Maxina ou a filla espúrea

Maxina
Capa do manuscrito de 1870
Título orixinal	Magina ou a filla espúrea Conto gallego - castellano da miña abó
Autor/a	Marcial Valladares
Orixe	Galiza
Lingua	lingua galega
Xénero(s)	novela
Data de pub.	1880 (manuscrito de 1870)
[ editar datos en Wikidata ]

Trama

Otilia é unha moza compostelá de dezaseis anos, dunha familia burguesa. Nun baile de máscaras é violada, e ao cabo dá a luz a unha nena, Maxina. A nena é levada ó orfanato, e despois é criada por dous aldeáns, Inés e Caitán, que xa teñen outro rapaz, Ermelio.

Ao quedaren orfos os meniños póñense a traballar na casa doutros labregos, pero son sacados polo padriño de Ermelio, o señorito Salvio, e mais polo marqués de Tria-Castela, que ao cabo, nunha anagnórise, resulta ser o avó biolóxico de Maxina, pois fora o seu fillo o que violara a Otilia.

Os irmáns marchan estudar a Madrid, e ao cumpriren dezaoito anos casan e reciben a herdanza dos seus protectores. Por outra banda, Otilia, que ía casar con Salvio, tolea.

Remove ads

Narración

A obra, narrada en terceira persoa, está estruturada en 17 capítulos, que responden a cambios no espazo ou no tempo.

Personaxes

Os personaxes da novela responden aos arquetipos literarios, xa non só das novelas románticas do século XIX, senón das obras clásicas universais. A obra ten un trasunto moralizante, e existen os papeis 'bos' (heroe, princesa...) e malos (vilán).

Maxina; Otilia; Inés e Caitán; Ermelio; Salvio; O marqués de Tria-Castela; Veranio.

Espazo

A novela discorre no espazo urbano de Santiago de Compostela e no rural en aldeas do val do río Ulla, preto do Pico Sacro. Esta oposición aparece reflectida no aspecto sociolingüístico da obra, ao contrapor a lingua castelá da cidade co galego da aldea.

Tempo

A acción comeza in medias res, cando Otilia vai dar a luz. Hai analepses, ao retomar os feitos pasados no baile. O autor define ben o tempo da acción, que dura en total 19 anos. Comeza o 2 de febreiro de 1850, no baile de máscaras, e remata na voda de Maxina e Ermelio, en 1869, xa que antes houbo nove meses de xestación.

Lingua

No momento da escritura da obra aínda non existía unha normativa oficial do galego. Con todo, o papel como lexicógrafo de Valladares Núñez definiu uns certos criterios no texto.

A obra alterna a lingua castelá dos personaxes da sociedade urbana co galego da narración e dos personaxes aldeáns. Con todo, son numerosos os castelanismos no texto en galego e os galeguismos no castelán. Amais, distínguese entre un galego 'culto' na narración, e un galego 'popular' na voz dos personaxes, con gheada, seseo, vulgarismos, dialectalismos e hipergaleguismos.

Respecto á grafía, aparecen frecuentemente a letra y, e vacílase no uso de j, g e x. Amais do acento gráfico agudo, aparece o grave para marcar a abertura vocálica, e nun caso mesmo o til circunflexo. É común o uso do guión e mais do apóstrofo.

Remove ads

Publicación e edicións

O manuscrito máis antigo da novela, doado á Real Academia Galega polo Centro Gallego de Buenos Aires, é de 1870. A novela saíu publicada a partir do 28 de xullo de 1880^[2] en 11 números da revista La Ilustración Gallega y Asturiana, dirixida por Manuel Murguía.

En 1970 foi reeditada pola Editorial Galaxia, con ilustracións de Xohán Ledo e cun limiar de R. Carballo Calero.^[3] Outras edicións, máis recentes, fixéronas Vía Láctea Editorial (1988), Edicións Xerais de Galicia na Biblioteca das Letras Galegas (1991 e 2008), El Correo Gallego na Biblioteca 114 (1992) e La Voz de Galicia na Biblioteca Galega 120 (2001).

En 2021 Galaxia reeditouna co apoio da Consellería de Cultura, Educación e Universidade por medio da Secretaría Xeral de Política Lingüística e coa colaboración da Real Academia Galega (Dixitalización do manuscrito realizada por Unayta). Nesta edición ofrécese un texto actualizado, acompañado coa reprodución facsimilar caligráfica do manuscrito orixinal realizado en 1870 e depositado nos arquivos da Real Academia Galega.^[4]^[5]