Benito Xerónimo Feijoo

Frei Benito Xerónimo Feijoo e Montenegro, nado en Casdemiro (O Pereiro de Aguiar), o 8 de outubro de 1676 e finado en Oviedo o 26 de setembro de 1764, foi un relixioso bieito, escritor e pensador galego.^[1] Xunto co valenciano Gregorio Mayans e os portugueses António Nunes Ribeiro Sanches e o Marqués de Pombal, constitúe a figura máis destacada da primeira Ilustración na Península Ibérica.

Para outras páxinas con títulos homónimos véxase: Feijoo Montenegro.

Benito Xerónimo Feijoo

Biografía
Nacemento	8 de outubro de 1677 Casdemiro (Coroa de Castela)
Morte	26 de setembro de 1764 (86 anos) Oviedo (Reino de España)
Relixión	Catolicismo
Formación profesional	Teoloxía
Educación	Universidade de Salamanca
Actividade
Campo de traballo	Filosofía, teoría social e crítica literaria
Ocupación	ensaísta, médico, profesor universitario, escritor, filósofo
Empregador	Universidade de Salamanca Universidade de Oviedo
Xénero artístico	Ensaio
Movemento	Ilustración e Iluminismo na Espanha (pt)
Orde relixiosa	Orde de San Bieito
Obra
Obras destacables Teatro crítico universal Cartas eruditas y curiosas
Familia
Irmáns	Anselmo Feijoo Montenegro
Descrito pola fonte	Nordisk familjebok Gran Enciclopedia Galega Silverio Cañada Encyclopædia Britannica Online (en)

Casa natal en Casdemiro.

Escribiu unha serie de ensaios baixo o título de Teatro crítico universal (1726-1764), considerados como a obra cume da Ilustración en lingua castelá.

Traxectoria

Véxase tamén: Cronobiografía de Benito Xerónimo Feijoo.

Era fillo primoxénito dunha familia fidalga, o seu pai foi Antonio Feijoo Montenegro e Sanjurjo e a súa nai María de Puga Sandoval Novoa e Feijoo. Logo de facer os estudos primarios no mosteiro de Santo Estevo de Ribas de Sil, pouco antes de facer os 14 anos ingresou na Orde de San Bieito, polo que tivo que renunciar aos seus dereitos como morgado. Ordenouse como sacerdote no mosteiro de San Xulián de Samos, e estudou Teoloxía na Universidade de Salamanca. Foi profesor durante oito anos no mosteiro de San Salvador de Lérez, catro anos como pasante e catro como titular.^[2] Acadou mediante oposición unha cátedra na Universidade de Oviedo. En Oviedo residiu dende 1709, no colexio bieito de San Vicente.

Obra

Feijoo está considerado o primeiro ensaísta da literatura en lingua castelá, e un dos pioneiros xunto a Gregorio Mayans da considerada Primeira Ilustración Española, desde 1737 até pouco despois da morte de Fernando VI. Amais, está considerado precursor das ideas de frei Martín Sarmiento.

Non publicou as súas obras até 1725, e fíxoo en forma de coleccións de opúsculos polémicos que chamou discursos (de discorrer, disertar libremente). Neste xénero intégranse os oito volumes (118 discursos), máis un suplemento adicional do Teatro crítico universal (coa acepción de teatro como «panorama» ou visión xeral de conxunto), publicados entre 1726 e 1739. Doutra banda, están os cinco volumes das Cartas eruditas y curiosas, publicadas entre 1742 e 1760 e compostas por 166 ensaios máis curtos. Amais, cómpre sumar un tomo extra de Adiciones publicado en 1783 e a súa copiosa correspondencia privada.

Placa no Mosteiro de Lérez.

Nos Discursos varios en todo género de materias para desengaño de errores comunes trata temas de distintas ciencias e actividades humanas e, polo seu propósito de discorrer acerca das falsas crenzas e as supersticións, entre outros erros difundidos no pobo, chamáronlle "o desenganador das Españas". Polo seu carácter enciclopédico, esta obra insírese na tradición das misceláneas, ao estilo da Silva de varia lección de Pero Mexía (século XVI).^[3]

A súa obra espertou curiosidade, pois foi traducida ao francés, inglés, italiano e alemán.

Unha estatua de Feijoo, obra de Asorey, preside o claustro grande de Samos.

Os seus discursos provocaron rexeitamento entre as comunidades tomista e escolástica, con críticas de Ignacio de Armesto Osorio, Francisco de Soto Marne, Salvador José Mañer e Diego de Torres Villarroel entre outros. Porén, foi defendido polo doutor Martín Martínez e os frades Isla e Martín Sarmiento, amais do propio rei Fernando VI, que mediante un real decreto de 1750 prohibiu que se lle atacase.

