Piwo

Piwo je alkoholiski napoj, kiž nastawa přez fermentaciju přetworjenych zornješkow (zwjetša w formje ječmjenjoweho słoda). Nětko jako dodaće do piwa wužiwa so chmjel, kiž daje hórkosć, móžne su tež druhe wobstatki jako na přikład korjeniny, płody abo měd. Fermentacija bu typisce wot piwarskich droždźow wuwabjena.

Swětłe piwo w kružku

W Němskej ma wjetšina sortow piwa mjezy 4,5% a 6% alkohola.

Słowo "piwo" je wuznamjeniło w prasłowjanskej rěči jednorje "piće", potom je so přeměniło k zapřimnjenju alkoholiskeho napoja.

Wobstatki

Woda

Za produkciju piwa je trěbne wjele wody: w piwarni za 1 hl piwa wužiwa so 3,7-10,9 hl wod^[1]. Wjetšina z tutej ličbu dźe pak na myće připrawy. W hotowym piwje woda je 90 % wolumena.

Parametery wody rozsudźa wo tym, budźe-li wona dobra za produkciju piwa. Požadane parametery wotwisuja wot družiny piwa: na přikład za piwa tipa stout wužiwa so zwjetša twjerdu wodu, a za piwa tipa pilsner mjechku wodu.

Zornowc

• 
  kłós ječmjenja
• 
  ječmjenjowy słód před sušenjom
• 
  słód po sušenju: ćmowy a jasny

dodawanje słoda k piwarni Moninger

Zorno je trěbne, zo by dać material za fermentaciju. Typisce wužiwa so ječmjenjowy słód, t. r., zornjatka słoda, kiž so moka, zo započnu so klečeć. Hdy so zornjatka plěja, encymy w zornjatkach přeměnjeja cokory w nich na jednoriše cokory, kiž móža być fermentowane wot droždźi. Proces so přistaja, suši zornjatka. Wšelaki čas a temperatura sušenja datej słody wšelakej barbje: wot jasnych do ćmowych.

Druhdy wužiwa so słód z pšeńcy abo rožka. Móžne su specialne wutki: cokor, rajs, kukurica, surowa pšeńca, wužiwane dokelž su tuńše abo měnjeja charakteristiku piwa (na přikład jeho šum abo barbu). Zo bychu droždźeje móhli fermentować wutki, kiž njejsu słody a cokor, trěbne je dodawanje do piwa specielnych encymow.

Nětko wjetšina piwarnjow słód njedźěła, ale jón kupuje.

Chmjel

• 
  Plahowanje chmjela w Hallertau w Bayerskej
• 
  Šiška chmjela

Chmjel je w piwje korjenina za słód a aroma. Nimo toho chmjel piwo konserwuje.

Družiny chmjela dźěla so tradicionalnje na družiny za hórkosć a družiny za aroma. Chmjel móže jara wšelakore aroma přidać. Chmjele z Němskej, Čěskej a Pólskej maja aroma zelow a korjenjow. Nowe družiny ze Sewjerneje Ameriki móža měć aroma citrusowych płodow abo mango.

Jara zrědka wužiwa so za piwo čerstwe šiški chmjela, dokelž njejsu dźeržane. Tradicionalnje wužiwaše so sušenych šiškow chmjela, nětko popularnej stej chmjelowy granulat a ekstrakt, kiž stej lóšej w transporće a dlěje dźeržitej čerstwosć.

Droždźeje

Droždźeje so přida, zo bychu cokor w alkoholu a wuhlikowy dioksyd fermentowali. W piwarstwje wužiwa so specielneje družiny droždźi: piwowych droždźi (Saccharomyces cerevisiae), kiž dźěla so na droždźe delnjeje fermentacije a hornjeje fermentacije.

Droždźeje delnjeje fermentacije dawaja "čisćiši" aroma piwa, při čimž droždźeje hornjeje fermentacije wjace aromatiskich zwjazkow wo wonječesćenju na přikład płodow (banana, brěški) abo korjeninow (Nelchen) produkuja.

Zrědka w fermentaciji wobdźěleja so druhe mikroorganizmy. Belgiske piwa lambic so fermentuja jenož wot dźiwich droždźow z powětra. Při warjenju Berlinskeje Weiße nimo droždźow wobdźěleja so mlóčnokisalinowe bakterije.

Wulke piwarnje maja swoje plahowanja droždźow. Su tež firmy, kiž wšelake družiny droždźi předawaja.

Jeli piwo je pasteurizowane a filtrowane, dźe na předań bjez droždźijow. Su pak piwa, kiž so předa ze žiwymi droždźemi. Do tajkich piwow přida so cokor za droždźeje, kotrež dźěłaja w piwje druhu fermentaciju.

