Hi'upy

Hi'upy niko oimeraẽ mba'e umi oikovéva (yvypóra,mymba,ka'avo) ho'u ha oipuru jekarurã, tembi'urã ha ñemongarurã.

Hi'upy opaichagua.

Mbujape, hi'upy tenondegua.

Oĩ hi'upy opaichagua, umi oñemongarúva, umi oporombovy'áva ha umi oporomonga'úva. Yvypóra oheka hi'upyrã ka'avógui, mymbágui, ýgui ha heta mba'e ambuéva pegua, ojapo hag̃ua hembi'urã.

• Hi'upyrã mymbágui: Mymba kuéra ojejuka ojepuru hag̃ua jekarúpe, térã ojepuru ikamby ha irupi'a. Yvypóra ho'u opaichagua mymba ro'o, pira ha guyrã.

So'o niko pe hi'upy ojepuruvéva mymbágui, oĩ avei pe kamby, mymba okambúva ojapo, yvypóra oipuru kamby ojapo hag̃ua heta tembi'u. Mymbágui avei pe eirete ha rupi'a.

• Hi'upyrã ka'avógui: Heta ka'a, kapi'i ha ka'avo ikatu ojekaru ha ojepuru hi'upýicha. Oiko amo 2000 ka'avo juehegua yvypóra oñemitỹ hi'upyrã.

Yvypóra ho'uiterei umi hu'itĩrã (avati, arro ha trigo), kumanda ha ta'ỹingue. Ojejapo avei ñandyry. Ojekaru avei yva kuéra, he'ẽva, ha ka'avo kuéra, hogue ha hapo.