Socialismo
ideoloxía política / From Wikipedia, the free encyclopedia
O socialismo é unha corrente filosófica política, social e económica, e unha ideoloxía, que abarca unha gama de sistemas socioeconómicos caracterizados pola propiedade social dos medios de produción,[1][2][3] e a autoxestión de empresas por parte dos traballadores. Inclúe teorías políticas e os movementos asociados con tales sistemas. A propiedade social pode ser pública, colectiva ou cooperativa.[4][5] A RAG define o termo socialismo como: «Doutrina económica, política e social, que procura a mellora das clases menos favorecidas, tendendo a unha maior igualdade entre ricos e pobres, mediante a modificación ou supresión do sistema capitalista.».[6] O sistema socialista implica, polo tanto, unha planificación e unha organización colectiva consciente da vida social e económica orientada á satisfacción de necesidades.[7][8] Con todo, hai moitos tipos de socialismo e non existe unha definición única que as englobe a todas, sendo a propiedade social o elemento común compartido polas súas diversas formas[9] cuxo obxectivo é sortear as ineficiencias e crise tradicionalmente asociadas coa acumulación de capital e o sistema de ganancias sobre a base da explotación laboral.[10][11]
A ideoloxía socialista critica os males e as inxustizas do capitalismo (como a distribución desigual da riqueza, a feroz competitividade no mercado, ou a incapacidade de autorrealización e desenvolvemento humano etc.) transcendéndoo por un sistema socioeconómico autodenominado moralmente superior.[8]
Subsisten con todo criterios atopados respecto a a necesidade da centralización da administración económica mediante o Estado como única instancia colectiva no marco dunha sociedade complexa,[12][13] fronte á posibilidade de formas diferentes de xestión descentralizada da colectividade socialista, tanto por vías autoxestionarias como de mercado, así como mediante o emprego de pequenas unidades económicas socialistas illadas e autosuficientes.[14][15] O primeiro acto en que o Estado se manifesta efectivamente como representante de toda a sociedade: a toma de posesión dos medios de produción en nome da sociedade, é á vez o seu último acto independente como Estado.[16]
Os sistemas socialistas divídense en formas de non mercado e de mercado.[17] O socialismo de non mercado implica substituír os factores de mercado e o diñeiro con planificación e enxeñería económica integrada ou criterios técnicos baseados en cálculos realizados en especie, producindo así un mecanismo económico diferente que funciona de acordo con leis e dinámicas económicas diferentes ás do capitalismo.[18][19][20] O debate do cálculo socialista, orixinado polo problema do cálculo económico, refírese á viabilidade e os métodos de asignación de recursos para unha economía planificada socialista,[21] xa sexa de forma centralizada ou participativa / democrática.[8] Pola contra, o socialismo de mercado[8] conserva o uso dos prezos monetarios, os factores de mercados e, nalgúns casos, o ánimo de lucro, con respecto ao funcionamento das empresas de propiedade social e a asignación de bens de capital entre elas. As ganancias xeradas por estas empresas serían controladas directamente pola forza laboral de cada empresa ou se acumularían á sociedade en xeral en forma de dividendo social.[22][23]
Existen tamén discrepancias sobre a forma de organización política baixo o socialismo para lograr ou asegurar o acceso democrático á sociedade socialista a clases sociais ou poboacións,[24] fronte á posibilidade dunha situación autocrática por parte das burocracias administrativas.[25] A política socialista foi tanto de orientación internacionalista como nacionalista; organizado a través de partidos políticos e opostos á política de partidos ás veces superpóñense cos sindicatos e outras veces son independentes e críticos deles; e presente tanto en países industrializados como en desenvolvemento.[26]
As formas históricas da organización social de tipo socialista poden dividirse entre determinadas evolucións espontáneas de certas civilizacións de carácter relixioso e as construcións políticas establecidas por proxectos ideolóxicos deliberados. Destas destácase o Imperio Inca. [27] O movemento socialista inclúe un conxunto de filosofías políticas que se orixinaron nos movementos revolucionarios de mediados a finais do século XVIII e por preocupación polos problemas sociais asociados co capitalismo.[28] A finais do século XIX, despois do traballo de Karl Marx e Friedrich Engels, o socialismo chegara a significar oposición ao capitalismo e a defensa dun sistema poscapitalista baseado nalgunha forma de propiedade social dos medios de produción. O socialismo marxista foi máis tarde denominado como socialismo científico, caracterizado pola ditadura do proletariado como obxectivo para sentar o comunismo (sistema socioeconómico sen clases sociais), en contraposición a autores socialistas anteriores, denominados socialistas utópicos. Ao longo do século XIX, os termos "comunismo" e "socialismo" usáronse como sinónimos.[29] Doutra banda, pensadores anarquistas como Pierre Joseph Proudhon e Mikhail Bakunin defenderon un socialismo libertario sen Estado[30][31] en comparación o socialismo de Estado marxista.
A finais do século XIX orixinouse a socialdemocracia dentro do movemento socialista,[32] apoiando as intervencións económicas e sociais para promover a xustiza social.[33] Mentres conserva o socialismo como un obxectivo a longo prazo,[34][35][36] desde o período de posguerra chegou a abrazar a unha economía mixta keynesiana dentro dunha economía de mercado capitalista.[37] Non foi senón ata a revolución bolxevique con Lenin que o termo socialismo chegou a referirse a unha "primeira fase" á "fase superior" do comunismo.[38][39] Na década de 1920, o comunismo e a socialdemocracia convertéronse nas dúas tendencias políticas dominantes dentro do movemento socialista internacional,[40] co socialismo mesmo converténdose no movemento secular máis influente do século XX.[41] Mentres que o xurdimento da Unión Soviética como o primeiro Estado socialista nominal do mundo conduciu á asociación xeneralizada do socialismo co modelo económico soviético, algúns economistas e intelectuais argumentaron que na práctica o modelo funcionaba como unha forma de capitalismo de Estado[42][43][44] ou unha economía administrativa ou de mando non planificada.[45][46] Tras a caída do bloque soviético, o termo «socialismo do século XXI» de Heinz Dieterich Steffan como "produto da reflexión sobre o socialismo soviético-oriental do século XX"[47] adquiriu difusión mundial por varios líderes latinoamericanos como Hugo Chávez de Venezuela e Evo Morales de Bolivia.
Actualmente, as ideas e partidos socialistas que van desde os partidos laboristas ata as diversas variedades do esquerdismo
seguen sendo unha forza política con diversos graos de poder e influencia en todos os continentes, encabezando gobernos nacionais en moitos países de todo o mundo, os cales adoptaron as causas doutros movementos sociais como o ambientalismo, o feminismo e o progresismo.[48] Tamén se afirma que todas as economías son sistemas híbridos "non simplemente como tipos ideais de todo ou nada [...] senón tamén como variables", como di Erik Olin Wright, que combinan a propiedade privada, social e estatal sendo máis socialistas ou menos capitalistas.[8] A maioría dos principais partidos reúnense, a nivel internacional, dentro da Internacional Socialista, e a nivel europeo, dentro do Partido Socialista Europeo. Ademais da diversidade vinculada ás súas variacións ideolóxicas, o socialismo tamén coñece moitos avatares vinculados a contextos xeográficos e culturais, como o socialismo árabe ou o socialismo africano.