Danza das abellas

A danza do abdome, danza do balance^[1] ou só danza das abellas é un baile que realizan as abellas do mel na súa colmea. Con isto, unha abella obreira di ás demais onde atopou néctar. Así o amosou o etólogo austríaco Karl von Frisch, que recibiu o Premio Nobel de Fisioloxía ou Medicina en 1973 conxuntamente con Konrad Lorenz e Niko Tinbergen por este descubrimento.^[2]

A danza do abdome das abellas: o ángulo do sol indica a dirección; a duración da parte de meneo da danza mostra a distancia.

O baile é un tipo de comunicación para as abellas. Faise para darlle a outras abellas información sobre a dirección e a distancia ás flores que teñen néctar ou pole, ou ambos. Tamén se usa para dicir ás abellas onde se pode atopar auga.

A danza úsase para que as abellas consigan que outras as axuden a recoller recursos para a colmea. Adoitaba pensarse que as abellas tiñan dúas danzas de "recrutamento" distintas. Houbo os "bailes redondos" e os bailes de meneo ou balance. Pensábase que os bailes redondos se usaban para cousas que estaban próximas e os bailes de meneo eran para cousas afastadas. Agora sábese que un baile redondo é só un baile de meneo cunha "corrida de meneo" moi curta (véxase máis abaixo).

Descrición

Vídeo de abellas Apis cerana (Acc) (abdomes escuros) seguindo a danza dunha abella recolectora Apis mellifera ligustica (Aml) marcada cun punto vermello e outra sen marcar (abdomes máis claros) na colonia mixta. Ambas as danzarinas foran adestradas para ir a un alimentador artificial a 200 m de distancia da colmea, cuxa localización indican ao resto do enxame.

Unha danza está formada por entre 1 e 100 ou máis rotacións. Cada circuíto ten dúas fases. Estas fases son a fase de meneo e a fase de retorno. Cando unha abella volve á colmea despois de atopar unha boa fonte de alimento, realiza a danza. A abella atravesará un pequeno patrón similar a unha onda (unha fase de movemento ou de axitación). Despois disto, xirará cara á dereita e volverá ao punto de partida (fase de retorno). Despois fará outra carreira axitada e despois xirará á esquerda e volverá ao principio. A fase de meneo do baile é a parte máis salientábel e informativa do baile.

A dirección e a duración das carreiras de balance mostran a dirección e a distancia até as flores. As flores que están situadas directamente na liña do sol móstranse mediante carreiras ondulantes en dirección ascendente nos favos verticais. Se as flores están nun ángulo á dereita ou á esquerda do sol, a carreira de axitación realízase no mesmo ángulo coa dirección ascendente. A distancia entre a colmea e as flores móstrase na duración das carreiras. Canto máis lonxe estean as flores da colmea, máis longa será a fase de axitación. Por cada 100 metros de distancia das flores da colmea, a fase de axitación dura uns 75 milisegundos.

Transmisión social

En marzo de 2023, publicando na portada da revista Science, un investigador da Universidade de California en San Diego e os seus colegas anunciaron o descubrimento da evidencia de que a aprendizaxe social é fundamental para as abellas melíferas. O profesor James Nieh da Escola de Ciencias Biolóxicas e os seus colaboradores descubriron que a danza que sinala a situación dos recursos críticos aos compañeiros de colmea a través da intricada serie de movementos, mellora coa aprendizaxe e pode transmitirse culturalmente. O estudo demostra a importancia da aprendizaxe temperá de sinais sociais, nun dos exemplos máis complexos coñecidos de comunicación referencial espacial non humana.^[3][4]

Tecnoloxía e aplicacións á investigación operativa

Un equipo dirixido polo doutor Tim Landgraf, profesor de biorrobótica da Universidade Libre de Berlín, deseñou un robot chamado RoboBee, unha réplica de abella coa que puideron comunicarse con varias das obreiras do enxame, que seguiron as súas indicacións.^[5]

A xente estuda a intelixencia dos enxames de insectos sociais e animais como peixes, aves e formigas. Recentemente, en 2004, os investigadores Wedde, Farooq e Zhang realizaron investigacións sobre o uso da conduta da danza da abella para o enrutamento en percorridos tolerantes a fallos.^[6][7]

Outra técnica baseada nas abellas chámase bee colony optimization (optimización de colonias de abellas). Utilízase para axudar aos servidores de Internet a comunicarse mellor.^[8][9]

Na cultura popular

Véxase tamén: A abella na cultura popular galega.

Paul McCartney e outros músicos fixeron referencia ás abellas, á danza do abdome (figure of eight) e ao mel (honey en inglés)

• En Galiza a danza do abellón é un antigo rito funerario no que tódolos familiares e asistentes ó velorio dun cadáver, formando roda collidos da man, daban voltas ó redor do corpo imitando o zunido dun abellón.
• En inglés chámase "figura do oito" (figure-of-eight) pola súa forma, e é o título dunha canción de Paul McCartney do seu disco Flowers in the Dirt.^[10]
• Na Serra de Gredos hai unha Aula-Museo onde se poden presenciar tarefas das abellas do mel, entre elas a danza.^[11]
• A música "Honey, honey" (Mel é un apelativo cariñoso común en inglés), o grupo ABBA fai unha coreografía sinxela.^[12]
• Varios documentais audiovisuais, da BBC^[13], da Georgia Tech College of Computing^[14] etc., explican o método de comunicación mediante a danza das abellas.
• O grupo de música disco Bee Gees fai referencia no seu nome ás abellas (das iniciais B-Gs, pero coa referencia ao animal no nome, de xeito similar ao que The Beatles fan un xogo de palabras entre ritmo e escaravello).
• Un capítulo da serie de TV xermano-nipoa A abella Maia ten como título "The Bee Dance" (A danza das abellas)^[15]
• O filme Bee Movie fai alusión cómica á música e a danza das abellas.^[16]
• Na serie Teen Titans Go fan referencia ao baile das abellas en varios episodios.^[17]