Consideracións sobre a igualdade de xénero

Feijoo defendía a igualdade do home e da muller e a súa figura é clave na historia dos dereitos da muller na España do século XVIII. O XVI discurso "Defensa da muller" publicado no primeiro volume do Teatro Crítico Universal de 1726 está considerado como o primeiro tratado feminista español. Mestura os criterios de corte racionalista, propios da primeira xeración ilustrada á que pertence, con outros criterios tradicionais baseados no argumento da autoridade utilizando numerosas referencias eruditas.^[4] Cuestiona a opinión común e a misoxinia da época sobre a inferioridade da muller, defende a igualdade intelectual entre homes e mulleres, a dignidade moral da muller e o seu dereito a acceder ao coñecemento científico e á alta cultura.^{[5] [6][7]}

O texto comeza con estas palabras:

Estou nun serio problema. Xa non é só unha vulgaridade ignorante coa que me presento ao concurso: defender a todas as mulleres é o mesmo que ofender a todos os homes: pois é raro que a un non lle interese a primacía do propio sexo ante o desprezo do outro. A opinión común estendeuse tanto na vilipendiación das mulleres que case non admiten nada bo sobre elas.
No moral énchenas de defectos, e no físico de imperfeccións. Pero, onde ten máis forza é na limitación dos entendementos. Por iso, despois de defendelos brevemente nestes capítulos, comentarei con maior extensión a súa aptitude para todo tipo de Ciencias e coñecementos sublimes. ^[8]

Consideracións sobre o galego e portugués

Ademais de ser un precursor das ideas de frei Martín Sarmiento en canto ás ideas ilustradas sobre a Ciencia e a Ilustración, é tamén, no referido ás cuestións filolóxicas, e un dos precursores do Rexurdimento pola súa defensa da dignidade da lingua galega. Consideraba o galego e o portugués linguas de seu, non dialectos do castelán, con orixe no latín, e constituíndo unha unidade lingüística.^[9][10][11]

Dentro de España, a casteláns e andaluces parécelle humilde, e a plebea a articulación de Jota, e o G de portugués, e galegos. Pero os franceses, que pronuncian igual, non só dicían as dúas letras: pero tamén o Ch, escoita con horror a articulación castelá"

"por entender todos os dialectos do latín, porque aínda que estes son comunmente considerados como non máis de tres, español, italiano e francés, P. Kirquer, Autor desapasionado {(a) De Turri Babel, lib 3 capítulo 1. }, engade o lusitano: no que, advirto, hai que incluír a lingua galega, como en realidade indistinguible do portugués, porque as voces nas que se diferencian son moi poucas, e a pronuncia das letras en todo semellante: e Isto é como os individuos de ambas nacións se entenden perfectamente, sen instrución previa".

"Que a lingua lusitana ou galega debe ser considerada un dialecto separado do latín, e non un subdialecto, ou corrupción do castelán, móstrase, na miña opinión, con probas, do maior parentesco que ten a primeira, que a segunda, que a lingua lusitana ou galega debe ser considerada como un dialecto separado do latín, e non un subdialecto ou corrupción do castelán con latín. "

Sepultura e máscara funeraria

Xerónimo Feijoo foi sempre de saúde delicada, con catarros frecuentes, febres e, probablemente, reumatismo.^[12] Nos últimos anos sufría xordeira e unha importante pérda de visión, e necesitaba axuda para moverse. En marzo de 1764 agravouse bruscamente o seu estado e, aínda que saíu do perigo, xa nunca se recuperou totalmente.

Trala súa morte, o 26 de setembro, foi soterrado na actual igrexa de Santa María la Real de la Corte (Oviedo), non sen antes facerlle unha máscara mortuoria en cera. Deste molde, o escultor Bernardo de la Meana fixo varios positivos en xeso, un dos cales presidiu o túmulo durante os actos fúnebres. A familia de Feijoo doouno ó Museo Arqueolóxico Provincial de Ourense, onde se expón na actualidade. Outra copia quedou no Mosteiro de San Vicente (de Oviedo), onde viviu case toda a vida, e hoxe exponse na Real Academia da Historia (Madrid); deste exemplar fíxose unha nova copia que hoxe se conserva no Museo de Pontevedra.^[13]

Galería de imaxes

• 
  Theatro crítico universal, t. 1º, MDCCXXVI.
• 
  Estatua en Ourense.
• 
  Estatua en Oviedo.
• 
  Por Isidoro Brocos, no Museo de Pontevedra.
• 
  El padre Feijóo, su vida, doctrina e influencias.