Borrachas

Taxonomía

Descrición

Tanto a superfamilia como a familia foron descritas polo naturalista francés Jean-Baptiste Lamarck, na súa obra Philosophie zoologique.

Etimoloxías

Os nomes científicos da subfamilia e da familia, Aplysioidea e Aplysiidae, están formados, como é a norma, pola raíz Aplysi- do nome do seu xénero tipo, Aplysia, coa adición dos sufixos do latín científico -oidea e -ĭdae, propios dos nomes das superfamilias e familias de animais, respectivamente.

Sinónimos

Ademais de polo nome actualmente válido, a familia coñeceuse tamé polos sinónimos:^[3]

Aplysiinae Lamarck, 1809
Dolabriferidae Pilsbry, 1895
Dolabriferinae Pilsbry, 1895
Notarchinae Mazzarelli, 1893

Xéneros

O WoRMS condidera os seguintes xéneros, dous deles extintos:^[3]

Aplysia Linnaeus, 1767
Bursatella Blainville, 1817
Dolabella Lamarck, 1801
Dolabrifera Gray, 1847
Floribella † Woodring, 1970
Limondinia † Valdés & Lozouet, 2000
Notarchus Cuvier, 1816
Paraplysia Pilsbry, 1895
Petalifera Gray, 1847
Phycophila A. Adams, 1861
Phyllaplysia P. Fischer, 1872
Stylocheilus Gould, 1852
Syphonota H. Adams & A. Adams, 1854

Notas taxonómicas

Un estudo de 2004 ^[6] demostrou que Aplysiidae é un taxon monofilético con dous clados distintos: Aplysiinae e Dolabellinae + Dolabriferinae + Notarchinae.

A autoridade desta familia aínda está algo disputada. Foi descrita orixinalmente en 1809, de forma incorrrecta, como Laplysiana (forma latinizada do nome orixinal común "Les Laplysiens", por Lamarck, en Philosophie zoologique, 1:320.^[7] Tradicionalmente asignada a Rafinesque, en 2001 Bouchet & Rocroi avogaron pola atribución do nome Aplysiidae a Lamarck.

Remove ads

Características

De corpo grande (até 20 cm) e repoludo, teñen unha cuncha dorsal pequena (duns 2 cm), oval, transparente, cuberta polo manto, e provisto de catro tentáculos cefálicos longos e carnosos e de dous pares de parápodos de función estabilizadora.

Teñen unha cuncha reducida a unha diminuta lámina dorsal interna. Aliméntanse de algas e son hermafroditas.

A súa coloración é variábel, en xeral escura.

Posúen unha glándula que segrega un líquido de cor violeta (a tinta ou borra, de aí o nome vulgar galego de borrachas) que expelen cando son importunados.

Viven entre algas desde a zona intermareal até augas máis profundas.

Remove ads

En Galicia

En Galicia viven tres especies da familia dos aplisíidos:

Aplysia punctata (Cuvier, 1803), a máis común, de coloración variábel, parda avermellada escura nos individuos novos e parda verdosa escura, ás veces con puntos albrancazados, nos individuos vellos, e outras dúas especies do mesmo xénero, máis escasas,
A. fasciata (Poiret, 1798), de cor escura cos bordos dos parápodos avermellados, e a máis rara,
A. depilans (Gmelin), 1791, que segrega un líquido de aspecto leitoso, non violeta.

Nomes populares

Aplysia punctata é un dos poucos moluscos inconfundíbeis, recibindo numerosos nomes populares en Galicia, entre eles borracha, tinteiro, tinteira e limacha, e os menos respectábeis de cona de vella, pixa porca, teta do mar etc.^[8]

Míguez et al.,^[9] danlle o nome de tinteira. Pola súa parte, Rolán,^[10] di que esta especie é chamada vulgarmente lebre de mar, denominación, aínda que concordante coa castelá liebre de mar, a portuguesa lebre-do-mar (pero tamén aplísia), a catalá llebre de mar, a francesa lièvre-de-mer, a inglesa sea-here e a alemá Seehase, non é máis que un calco innecesario, xa que, entre os trinta e seis nomes recollidos para ela por Ríos Panisse,^[8] non figura este (si, en cambio, conexo de mar, que Antón Santamarina, en nota etimolóxica na obra citada, supón que poida ser un diminutivo de cona, pero ben puidera ser tamén a forma "acastrapada" de coello).^[11]

Moitos profesores prefiren o nome de borracha, que alude á borra de función defensiva que expele, porque está máis estendido que tinteiro e a súa variante tinteira, ademais de ser eufónico, e evitando tamén os outros sinónimos de carácter humorístico que, á parte de seren tamén minoritarios, poderían chocar en zonas onde non se usen (e en todo o interior de Galicia). No caso de termos necesidade de diferenciar entre Aplysia punctata e as outras especies do xénero, podemos chamar á primeira borracha común.