From Wikipedia, the free encyclopedia
Արալկում (Արալ ու թյուրքերեն կում` ավազ), նոր անապատ, որ ձևավորվել է չորացած Արալի ծովի տեղում[1]։ Ավազաաղային անապատը գտնվում է Ուզբեկստանի և Ղազախստանի տարածքում՝ Կարակումներ և Կիզիլկում անապատների հյուսիսարևմտյան վերջավորության մոտ։ Անապատը կոչում են նաև Ակկում (Սպիտակ անապատ)[2]։
2005 թվականին Կոկարալի ամբարտակի կառուցումից հետո Հյուսիսային Արալը վերականգնվում է, սակայն Հարավային Արալը չորանում է` մեծացնելով Արալկում անապատի ավազանը։
Անապատացման արդյունքում խիստ կրճատվել է շրջանի կենսաբազմազանությունը. մոտ 200 տեսակ բուսական ու կենդանական տեսակ ոչնչացել է[3]։ Չորացած ծովի հատակի ներկայիս բուսատեսակները զարգացել են 1960 թվականից։ Այն ներկայացնում էր 34 ընտանիքի բույսեր` 134 ենթակարգով ու 300 տեսակով։ Հիմնական ներկայացուցիչներն են Salicornia europaea, Suaeda crassifolia, Tripolium vulgare ավազակավային հիմքում, ինչպես նաև Suaeda acuminata և Atriplex fominii ավազային հիիմքում[4]։
Արալկումը զբաղեցնում է 38.000 կմ² մակերես[5]։ Այն քամու ուժգին հոսանքների աղբյուր է։ Փոշոտ փոթորիկները տարեկան անապատից տարածում են մոտ 100 միլիոն տոննա թունավոր աղեր ու փոշի։ Մանր փոշին, որ բարձրանում նախկին ջրային տարածքի հատակից, պարունակում է հանքային պարարտանյութեր, պեստիցիդներ, որոնք ծովի մեջ էին հայտնվել շրջակա դաշտերի՝ ջրերով ողողման արդյունքում։ Անապատի վրայով արևելքից արևմուտք անցնում է օդային հզոր հոսանք, որի պատճառով աերոզոլները արագ տարածվում են Կենտրոնական Ասիայի շրջանում։
Արալկումի թունավոր նյութեր են հայտնաբերվել Անտարկտիդայի պինգվինների արյան մեջ, Գրենլանդիայի սառցադաշտերում, Նորվեգիայի անտառներում, Բելառուսի դաշտերում և այլ վայրերում[1]։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.