քիմիական միացություն From Wikipedia, the free encyclopedia
Գլիցերին, (1,2,3-տրիօքսիպրոպան, պրոպանտրիոլ-1,2,3), եռատոմ սպիրտների պարզ ներկայացուցիչ[6]։ Իրենից ներկայացնում է մածուցիկ, թափանցիկ հեղուկ[7]։
Գլիցերին | |
---|---|
Ընդհանուր տեղեկություններ | |
Դասական անվանակարգում | պրոպանտրիոլ-1,2,3 |
Ավանդական անվանում | գլիցերին |
Քիմիական բանաձև | C₃H₈O₃ |
Ռացիոնալ բանաձև | C3H5(OH)3 |
Մոլային զանգված | 1,5E−25 կիլոգրամ[1] գ/մոլ |
Խտություն | 1,26 ± 0,01 գ/սմ³[2] գ/սմ³ |
Հալման ջերմաստիճան | 64 ± 1 ℉[2], 18,1 °C[3], 18 °C[4] և 18,2 °C[5] °C |
Կազմալուծման ջերմաստիճան | 554 ± 1 ℉[2] |
Եռման ջերմաստիճան | 290 °C[5] °C |
Այրման ջերմաստիճան | 320 ± 1 ℉[2] և 160 °C |
Գոլորշու ճնշում | 0,003 ± 0,001 mm Hg[2] |
Քիմիական հատկություններ | |
Օպտիկական հատկություններ | |
Բեկման ցուցիչ | 1,4729 |
Դասակարգում | |
CAS համար | 56-81-5 |
PubChem | 753 |
EINECS համար | 200-289-5 |
SMILES | C(C(CO)O)O |
ЕС | 200-289-5 |
RTECS | MA8050000 |
ChEBI | 733 |
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա) |
Գլիցերինը անգույն, մածուցիկ, շատ հիգրոսկոպիկ հեղուկ է[8]։ Ունի քաղցր համ, այստեղից էլ ստացել է իր անվանումը(գլիկոս-քաղցր)[9]։
Գլիցերինը ունի տիպիկ բազմատոմ սպիրտներին բնորոշ քիմիական հատկություններ[10]։ Գլիցերինի փոխազդեցությունը հալոգենաջրածինների կամ ֆոսֆորի հալոգենիդների հետ ընթանում է մոնո- և դիհալոգենացմամաբ[11]։ Գլիցերինը փոխազդում է կարբոնաթթուների և հանքային թթուների հետ[12]։ Օրինակ ազոտական թթվի հետ փոխազդելիս, գլիցերինն առաջացնում է եռնիտրատ-նիտրոգլիցերին(ստացել է Ասկանյո Սոբրերոն, 1847 թվականին), օգտագործվում է մեր ժամանակներում անծուխ վառոդ ստանալու նպատակով։ Գլիցերինը դեհիդրատացնելիս այն վեր է ածվում թունավոր ակրոլեինի[13][14].
Այն օքսիդանում է մինչև գլիցերինային ալդեհիդ CH2OHCHOHCHO, դիհիդրօքսիացետոն CH2OHCOCH2OH կամ գլիցերինաթթու CH2OHCHOHCOOH։ Գլիցերինի և բարձրագույն կարբոնաթթուների եթերները՝ ճարպերը հանդիսանում են շատ կարևոր միացություններ մարդու համար, կարևոր կենսաբանական դեր են խաղում նաև ֆոսֆոլիպիդները[15]։
Գլիցերին առաջին անգամ ստացել է Շելեն 1779 թվականին, ճարպերի օճառացմամբ[16]։ Գլիցերինի հիմնական մասը ստանում են ճարպերի օճառացումից[17]։ Գլիցերինի ստացման սինթետիկ եղանակների հիմնական մասը հիմնված է պրոպիլենի օգտագործման վրա[18]։ 450-500 °C ջերմաստիճաններում պրոպիլենի քլորացումից ստանում են ալիլքլորիդ, HClO-ի հետ միանալիս առաջանում են քլորհիդրիններ, օրինակ՝ CH2ClCHOHCH2Cl, որը ալկալիով մշակելիս առաջանում է գլիցերին[19]։ Գլիցերին կարելի է ստանալ նաև օսլայի հիդրոլիզի միջոցով, առաջացած մոնոսախարիդների հիդրատացմամբ կամ շաքարների սպիրտային խմորումից[20][21]։
Եռգլիցերիդները հանդիսանում են գլիցերինի ածանցյալներ[22]։ Եռգլիցերիդները հանդիսանում են կարևոր բաղադրիչ՝ կենդանի օրգանիզմներում նյութափոխանակության գործընթացներում[23][24]։
Ճարպերը և յուղերը հիդրոֆոբ միացություններ են, ջրում անլուծելի, այնպես ինչպես գլիցերինի մոլեկուլում հիդրօքսիլ խմբերը փոխարինված են ճարպաթթուների մնացորդներով[25][26]։
Գլիցերինի կիրառության ոլորտները շատ բազմազան են։ Օգտագործվում է սննդային հավելանյութերում, լվացող և կոսմետիկ միջոցներում, պլաստմասսաների արտադրությունում, ներկանյութերի արտադրությունում, էլեկտրատեխնիկայում, ռադիոտեխնիկայում և այլն։ Համարակալված է որպես սննդային հավելում[27][28]։ Գլիցերինը օգտագործվում է նաև դինամիտի ստացման համար։
Ռուսերեն և անգլերեն լեզուներով.
Անգլերեն լեզվով.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.