Aachen

'S e baile anns a' Ghearmailt a th' ann an Aachen (Ainm slàn Bad Aachen,^[1] Öcher Platt/Dual-chainnt Aachen: Oche). Tha e suidhichte ann an taobh an iar na Ghearmailte, far a bheil crìochan na Gearmailte, nan Tìrean Ìsle agus na Beilg a' coinneachadh. 'S e spatha a th' ann. Thàinig an t-ainm Aachen bhon fhreumh-fhacal Ghearmaineach "ahwō" agus tha e a' ciallachadh "uisge". B' e "Aquisgranum" an t-ainm Ròmanach a bh' air: "Uisge na Grannois".^[2] B' e dia Ceilteach na leighis a bha ann an Grannos. Tha tobraichean tethe ann an Aachen.^[3] Tha cumhachdan leighis aca.

Aachen Oche Bratach a' bhaile Gearradh-arm no Seula
Suidheachadh
Dùthaich	A' Ghearmailt
Ceàrn	Nordrhein-Westfalen
Sgìre	Städteregion Aachen
Co-chomharran	50° 46' 36' T 06° 05' 01' E
Feartan fiosaigeach
Farsaingeachd	160.85 km²
Àireamh-shluaigh	241,683 (2013)
Dlùths	1,502.54/km²
Àireamh fòn	+49 0241, 02403, 02405, 02407 agus 02408
Duilleag oifigeil	A'Chomhairle

Eachdraidh

Bha a' chiad àite-fuirich ann an Linn ùr na Cloiche. Bha mèinnearachd Ceilteach ann an Linn an Umha an seo. Thog na Ròmanaich àite-failcidh air na tobraichean teasach. An ceann na 8mh linne thàg rìgh Teàrlach Mòr Aachen airson an rath a b' fheàrr aige. Thog e cille, "Pfalzkapelle" agus pàlas impireil. An-diugh tha talla a' bhaile ann an àite a' phàlais agus tha am "Pfalzkapelle" pàirt na h-àrd eaglaise "Aachener Dom".^[4] Fhuair Teàrlach Mòr taise à Ierusalem agus tha taistealachd ainmeil "Heiligtumsfahrt" ann an Aachen ann a h-uile seachdamh bliadhna.^[5] Tha an "Aachener Dom" air Liosta Làrach Dhualchas na Cruinne.

Aachen an-diugh

Bidh duais "Karlspreis" ann airson a' chuid obrach ro aonachd na Roinn-Eòrpa a h-uile bliadhna deasghabhail ann an talla a' bhaile.^[6] 'S e "RWTH Aachen" an t-oilthigh cliùiteach ann an Aachen.^[7] Bidh co-fharpais eadar-nàiseanta airson marcadh "CHIO Aachen" a' tachairt a h-uile samhradh.^[8] 'S e Alemannia Aachen a th' ann sgioba ball-coise a' bhaile.^[9] Tha an raon aca Tivoli ri taobh an raoin CHIO anns a' cheàrn Soers

Ainm a' bhaile ann an cànanan eile

Thathar a' cleachdadh tòrr dhreach an ainm anns na dùthchannan air iomall na Gearmailte, mar a leanas:

Cànan	Ainm	IPA
Gearmailtis	Aachen	[ˈaːxən]
Fraingis	Aix-la-Chapelle	[ˌɛkslaʃaˈpɛl]
Laideann	Aquae Granni, Aquisgranum[10]
Spàinntis	Aquisgrán	[akizˈɣɾan]
Lucsamburgais	Oochen	[ˈɔːxən]
Duitsis	Aken	[ˈaːkən]
Seacais	Cáchy	[t͡saxɪ]
Pòlais	Akwizgran	[aˈkfʲizɡrãn]
Eadailtis	Aquisgrana	akwizˈɡraːna
Ruisis	Ахен

Bailtean Co-cheangailte

• Arlington (Bhirginia)
• Halifax
• Cape Town
• Kostroma
• Naumburg
• Ningbo
• Reims
• Sariyer
• Toledo

Dual-chainnt

'S e Öcher Platt a tha ann an dual-chainnt Aachen. 'S e cànan Ripuarach a th' innte. Tha mòran òranan dualchasach traidiseanta anns an Öcher Platt, m.e. an "laoidh" neo-oifigeil Aachen, "Vür sönd allemoele Öcher Jonge" ^[11] ('S e bàlaichean Aachen a th' annainn uile gu léir).

Dealbhan

• 
  Aachener Dom
• 
  Talla a' bhaile Aachen
• 
  Cladhach àrc-eòlais Aachen