Rerum Novarum

Rerum novarum (en latín: Das cousas novas) está considerada como a encíclica que abre a chamada Doutrina social da Igrexa. Foi promulgada polo papa León XIII o 15 de maio de 1891. O documento versa sobre as condicións da clase traballadora nacida da Revolución Industrial.

Rerum Novarum
Tipo	encíclica
Linguas lingua latina lingua húngara lingua italiana lingua francesa lingua inglesa lingua castelá lingua portuguesa
Autoría
Autor/a	León XIII
Temática
Tema principal	Doutrina social da Igrexa
Publicación
Data publicación 15 de maio de 1891
Lugar publicación	Cidade do Vaticano
Edicións (1903)  The Condition of the Working Classes (en) , lingua inglesa
Cronoloxía
← In Ipso Pastoralis Vigilantiae →
Fontes e ligazóns
Redes
[ Wikidata ] [ C:Commons ]

León XIII promulgou a encíclica Rerum Novarum o 15 de maio de 1891.

Contexto do Documento

Os cambios na sociedade e na Igrexa

Tres elementos marcan a xénese desta encíclica: A Revolución Industrial, o "catolicismo social" e a organización das bases católicas.

A Revolución Industrial

A Revolución Industrial, dende o punto de vista social supón tres grandes cambios que obrigan a Igrexa a reconsiderar o seu papel na sociedade:

• A burguesía substituíu a aristocracia -á cal que pertencía León XIII- como clase dominante na sociedade.
• Aparece unha nova caste social: os obreiros. Unha caste que xa non se podía encadrar nas vellas categorías de servos (para o mundo rural) organizados arredor do señor feudal, ou artesáns (para a urbe) organizados en gremios.
• Urbanización: a concentración dos medios de produción, as fábricas, que son as grandes creadoras de riqueza comporta o traslado de grandes masas de poboación ás zonas onde están, nacen así as grandes cidades, a poboación comeza a migrar das aldeas ás cidades.

O catolicismo social

O bispo Von Ketteler, un dos integrantes do chamado catolicismo social.

Ante a nova situación social que nace da Revolución Industrial, distintos sectores da Igrexa europea tentarán responder a estas novas realidades, nunha liña de actuación que combinará a pastoral co compromiso social e político, así por exemplo:

• O sacerdote alemán Wilhelm Emmanuel von Ketteler lidera a resistencia católica contra o movemento social e político chamado Kulturkampf e funda o primeiro partido de corte confesional, o Zentrum.
• En Bélxica, o sacerdote Joseph Cardijn, involúcrase no traballo pastoral con mozos obreiros e funda a Xuventude Obreira Cristiá.

A organización das bases católicas

Como novidade desta etapa da historia da Igrexa, o laicado comeza a organizarse fóra das estruturas tradicionais (confrarías, obras pías). Son organizacións aínda cunha forte tutela por parte do clero, pero que irán evolucionando a asociacións máis independentes e incluso en confrontación coa xerarquía:

• En 1863, fúndase en Bélxica a primeira Acción Católica, que chegará a ser a grande organización laical da igrexa europea.
• En 1874, fúndase en Italia a Obra dos Congresos. Tras diversas vicisitudes, será o xermolo da futura Democracia cristiá italiana.

O pensamento social de León XIII

A encíclica Rerum Novarum hai que inscribila tamén no conxunto das encíclicas de temática social que publicou o papa:

• Quod Apostolici Muneris (28 de decembro de 1878)
• Libertas (20 de xuño de 1888), sobre a liberdade. De contido primordialmente político.
• Longinqua (6 de xaneiro de 1895), dirixida aos católicos norteamericanos. Matiza a a súa postura sobre os sindicatos.

O propio León XIII confírmao ao comezo da encíclica:

Así, pois, debendo Nós velar pola causa da Igrexa e pola salvación común, cremos oportuno, venerables irmáns, (...), facer, respecto da situación dos obreiros, o que xa temos por costume, dirixíndovos cartas sobre o poder político, sobre a liberdade humana, sobre a cristiá constitución dos Estados e outras parecidas, que estimamos oportunas para refutar os sofismas dalgunhas opinións.

Estrutura e contido do documento

Estrutura

• Introdución: o problema social na actualidade.
• 1ª parte: exposición negativa:
  • Crítica da solución socialista do problema social (a loita de clases).
  • Defensa do dereito de propiedade privada.
• 2ª parte: exposición positiva. Desde a perspectiva católica di o que deben facer:
  • A Igrexa.
  • O Estado.
  • Os interesados: obreiros e patróns.
• Conclusión.

Contido principal

• Propiedade privada: aínda que non distingue entre bens de consumo e bens de produción, nin matiza axeitadamente todos os seus argumentos. Considera que todos teñen dereito a acceder a ela, incluso a considera como garantía da defensa da dignidade humana do obreiro.
• Salario: rexeita a lei da oferta-demanda como criterio para establecer a súa contía. Propón como norma a valoración e dignidade do traballo humano: dunha banda é un medio para a subsistencia e doutra, a persoa deixa unha pegada persoal no traballo. Queda aberta para posteriores documentos un tema que se converterá en típico na doutrina social, se o salario debe ser individual (só ten en conta o traballador) ou familiar (o seu cálculo debe ter en conta as circunstancias familiares do obreiro).
• Loita de clases: non a acepta por contraria ao Evanxeo. No seu lugar propón a mutua colaboración entre patróns e obreiros baseada no cumprimento dos deberes propios de cada clase social.
• Sindicatos: defende o dereito e a necesidade das asociacións, sexan de só obreiros ou de obreiros e patróns. Inclínase pola existencia de sindicatos confesionais católicos, aínda que non o impón de xeito tallante. Mudará en parte a súa postura na posterior encíclica LonginquaLonginqua. De calquera xeito, queda un tema aberto sobre o que os papas volverán en documentos posteriores.
• Posición ante o capitalismo e o socialismo (tal e como se entendían no século XIX): hai un claro fondo antisocialista. Contra a postura socialista dirixe a primeira parte da encíclica. Pero tamén é claramente anticapitalista en tres afirmacións básicas:
  • A crítica á que a lei oferta-demanda sexa a única norma que rexa toda a economía.
  • A encíclica está a favor da intervención do estado na economía.
  • Non pode considerarse ao obreiro como inferior. Máis ao contrario, o único que se fai inferior é o explotador.
• O problema social concíbese aínda como problema obreiro-patrón, aínda que co tempo, a doutrina social irá ampliando a súa perspectiva. Fronte á solución socialista que defende que o que fai falla é suprimir a propiedade privada, León XIII pensa que o mellor é xeneralizala. E fronte á pretensión de solucionar o problema social polo camiño da loita de clases, a encíclica defende que a harmonía social se alcanzará por medio da colaboración entre Igrexa, Estado e os propios interesados.

Véxase tamén

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Rerum Novarum

Bibliografía

• Montero, Feliciano (1983). El primer catolicismo social y la Rerum Novarum en España. Madrid: CSIC. ISBN 9788400052379.

Outros artigos

• Loita de clases

Ligazóns externas

• Texto da encíclica en castelán