Hotowanje

Diagram za warjenje piwa

horca woda

zatrěće

filtrowanje

słód

chmjel

warjenje

wotstronjenje
muta

přidawanje
droždźi
fermentacija
lěhwo

chłódźenje

bleše

sudy

Stawizny

Piwo je jedne z najstaršich alkoholiskich pićow. Namakanki z Mezopotamiskeje wot wokoło 4.000 lět před Chrystusowym narodźenjom pokazuja, zo su tam znali piwo.

W srjedźowěku piće piwa je było powšitkowne; tehdy piwo je samo dźěćom dawali. Tehdyše piwo je pak měło mjenje alkohola hač nětko, piće wody je při tym było strachotne dla bakterijow w njej. Dla słoda je so dodawało do piwa wšelake přičinki. W kóncu srjedźowěka chmjel je započał być najpopularniši přičink.

Pjerše šěroko nałožowane prawo za piwo je było Bayerske prawo čistosće (Reinheitsgebot) z lěta 1516. Je wono prajiło, zo piwo ma so přihotować jenož z ječmjenjoweho słoda, wody a chmjela. Nětko hóda so, zo přičina tajkich wobmjezowanjow je była, zo by z jednoho boka pšeńca a rožka je słužili jenož k přihotowanju chlěba, a z druheho boka, zo by do piwa njeje so dodawało strachotne zela. Piwo z pšeńcy je móhli pak přihotować w klóštrach.

Před 18. wěkom słód su sušili nad wohnjom z drjewa abo wuhla, tohodla piwa toho časa je měli jako so zda aroma dyma. Pozdźišo z nowu techniku je so dało dóstać čisćiši jasny słód, ale tež ćěmny słód bjez aroma dyma za piwa tipa porter a stout. Nětko je słód z aroma dyma rědki a wužiwany jenož w specialnych piwach.

W 19. wěku su nastali wjele nowosći za piwo: delnja fermentacija a piwo typa "lager", wužiće pasteurizacije, slědźenje a sadźanje droždźow. W 20. wěku jasne piwo tipa "lager" je nastało najpopularniše piwo na swěće.

Nětko wjetšina šěroko předawanych piwow je pasteurizowana a filtrowana. Pasteurizacija daje piwu dołhu čerstwosć, dokelž zabija bakterije a druhe mikroorganizmy. Filtrowanje daje piwu čistu barbu. Su pak kraje, hdźež wěsty podźěl maja piwa z žiwymi droždźemi, to rěka bjez pasteurizacije a filtrowanja. Stej to na přikład Belgiska a Wulka Britaniska (hdźež tajkim piwam rěka "real ale").

Rozdźělenje

Je wjele metodow rozdźělenja piwow. W němskej jedna z nich je po zakładnej korjenini, na přikład połne piwo ma mjezy 11% a 15,9%, sylne wjace hač 16% a tak dale.

Piwo dźěle so tež mjezy druhim po sorće słoda (na př. jasny a ćěmny), sorće droždźow, kiž fermentuju piwo (na př. delnjeje a hornjeje fermentacije).

Jendźelski spisowaćel Michael Jackson je w lěće 1977 wudał knihu The World Guide To Beer, hdźež je jako prěni kategorizował piwa na cyłym swěće. Jeho próca je so měła wliw na wuwiće slědźenja piwowych stilow.

• 
  Njefiltrowane čěske jasne piwo delnjeje fermentacije typa pilsner
• 
  Pšeńčne piwo hornjeje fermentacije Hefeweizen
• 
  Ćěmne piwo pšeńčne
• 
  Altbier z Düsseldorf
• 
  Stout, ćěmne piwo hornjeje fermentacije z Irskej
• 
  Jendźelske India Pale Ale
• 
  Chimay, belgiske mócne ćěmne piwo hornjeje fermentacije wot rjada Trapistow
• 
  Belgiske jasne piwa hornjej fermentacije

Wotbywanišća

Najwjetše piwo produkowace předewzaće je belgisko-brazilske Anheuser-Busch InBev, wobsedźer markow (US-ameriski) Budweiser, Corona, Beck's, Leffe a Stella Artois. Na druhim městnje steji SABMiller, wobsedźer markow Grolsch, Miller, Pilsner Urquell a Tyskie. Třeće najwjetše předewzaće je nižozemske Heineken, wobsedźer markow Amstel, Heineken, Moretti, Zagorka a Żywiec.

Najwjetši importer piwa na swěće je USA, najwjetši eksporter je Mexiko. Němska je třeći najwjetši eksporter na swěće.

• 
  Eksport piwa na swěće w lěće 2012
• 
  Import piwa na swěće w lěće 2012

Najwjetše konsumowanje po ličbje wobydlerjow je w Čěskej, na druhim městnje slěduje Němska.^[2]