Էռեբրու
From Wikipedia, the free encyclopedia
Էռեբրու (շվեդ.՝ Örebro 
[œrəˈbruː]․ |əːr|ə|ˈ|b|r|uː UR-ə-BROO[3],․ Swedish: [œrɛˈbruː] (
)), քաղաք Շվեդիայում՝ պատմական Ներկե մարզում։ Նույնանուն լենի/շրջանի և համայնքի վարչական կենտրոնն է։ Ընկած է Ներկե դաշտավայրում՝ Ելմարեն լճի արևմտյան ծայրակետի մերձակայքում, Սվարտեն գետի ափին։ Զբաղեցնում է 1․380,11 քառակուսի կիլոմետր տարածք[4]։ Բնակչության թվաքանակը 2020 թվականի տվյալներով եղել է 126 604[5][6]․ այդ ցուցանիշով Շվեդիայի բնակավայրերի ցանկում զբաղեցնում է վեցերորդ տեղը։ Հիմնադրվել է 1200 թվականին, քաղաքի կարգավիճակ ստացել 1404 թվականին։
| Բնակավայր | ||
|---|---|---|
| Էռեբրու | ||
| շվեդ.՝ Örebro | ||
 | ||
| Երկիր |  Շվեդիա | |
| Համայնք | Էրեբրու համայնք[1] | |
| Հիմնադրված է | 1200 թ. | |
| Մակերես | 5502±0,5 հեկտար | |
| ԲԾՄ | 34±1 մետր | |
| Բնակչություն | ▲126 009 մարդ (դեկտեմբերի 31, 2020)[2] | |
| Ժամային գոտի | UTC+1 և UTC+2 | |
| Հեռախոսային կոդ | 019 | |
| Փոստային դասիչ | 701 XX–703 XX | |
| Պաշտոնական կայք | orebro.se | |
| ||
Երկրի տրանսպորտային և առևտրային խոշոր կենտրոններից է․ ունի օդանավակայան, երկաթուղային կայարան, մի շարք խոշոր հանրախանութներ։ Այստեղ է գտնվում Միջին Շվեդիայի ամենամեծ համալսարանը՝ առընթեր գործող ընդարձակ հիվանդանոցով։ Քաղաքը ճանաչված է նաև միջնադարյան ամրոցով ու Գուստավսվիկ ջրաշխարհով, որ ամենաընդարձակն է Սկանդինավյան երկրներում։
Բնակավայրի վրա տարածվել է Սվարտեն գետի կամրջի անվանումը և նշանակում է գլաքարե կամուրջ (Öre- - գլաքար, bro - կամուրջ)[7]։
Կլիման տարին տարվա վրա տարբերվում է․ օրինակ՝ 2010 թվականի դեկտեմբերը բավականին ցուրտ էր, օդի օրական միջին ջերմաստիճանը՝ -9 C, մինչդեռ 2006 թվականի դեկտեմբերին օդի միջին ջերմաստիճանը եղել է 4.3 C[8][9]։ Ըստ կատարված գրանցումների՝ ամենատաք ամիսը եղել է 2018 թվականի հուլիսը՝ 21.8 C միջին ջերմաստիճանով, ամենացուրտը՝ 1987 թվականի հունվարը՝ -12.8 C միջին ջերմաստիճանով[10][11]։ Ընդ որում՝ ձմռան ամիսները հաճախ անցնում են առանց ձնածածկույթի, ինչը բացառիկ է 59-րդ զուգահեռականից հյուսիս ընկած տարածքի համար։ Ամենաբարձր ջերմաստիճանը գրանցվել է 1975 թվականի օգոստոսի 7-ին՝ 36 C[12], որը չափազանց բարձր է հյուսիսային լայնության համար։ 21-րդ դարում ամենաբարձր ջերմաստիճանը գրանցվել է 2018 թվականի օգոստոսի 8-ին՝ 33.9 C[13]։ Ամենացածր ջերմաստիճանը գրանցվել է 1966 թվականի փետրվարին՝ -30 C[14]։ Ըստ Շվեդիայի օդերևութաբանական և ջրագրական ինստիտուտի վիճակագրական տվյալների՝ 2010-ական թվականներին