Ելոուսթոուն (ազգային պարկ)

Ելոուսթոունը (անգլ.՝ Yellowstone National Park) միջազգային կենսոլորտային ազգային պարկ է, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի համաշխարհային ժառանգության օբյեկտ, աշխարհի առաջին ազգային այգին (հիմնադրված է 1872 թվականի մարտի 1-ին), Վայոմինգ, Մոնթանա և Այդահո ԱՄՆ-ի նահանգների տարածքին։ Տարածքը 898,3 հազ. հեկտար է։

Յելուոսթոուն ազգային պարկ Yellowstone National Park
Տեսակ	ԱՄՆ ազգային պարկ, տեսարժան վայր, ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի կենսոլորտային արգելոց և ազգային պարկ
Կազմված է	Ելոուսթոուն (լիճ) և Յելոուսթոնի կալդերա
Մասն է	Greater Yellowstone Ecosystem?
Երկիր	ԱՄՆ[1]
Վարչատարածք	Վայոմինգ, Այդահո և Մոնտանա
Հիմնվել է	մարտի 1, 1872[2]
Մակերես	898 349 հեկտար
Անվանված է	Ելլուսթոն
Այցելուներ	4 257 177 մարդ (2016)
Կառավարում	ԱՄՆ ազգային պարկերի ծառայություն
Անդամակցություն	Մարդը և կենսոլորտը

Կան ջրաբուխներ (ավելի քան 3000), ցեխային հրաբուխներ և լճեր։ Տարածված են փշատերև անտառներ, կենդանիներից՝ բիզոն, սև և գորշ արջեր, եղջերուներ, թռչուններից՝ շեփորահար կարապ, սպիտակագլուխ ծովարծիվ և այլն։ Զբոսաշրջիկության հիմնական սեզոնը հունիս–օգոստոսն է։

ԱՄՆ Այդահո, Վայոմինգ և Մոնթանա նահանգներում տեղակայված Յելոուսթոն ազգային պարկը, որտեղ է նաև աշխարհի ամենահայտնի՝ «Փորձառու զինվորականը» գեյզերը, պաշտոնապես գոյություն ունեցող ամենահին ազգային պարկն է:

1872թ. հիմնադրված ժայռոտ լեոներով շրջապատված բարձրավանդակի վրա տարածվում է շուրջ 3500 քառ. մղոն (9000կմ², որը մոտավորապես այնքան է, որքան Պուերտո Ռիկեյի տարածքը)։

Յելոուսթոուն պարկի առավել տեսարժան վայրերից են մոտ 20 մղոն (32կմ) երկարությոմբ, 1000 ոտնաչափ (300մ) խորությամբ և ավելի քան 2500 ոտնաչափ (800մ) լայնությամբ մուգ կարմիր Մեծ կանիոնը՝ «զարդարված» 40-ից ավելի ջրվեժներով՝ ներառյալ Ստորին, Վերին և Աշտարակ

ջրվեժները։ Ստորին ջրվեժի ջրերը գահավիժում են 300 ոտնաչափ (100մ) բարձրությունից՝ ավելի բարձր, քան Նիագարայի ջրվեժը։

Պարկի եկրաբանական բնութագրերը կազմավորվել են պարկի ընդերքում գտնվող հրաբխի ժայթքումների ազդեցությամբ։ Մոտ 640 000 տարի առաջ տեղի ունեցած վերջին ժայթքման հետևանքով Յելոուսթոուն Կալդերայում ձևավորվեց հրաբխային պայթյունից գոյացած հսկայական խառնարան, որն աշխարհի առավել խոշորներից է իր 50 մղոն (80կմ) երկարությամբ և 35 մղոն (55կմ) լայնությամբ։ Հրաբխային շարունակվող ակտիվության հետևանքով պարկում այժմ բխուն են ավելի քան 10000 տաք աղբյուրներ՝ ներառյալ գոլորշի և ցեխ ժայթքող աղբյուրները, գեյզերները և ջերմուկները։

Պարկի հրաբխային ծագման շնորհիվ աշխարհի գեյզերների և տաք աղբյուրների մոտ երկու երրորդը նրա տարածքում է, այդ թվում՝ «Շոգենավը» (ամենամեծը), «Փորձառու զինվորականը» (ամենականոնավոր ժայթքողը)։ Միջինում «Փորձառու զինվորականը» ժայթքում է յուրաքանչյուր 90 րոպեն մեկ՝ ցայտելով մինչև 8400 տակառ (32000լ) ջուր։ Ժայթքումները կարող են տևել 5 րոպե՝ հասնելով 180 ոտնաչափ (60մ) բարձրության։

Յելոուսթոունը հայտնի է նաև իր ֆաունայով և, ըստ արժանվույն կոչվում է, Հյուսիսային Ամերիկայի Սերենգեթի, քանի որ բազմաթիվ զարմանահրաշ կենդանիների հսկայական վայրի գանզվածներ ազատորեն շրջում են պարկի տարածքում։

Ծանոթագրություններ

ՅՈւՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգություն , օբյեկտ № 28 ռուս.. • անգլ.. • ֆր.

1. http://www.unesco.org/mabdb/br/brdir/directory/biores.asp?code=USA+26&mode=all
2. An Act to set apart a certain Tract of Land lying near me Head-waters of the Yellowstone River as a public Park.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ելոուսթոուն (ազգային պարկ)» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 3, էջ 494)։