Haumea

Is abhacphláinéad í Haumea, nó (136108) Haumea (siombail: ),^[21] de réir chóras ainmneacha foirmiúla Aontas Idirnáisiúnta Réalteolaíochta, agus í ag timpeallú na gréine i gCrios Kuiper, taobh amuigh d'fhithis Neiptiúin. Is ionann a mais agus an tríú cuid de mhais Phlútóin.

Haumea
Ainmniú sealadach	2003 EL61
Cineál	abhacphláinéad, cubewano (en) agus gravitationally bound system (en)
Grúpa mionphláinéid	réad tras-Neiptiúnach
Fionnachtaí	Pablo Santos-Sanz[1] José Luis Ortiz Moreno[2] Michael E. Brown[2]
Dáta fionnachtana	25 Iúil 2005[3], 7 Márta 2003[4] agus 28 Nollaig 2004[5], Sierra Nevada Observatory (en) [6] agus Cerro Tololo Inter-American Observatory (en) [7]
Eapainm	Haumea (en) [8]
Réad tuismitheora	an Ghrian
Réad linbh	Hi’aka Namaka ring of Haumea (en)
Sonraí fithiseacha
Féach ar an staid reatha
Apaipsis	51.42578 AU[9]
Pearaipsis	34.49611 AU (arg (ω): 240.97485)[9]
Ais mhór a	42.96094562 AU[10]
Éalárnacht e	0.1970356028[11]
Tréimhse fhithiseach P	281.59111696 a[12]
Meán-Aimhrialtacht M	221.56789 °[9]
Claonadh i	28.2083462416 °[13]
Fad an nóid éirithigh Ω	121.825359899 °[14]
Saintréithe fisiceacha agus réaltmhéadracha
Ga	780 km(approximately (en) )[15]
Dearbhmhéid	0.15[9]
Mais	4.006 Zg[16]
Toirt	1,980,000,000 km³[15]
Meándlús	2.018 g/cm³[15]
Tréimhse rothlaithe	3.91531 h[17]
Ailbéideacht	0.51 (ailbéideacht gheoiméadrach)[18] 0.33 (ailbéideacht Bond)[19]
Dath	dath B-V= 0.64 dath V-R= 0.33 R-I colour (en) = 0.34 R-J colour (en) = 0.88 J-Hs colour (en) = −0.6
Teocht an dromchla	50 K[20]
Cuid de	Haumea family (en)
Catalóga réalteolaíochta
Aitheantóir JPL	2136108
Sraith
« (136107) 2003 EY58  • (136109) 2003 FA22  »

Stair

Ba iad Mike Brown agus a fhoireann i Réadlann Palomar, Institiúid Teicneolaíochta California (Caltech), ba thúisce a d'aithin í, thiar sa bhliain 2004. Sa bhliain 2005, tháinig an scéala ó fhoireann réalteolaithe eile - foireann a bhí ag obair i réadlann Sierra Nevada sa Spáinn faoi cheannas José Luis Ortiz Moreno - go raibh siad tar éis sonrú a chur i Haumea freisin. Ach níor tugadh aitheantas coitianta don fhionnachtain sin ag an am.

Ar an 17 Meán Fómhair 2008, d'aicmigh Aontas Idirnáisiúnta Réalteolaíochta. Haumea mar abhacphláinéad.

Fuair an abhacphláinéad a ainm ó bhandia na breithe i seanreiligiún mhuintir Haváí.

Tá déanamh fadaithe ar Haumea, agus an chuma ar an scéal gurb é an rothlú luath a chuir as riocht na liathróide í. Tá dhá shatailít aici, mar atá, Hiʻiaka agus Namaka. Fuarthas ainmneacha na ngealach ó mhiotaseolaíocht mhuintir Haváí freisin.