Galileo Galilei
yl-oayllee Iddaalagh (1564–1642) / From Wikipedia, the free encyclopedia
Galileo di Vincenzo Bonaiuti de' Galilei (15 Toshiaght Arree 1564 – 8 Jerrey Geuree 1642), imraait dy cadjin myr Galileo Galilei ny Galileo, she rollageyder, fishigagh, as jeshaghteyr v'eh, enmyssit yl-oayllee keayrtyn. V'eh ruggit ayns ard-valley Pisa, ayrn ec y traa shen jeh Diucaght Firenze.[3] Ta Galileo er ny ve enmyssit ayr y rollageydys baghtal,[4] yn ishig chlassicagh noa-emshyragh,[5] yn aght heansagh,[6] as y çheanse noa-emshyragh.[7]
Galileo Galilei | |
---|---|
Cochaslys liorish Justus Sustermans, 1636 | |
Ennym ruggyree | Galileo di Vincenzo Bonaiuti de' Galilei[1] |
Ruggit |
15 Toshiaght Arree 1564(1564-02-15)[2] Pisa, Diucaght Firenze |
Hooar baase |
8 Jerrey Geuree 1642 (77 bleeaney d'eash) Arcetri, Ard-Diucaght y Toscaan |
Boayl oanluckee | Basilica of Santa Croce (en) |
Ynnyd beaghee |
Pisa (en) Padua (en) Firenze |
Seyraanaght |
Diucaght Firenze Ard-Diucaght y Tuscaan |
Çhengey | Ladjyn · Iddaalish |
Keird | rollageyder · fallsoonagh · maddaghteyr · fishigagh · ynlaghteyr · rollageydagh · yl-oayllee · ynseyder ollooscoill · sheanseyr · jeshaghteyr · fallsoonagh |
Failleyderyn |
Ollooscoill Padova Ollooscoill Pisa |
Ynsagh |
Ollooscoill Pisa (1581 - 1585) : Lheeys, maddaght |
Sheshey | no value |
Leggad | Marina Gamba (en) |
Paitçhyn | |
Ayr | Yeico Cáceres |
Moir | Giulia Ammannati |
Braaraghyn as shuyraghyn | |
Mie er enney son |
|
Olteynys boayrd |
Accademia della Crusca (en) Lincean Academy (en) Accademia delle Arti del Disegno (en) |
Credjue | Agglish Ladjynagh |
Aundyryn |
slane rolley
|
Kianglaghyn fysseree as sheshoil | |
Discogs ID | 2765085 |
Ren Galileo studeyrys er y vieauid as y vieauid-jeerit, yn ym-hayrn as y teyr-huittym, prinsabyl y chonastaght, yn neughleashaght, as y ghleashaght tilgey, as ren eh obbraghey chammah 'syn oaylleeaght eamagh as y çhaghnoaylleeaght, cur sheese er troyn chrogheydane as "meihaghyn ushtey-hassooagh". V'eh nane jeh lhiasseyderyn yn Aaruggyr jeh'n çhiass-scoip[8] as v'eh ny ynlaghteyr jeh combaaseyn caggee eigsoylagh, as ghow eh ymmyd jeh'n fodreayrtan ry-hoi baghtyn sheansagh er corpaneyn niauoilagh. Lesh cooney voish fodreayrtan va troggit echey, ren eh baghtyn er rollageyn Raad Mooar Ghorree, paaseyn Vadlag, ny kiare eaystyn smoo lesh Jupiter, fainaghyn Harn, tuill eayst as cronyn greiney. Chammah's shen, hrog eh lhieggan leah jeh'n vynreayrtan.
Chur Galileo yn grian-laaraghys Copernicagh (y Dowan çhyndaa dagh laa as cruinlaghey mygeayrt y Ghrian) er oaie, agh hass fir çheusthie jeh'n Agglish Chatoleagh as rollageyderyn ennagh jeeragh noi. Hie yn chooish er ny ronsaghey liorish yn Ard-Vrialtys Raueagh ayns 1615. Haink eh gys y vriwnys nagh row 'sy ghrian-laaraghys agh ommidjys, meecheeayllid, as farchredjue er-yn-oyr dy row eh loayrt noi'n chrootaght vibleagh.[9][10][11]
Ny s'anmey, choad Galileo e huarymyn ayns Cohaggloo Bentyn rish y Daa Ard-Chorys Planaidagh (1632). 'Syn obbyr shen, va cummey soiagh er Paab Urban VIII ayn, as chur eh yn Paab as ny Yeeseynee ass cair, va shassoo lesh Galileo derrey shoh.[9] Hie eh er ny vriwnyssey liorish yn Ard-Vrialtys, as v'eh feddynit "ouryssagh jeeragh jeh'n farchredjue", as chur ad broo er d'obbal ny va raait echey hannah hene. Cheau eh yn chooid elley jeh'n vea echey fo ghlass 'sy valley.[12][13] Car y traa shen, screeu eh Daa Heanse Noa (1638), bentyn rish gleashaghtys as troshaght stooghyn, cur ayns giare-choontey yn obbyr va jeant echey daeed bleeaney.[14]