գրանցվել են մի քանի ամիսների՝ մարտի, մայիսի, հուլիսի, հոկտեմբերի ռեկորդային բարձր և դեկտեմբերի ռեկորդային ցածր ջերմաստիճաններ[15]։ Խոնավությունը բարձր է տարվա մեծ մասի ընթացքում, համեմատաբար ցածր՝ ամռան ամիսներին։ Չնայած դրան՝ ամառն ամենատեղումնառատն է[16], որը հետևանք է մայրցամաքային տաք ու սառը հոսանքների բախումների։ 2010 թվականին ձմեռային արևադարձի ընթացքում արձանագրվել է 13.1 C միջին ջերմաստիճան, որը չափազանց բարձր է ներցամաքային տարածքների համար արևի ցածր դիրքի շրջանում[17]։
| Էռեբրուի օդանավակայան (2002–2021 averages; precipitation in the ward of Almby; extremes since 1901)ի կլիմայական տվյալները | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | Տարի |
| Ռեկորդային բարձր °C (°F) | 10.2 (50.4) |
15.4 (59.7) |
18.8 (65.8) |
26.9 (80.4) |
29.0 (84.2) |
34.0 (93.2) |
35.9 (96.6) |
36.0 (96.8) |
26.8 (80.2) |
20.2 (68.4) |
18.1 (64.6) |
13.1 (55.6) |
36.0 (96.8) |
| Միջին բարձր °C (°F) | 0.7 (33.3) |
1.4 (34.5) |
5.8 (42.4) |
12.2 (54) |
17.4 (63.3) |
21.4 (70.5) |
23.5 (74.3) |
22.0 (71.6) |
17.4 (63.3) |
10.7 (51.3) |
5.6 (42.1) |
2.5 (36.5) |
11.72 (53.09) |
| Միջին օրական °C (°F) | −2.2 (28) |
−1.8 (28.8) |
1.6 (34.9) |
6.6 (43.9) |
11.6 (52.9) |
15.7 (60.3) |
17.9 (64.2) |
16.6 (61.9) |
12.6 (54.7) |
7.0 (44.6) |
2.9 (37.2) |
−0.2 (31.6) |
7.36 (45.25) |
| Միջին ցածր °C (°F) | −5.0 (23) |
−4.9 (23.2) |
−2.7 (27.1) |
1.0 (33.8) |
5.7 (42.3) |
9.9 (49.8) |
12.3 (54.1) |
11.2 (52.2) |
7.7 (45.9) |
3.3 (37.9) |
0.2 (32.4) |
−2.9 (26.8) |
2.98 (37.37) |
| Ռեկորդային ցածր °C (°F) | −29.6 (−21.3) |
−30.0 (−22) |
−28.0 (−18.4) |
−14.5 (5.9) |
−5.6 (21.9) |
−1.2 (29.8) |
2.5 (36.5) |
0.0 (32) |
−5.7 (21.7) |
−12.8 (9) |
−19.5 (−3.1) |
−26.6 (−15.9) |
−30 (−22) |
| Տեղումներ մմ (դյույմ) | 50.8 (2) |
36.8 (1.449) |
33.6 (1.323) |
33.0 (1.299) |
66.0 (2.598) |
60.2 (2.37) |
79.5 (3.13) |
82.1 (3.232) |
56.1 (2.209) |
67.7 (2.665) |
59.2 (2.331) |
52.9 (2.083) |
677.9 (26.689) |
| Միջ. տեղումների օրեր (≥ 1 mm) | 11.1 | 8.6 | 7.7 | 7.0 | 10.2 | 10.4 | 11.6 | 11.7 | 9.1 | 10.7 | 12.7 | 11.8 | 122.6 |
| Աղբյուր #1: SMHI Open Data[18] | |||||||||||||
| Աղբյուր #2: SMHI average data 2002–2021[19] | |||||||||||||
| Տարին | Բնակչությունը | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1970 | 275 490 | ||||||||
| 1975 | 273 923 | ||||||||
| 1980 | 274 356 | ||||||||
| 1985 | 270 211 | ||||||||
