Amérika Retãvorekuéra Joaju
tetã Yvate Amérikape / From Wikipedia, the free encyclopedia
Amérika Retãvorekuéra Joaju (Ingleñe'ẽme: United States of America), térã Tetãvorekuéra Joaju, ha'éko peteĩ tavakuairetã ñembyatypyre ha tekome'ẽ guasúre oñembyatýva 50 tetãvore ha peteĩ táva joaty rupive. Ipehẽngue tuichave opyta Yvateamérika mbytépe —umi 48 tetãvore ha Washington D. C.—, umi paraguasu Py'aguapy ha Atlántiko mbytépe, ijerére ojejuhu yvate gotyo Kanatã ha ñemby gotyo ojejuhu Méhiko. Tetãvore Alaska oĩ yvate kuarahyreike yvyrusúpe, ijerére oĩ kuarahyresẽ ngotyo Kanatã ha ypo'i Bering omboja'o chupe Rrúsia rehe. Tetãvore Hawái ha'e niko ypa'ũ aty Polinésia pegua paraguasu Py'aguapýpe ojejuhúva, ha ha'e añoite Tetãvore Joapykueragua ndojejuhúiva Amérika-pe. Oguereko avei heta yvy para Karívepe ha paraguasu Py'aguapýpe.
United States of America Amérika Retãvorekuéra Joaju | ||||
---|---|---|---|---|
Amérika Retãvorekuéra Joaju | ||||
| ||||
Tetã ñe'ẽ akã: In God we trust (inglés: «Jajerovia Tupãme») | ||||
Tetã Momorãhéi: The Star-Spangled Banner (inglés: «Poyvi mbyja hetáva») | ||||
Tavusu | Washington D. C. | |||
Táva tuichavéva |
Nueva York 40°43′N 74°00′O | |||
Ñe'ẽ tee | Ndorekói. Ingyaterrañe'ẽ ha’e tetã ñe’ẽ de facto | |||
Tetãygua réra |
estadounidense, estadunidense americano, -a[1] | |||
Tekuái reko | Tetã Ñembyatypyre tekome'ẽguasúva | |||
Tendota Tendota myengoviaha |
Joe Biden Kamala Harris | |||
Tetã Amandaje |
Congreso de los Estados Unidos Congreso de la Confederación | |||
Sãso • Oñemoñe'ẽ • Ojekuaa |
Tavetã Joaju pegua 4 jasypokõi ary 1776-pe 3 jasyporundy ary 1783-pe | |||
Yvy apekue | Ñemoĩha 4.º | |||
• Opaite | 9371174[2] km² | |||
• Y (%) | 2,2 | |||
Tembe'y | 12 219 km | |||
Y rembe'y | 19 924 km | |||
Yvyty yvatevéva |
Denali Monte Whitney | |||
Ava hetakue | Ñemoĩha 3.º | |||
• Hetakue | 328239523 hab. (2019)[3] | |||
• Typy'ũ | 34,2[4] hab./km²* | |||
PIB (PPA) | Ñemoĩha 2.º | |||
• Opaite (2014) | Dólar 17 100 000 sua[5] | |||
• Per cápita | Dólar 54 111[5] | |||
PIB (nominal) | Ñemoĩha 1.º | |||
• Opaite (2014) | Dólar 15 684 750 sua[5] | |||
• Per cápita | Dólar 49 922[6] | |||
IDH (2013) | Tembiecharã:Igual 0,914[7] (5.º) – Muy alto | |||
Viru |
Dólar ($, USD ) | |||
Ára | UTC -5 - UTC -10 | |||
• Arahakúpe | UTC -4 a UTC -10 | |||
ISO Jehero | 840 / USA / US | |||
Tetã renda tee Ñandutíme |
.us , .mil , .gov | |||
Tetã pumbyry papapy |
+1 | |||
Tetã puhoe papapy |
WAA-WZZ | |||
Tetã aviõ papapy | N | |||
Mba'yrumýi papapy tee | USA | |||
COI Jehero | USA | |||
Opaite Tetã Yvýgui | ||||
[editar datos en Wikidata] |
Oguereko amo 9.830.000 km² ha 316.000.000 tapicha kuéra oikovéva ipype, Tetãvorekuéra Joaju ha'e tetã tuichavéva irundyha ha tetã orekovéva tapicha kuéra mbohapyha. Kóva tetã heko tee ypykue hetáva ha opaichaguáva, heta tekove hetã ambuéva oho oikove hag̃ua ha omba'apo hag̃ua ko tetãme.[8] Tetãvorekuéra Joaju ha'e avei tetã omono'õvéva pirapire ha oguerekovéva mba'eheta, hi'PIB hína 15,7 suakõi dólar (billones).[5]
Umi ypykue oikove va'ekue te'ýipe ndahetavéima omanógui hikuái mba'asýre térã ñorairõre. Tetãvorekuéra Joaju oñepyrũ umi 13 kolóña Vyretáña pegua, ojejuhúva Atlántiko rembe'ýre. Ára 4 jasypokõi ary 1776-me, oñemosãso ha oñembojoaju hikuái. Umi tetãvore ipu'akáva sãso ñorairõme. Tetãvorekuéra Joaju léi guasu oñemboaje ára 17 jasyporundy ary 1787-me ha ombojoaju umi tetãvorekuéra peteĩ tavakuairetãme.
Saro'y XIX aja, Tetãvorekuéra Joaju oñembojára heta yvy vore ambuévare: Hyãsia pegua, Epáña pegua, Tavetã Joaju pegua, Méhiko ha Rrúsia pegua, ha oñembojoaju avei hese Tetã Texas ha Tetã Hawái. Arykuéra 1860 pukukuévo, Tetãvorekuéra Joaju ñembygua oguerekóva heta ñemitỹ ha umi tetãvore yvategua oguerekóva heta mba'eapopyha róga, umíva niko oñombohovái vai, umi tetãvore ñembygua oipota tembiguái reko ha upéicha oiko Amérika Retãvorekuéra Joaju ñorairõ. Tetãvorekuéra yvategua ipu'aka ha ndohejái tetã oñemboja'opa, upéicha avei opa tembiguái reko ko tetãme. Arykuéra1870 pukukuévo, Tetãvorekuéra Joaju oguerekovéma pirapire opa tetã ambuévagui[9] ha imbareteve oiko rire pe Epáña-Tetãvore Joapykuera ñorairõ ha Ñorairõ Guasu Peteĩha. Oiko rire pe Ñorairõ Guasu Mokõiha, Tetãvorekuéra Joaju oreko ipoguýpe tembipu mboka guasu (armas nucleares) ha oike ONU-pe oñangareko hag̃ua Yvýpe tetãnguéra ambuéva ñepytyvõ reheve. Upe Ñorairõ Ro'y opávo ha oñemboja'óvo Joaty Soviétiko, Tetãvorekuéra Joaju ha'eño upe tuichavéva.[10][11]