31.155	53,59	582,48	172	CN
19º		Verbania	30.006	37,49	802,99	197	VB
20º		Bra	29.758	59,53	494,98	290	CN
21º		Carmagnola	28.108	95,72	296,09	240	TO
22º		Novi Ligure	27.339	55,20	503,37	197	AL
23º		Tortona	26.615	98,87	274,02	122	AL
24º		Chivasso	26.188	51,24	519,28	183	TO
25º		Fossano	24.211	130,15	188,14	375	CN
26º		Orbassano	23.018	22,21	1043.00	273	TO
27º		Ivrea	22.496	30,11	765,46	253	TO
28º		Mondovì	22.060	87,05	255,76	395	CN
29º		Savigliano	21.777	110,79	193,54	320	CN
30º		Borgomanero	21.221	32,27	657,86	307	NO
31º		Trecate	20.942	38,22	533,39	136	NO

Ofbylden

• 
  Turyn.
• 
  Castelnuovo Calcea.
• 
  Sacra di San Michele.
• 
  Ferballingsfort Valle di Susa.
• 
  Vercelli.

Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Piedmont fan Wikimedia Commons.

Regio's fan Itaalje
Abruzzen - Aostadelling - Apûlje - Basilikata - Emylje-Romanje - Friûly-Julysk Feneesje - Kalaabrje - Kampaanje - Latium - Liguerje - Lombardije - Marke - Molise - Piëmont - Sardynje - Sisylje - Trentino-Súd-Tiroal - Toskane - Umbrje - Veneto
· ·