Լրջուն կամ լրջաբույս (լատին․՝ Isatis), կաղամբազգիների (խաչածաղկավորներ) ընտանիքի միամյա կամ բազմամյա խոտաբույսերի ցեղ։
Լրջուն | |
Դասակարգում | |
Թագավորություն | Բույսեր (Plantae) |
Վերնաբաժին | Բարձրակարգ բույսեր (Embryophytes) |
Տիպ/Բաժին | Անոթավոր բույսեր (Tracheophytes) |
Ենթատիպ | Սերմնավոր բույսեր (Spermatophytes) |
Կարգ | Կաղամբածաղկավորներ (Brassicales) |
Ընտանիք | Կաղամբազգիներ (Brassicaceae) |
Տրիբա | Isatideae |
Ցեղ | Լրջուն (Isatis) L., 1753 |
Տեսակի ներսում ընդգրկում է մոտ 30 տեսակ, տարածված է Եվրոպայում, Աֆրիկայում և Արևմտյան Ասիայում։
Կենսաբանական նկարագիր
Ցողունը կանգուն է, վերին մասում՝ ճյուղավորվող, բարձր ՝ 40-80 սմ։ Արմատամերձ տերևները երկարավուն-նշտարաձև են, ատամնաեզր, ցողունայինները՝ նստադիր՝ նետանման հիմքով։ Ծաղկաբույլը վահանանման հուրան է, ծաղիկները՝ դեղին։ Ծաղկում է հունիս-հոկտեմբերին։ Պտուղը կախված, միասերմ, միաբուն պատիճակ է։
Տարածվածություն
Տարածված է Արագածոտնի, Լոռու, Գեղարքունիքի, Վայոց ձորի, Սյունիքի և այլ մարզերում։ Աճում է անտառի բացատներում, խոտածածկ լանջերին, հազվադեպ՝ ցանքսերում և ճամփեզ լրջուններին։ Առնոլդի շրջունի (Isatis arnoldiana) և Սևանի լրջունի տեսակներն աճում են Սևանի ափին, [*Բունգեյին լրջունը (Isatis bungeana) հանդիպում է Արագածոտնի լեռների ապարափլվածքներում,
- Բուշերին լրջունը (Isatis buschiorum)՝ Դվին գյուղի շրջակայքում (Արարատի մարզ)։
Այս տեսակները ՀՀ բնաշխարհիկներ են։
Տեսակներ
Հայտնի է մոտ 60, Հայաստանում՝ 12 (13) տեսակ՝
- ստևենի լրջուն (Isatis steveniana),
- կարյագինի լրջուն (Isatis karjaginii),
- թախտաջյանի լրջուն (Isatis takhta-janii),
- ներկատու լրջուն (Isatis tinctoria),
- Սևանի լրջուն (Isatis sevangensis) և այլն։
Նշանակություն
Ներկատու լրջունի տերևները պարունակում են կապույտ և կանաչ ներկանյութ, սերմերը՝ ճարպայուղ, միրոզին, ֆերմենտ, արմատները՝ գլիկոզիդ։
Բժշկության մեջ
Պարունակում են նաև սապոնիններ, վիտամիններ C, E, կարոտին (A-նախավիտամին) և այլն։ Պատրաստուկներն օգտագործում են որպես վերքերն ապաքինող միջոց, բորբոքումների և դիզենտերիայի ժամանակ։ Մեղրատու է։
Ծանոթագրություններ
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.