| 1990 | 272 513 | ||||||||
| 1995 | 276 417 | ||||||||
| 2000 | 273 615 | ||||||||
| 2005 | 274 121 | ||||||||
| 2010 | 280 230 | ||||||||
| 2015 | 291 012 | ||||||||
| 2020 | 305 643 | ||||||||
|
Աղբյուրը՝ SCB - Folkmängd efter region och år. | |||||||||
| Տարին | Բնակչությունը | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1970 | 117 696 | ||||||||
| 1975 | 117 837 | ||||||||
| 1980 | 116 969 | ||||||||
| 1985 | 118 043 | ||||||||
| 1990 | 120 944 | ||||||||
| 1995 | 119 635 | ||||||||
| 2000 | 124 207 | ||||||||
| 2005 | 127 733 | ||||||||
| 2010 | 135 460 | ||||||||
| 2015 | 144 200 | ||||||||
| 2020 | 156 381 | ||||||||
|
Աղբյուրը՝ SCB - Folkmängd efter region och år. | |||||||||
Էռեբրուի հին քաղաքամասում՝ Wadköping-ում, որ ձգվում է Սվարտեն (Սև հոսք) գետի ափերի երկայնքով, պահպանվել են 18-րդ և 19-րդ դարերի փայտաշեն կառույցներ, որոնցից մի քանիսում գործում են թանգարաններ, պատկերասրահներ։
Ապստամբության առաջնորդ Էնգելբրեկտի արձանը քաղաքապետարանի առջև
Lindhska գրախանութը քաղաքի կենտրոնական մասում
Քաղաքի գլխավոր փողոցներից մեկի՝ Centralpalatset-ի անկյունը
- Գործում է Շվեդական կամերային նվագախումբը։
- Էռեբրուում են ծնունդ առել փանք ու ռոք մի շարք երաժշտախմբեր՝ Millencolin-ը, Smash Into Pieces-ը, Truckfighters-ը, Blues Pills-ը, Witchcraft-ը, Troubled Horse-ը․․․ ԱԲԲԱ համբավավոր երաժշտախմբի հարվածային գործիքնր նվագող Օլա Բրունկերտը, Graveyard-ի հիմնական երգիչ Յոակիմ Նիլսոնը ծնունդով էռեբրուցի են։
- Լայն ժողավրդականություն վայելող և ազդեցիկ Nasum երաժշտախումբը նույնպես կազմավորվել է Էռեբրուում։
- Քաղաքում գործում են տեղական հեռուստատեսային և ռադիոկայաններ։
Էռեբրուում Բաց արվեստ խորագրով 2008, 2009, 2011 և 2013 թվականներին կազմակերպվել են գեղարվեստական ցուցահանդեսներ։ 2013 թվականին ցուցադրվել են շվեդ և արտասահմանյան 90 արվեստագետների աշխատանքներ[20]։ 2015 թվականի ամռանը կայացել է Բաց արվեստի հինգերորդ ցուցահանդեսը[21]։
Էռեբրուի համալսարանը Շվեդիայի ամենաերիտասարդ բարձրագույն ուսումնական հաստատություններից է, բացվել է 1999 թվականին, högskola-ի՝ համալսարանական քոլեջի հիմքի վրա։ Ներկայումս ունի շուրջ 16․000 ուսանող, 1․100 աշխատող։ Իր վարկանիշով տեղ է զբաղեցնում աշխարհի լավագույն բուհերի ցանկում՝ 351–400 միջակայքում[22], իսկ աշխարհի լավագույն երիտասարդ բուհերի հարյուրյակում 2018 թվականին գրավել է 62-րդ տեղը[23]։
