Adxuvante

Un adxuvante^[1] (do latín adiuvare, axudar) é un axente farmacolóxico ou inmunolóxico que acompaña o efecto doutros axentes. En inmunoloxía, os adxuvantes inmunolóxicos son compostos químicos orgánicos ou inorgánicos, macromoléculas ou células enteiras de certas bacterias mortas, que potencian a resposta inmunitaria a un antíxeno. Poden incluírse entre os compoñentes dunha vacina para potenciar a resposta inmunitaria do receptor ao antíxeno subministrado, o que minimiza a cantidade de material estraño que debe ser inxectado.^[2][3] Os adxuvantes utilízanse tamén na produción de anticorpos en animais inmunizados. Os adxuvantes máis comunmente utilizados son o hidróxido de aluminio e o aceite de parafina.^[2][3] Por outra parte, en farmacoloxía, os adxuvantes farmacéuticos son fármacos que teñen poucos ou ningún efecto farmacolóxico por si mesmos, pero poden incrementar a eficacia ou potenciar a outros fármacos administrados ao mesmo tempo.

Adxuvantes inmunolóxicos

Os adxuvantes inmunolóxicos engádense ás vacinas para estimular a resposta do sistema inmunitario ao antíxeno diana, pero por si mesmos non confiren inmunidade. Os adxuvantes poden actuar de varios xeitos á hora de presentar o antíxeno ao sistema inmunitario. Os adxuvantes poden actuar como un depósito do antíxeno, presentándoo durante un longo período de tempo, o que maximiza a resposta inmunitaria antes de que o corpo elimine o antíxeno. Exemplos de adxuvantes de tipo depósito son as emulsións de aceites. Os adxuvantes poden tamén actuar como irritantes que causan que o corpo recrute e amplifique a súa resposta inmune.^[4] As vacinas do tétano, difteria, e pertussis, por exemplo, conteñen cantidades mínimas de toxinas producida por cada unha das bacterias diana implicadas, pero tamén conteñen algo de hidróxido de aluminio como adxuvante.^[5] Os sales de aluminio son adxuvantes comúns en moitas vacinas desde hai uns 70 anos.^[6] O sistema inmunitario do corpo desenvolve unha antitoxina contra as toxinas bacterianas, non contra o aluminio, pero non respondería con forza dabondo sen a axuda do adxuvante aluminio.

Mecanismos de acción dos adxuvantes

Os adxuvantes necesítanse para mellorar as respostas inmunitarias adaptativas aos antíxenos. Esta reacción está mediada por dous tipos principais de linfocitos, as células B e T. Algúns adxuvantes, como o alume, funcionan como sistemas de entrega do produto que crean depósitos que atrapan os antíxenos no sitio de inxección, o que fai que estes se liberen lentamente e realicen unha estimulación continua do sistema inmunitario.^[7] Os compostos de alumino son os adxuvantes máis comúns na vacinación humana. Utilízanse en vacinas como as da difteria, tétano, pertussis, papilomavirus humano, e da hepatite.^[8]

Os adxuvantes poden potenciar a resposta inmunitaria dos seguintes modos:

• aumentan a presenza do antíxeno no sangue
• axudan a absorber as células presentadoras do antíxeno
• activan os macrófagos e linfocitos
• apoian a produción de citocinas.

Os adxuvantes como axentes estabilizantes

Aínda que os adxuvantes inmunolóxicos víronse tradicionalmente como susbstancias que axudan á resposta inmunitaria ao antíxeno, os adxuvantes tamén evolucionaron como substancias que poden axudar na estabilización de formulacións de antíxenos, especialmente en vacinas administradas a animais.^[4]

Tipos de adxuvantes

• Compostos inorgánicos: alume, hidróxido de aluminio, fosfato de aluminio, fosfato de calcio hidróxido.
• Aceite mineral: aceite de parafina
• Produtos bacterianos: bacterias mortas da especie Bordetella pertussis, os toxoides de Mycobacterium bovis.
• Produtos orgánicos non bacterianos: escualeno, timerosal.
• Sistema de entrega do produto: deterxentes (Quil A)
• Citocinas: IL-1, IL-2, IL-12.
• Combinacións: adxuvante completo de Freund, adxuvante incompleto de Freund.