Գուստավսվիկ ջրաշխարհը, որ ամենաընդարձակն է հյուսիսային երկրներում, ընկած է քաղաքի կենտրոնից ընդամենը մեկ կիլոմետր հեռավորության վրա, տարեկան ունենում է 700․000-ից ավելի այցելու, զբոսաշրջային և ժամանցային ամենասիրված վայրերից է Շվեդիայում․ ժողովրդականության տեսակետից զիջում է միայն Լիզեբերգին, Գրյոնա Լունդին և Սկանսենին։ Ամռանը բազմաթիվ այցելուներ է ունենում նաև Կառլսլունդ դաստակերտը։
Համալսարանի մասնաշենքերից մեկը
Ռուդբեկի անվան դպրոցի գլխավոր մասնաշենքը
Կառլսլունդի դաստակերտը
Միջնադարյան ամրոցը
Olaus Petri եկեղեցին
Տեղական Nerikes Allehanda լրագրի խմբագրության նախկին գրասենյակը
Svampen ջրաբաշխիչ աշտարակի տեսքը Կիլսբերգեն լեռնաշղթայի խորապատկերին
Allehandaborgen-ը՝ դիտված Սվարտեն գետի ափից
Formula 1-ի ավտոմրցարշավորդ Ռոնի Պետերսոնի հուշարձանը
- Ենս Բերգենստեն (ծնվ. 1979) — ծրագրավորող, Մայնկրաֆտի և այլ խաղերի ստեղծող
- Յալմար Բերգման (1883—1931) — արձակագիր և թատերագիր
- Ստիգ Բլոմկվիստ (ծնվ. 1946) — ավտոմրցարշավորդ, 1984 թ․ աշխարհի չեմպիոն
- Ենս Բյուգմարկ (ծնվ. 1985) — լեռնադահուկորդ, աշխարհի կրկնակի փոխչեմպիոն
- Տորստեն Կումֆելդտ (1886—1966) — ջրագնդորդ և լողորդ, օլիմպիական խաղերի մրցանակակիր
- Բերտիլ Լինդբլադ (1895—1965) — աստղագետ, Շվեդիայի գիտությունների թագավորական ակադեմիայի նախագահ
- Լաուրենտիուս Պետրի (1499—1573) — Ռեֆորմացիայի գործիչ, Շվեդիայում ավետարանական-լյութերական առաջին արքեպիսկոպոսը
- Օլաուս Պետրի (1493—1552) — Ռեֆորմացիայի գործիչ, գրող
- Ռոնի Պետերսոն (1944—1978) — ավտոմրցարշավորդ, որ հանդես է եկել Ֆորմուլա-1 դասում, 1971 և 1978 թվականներին նվաճել աշխարհի փոխչեմպիոնի տիտղոսը
- Յուհան Ռյոյլեր (ծնվ. 1981) — չմշկավազորդ, աշխարհի պատանիների չեմպիոն
- Կարլ Մաննե Գեորգ Սիգբան (1886—1978) — ֆիզիկոս, Նոբելյան մրցանակի դափնեկիր
- Եսպեր Ֆլորեն (ծնվ. 1990) — ֆուտբոլիստ
- Ստեֆան Բերգ (ծնվ․ 1957), կոմպոզիտոր և երգերի հեղինակ, Եվրատեսիլի 1991 թվականի մրցույթում հաղթած երգի հեղինակ
- Ենս Բոգրեն (ծնվ․ 1979), ձայնագրման ֆիրմայի ղեկավար
- Օլա Բրունկերտ (1946–2008), ABBA-ի թմբկահար
- Յոզեֆ Ֆարես (ծնվ․ 1977), լիբանանա-շվեդական կինոռեժիսոր
- Յասմինա Կարա (ծնվ․ 1988), երգչուհի
- Ռոբ Մարչելլո (ծնվ․ 1977), կիթառահար
- Նինա Պերսոն (ծնվ․ 1974), երգչուհի
- Մաթս Ռոնանդեր (ծնվ․ 1954), երգիչ, կիթառահար, կոմպոզիտոր
- Մարի Ստևին (ծնվ․ 1957), Ջեյմս Բոնդի մասին ֆիլմերից երկուսում նրա սիրուհու կերպարի մարմնավորող, Միսս աշխարհ - 1977 մրցույթի հաղթող
- Դան Սվանյո (ծնվ․ 1973), երգիչ և բազմաթիվ գործիքներ նվագող
Էռեբրուի քույր քաղաքներն են[24]՝
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
