Կայան բերդ (Տավուշի մարզ)
From Wikipedia, the free encyclopedia
Կայան բերդ, ռազմական կառույց պատմական Ձորափոր գավառում։
Տեսակ | ամրոց |
---|---|
Վարչական միավոր | Տավուշի մարզ և Իջևանի շրջան |
Երկիր | Հայաստան |
Ենթադրվում Է, որ Կայանը կառուցել Է Աշոտ Երկաթը։ Կայանը Բագրատունյաց, ապա, 10-րդ դարի 2-րդ կեսից, Լոռվա թագավորության ստրատեգիական կարևոր հենակետերից Էր և հսկում Էր Հայաստանից Վրաստան ու Ատրպատական տանող առևտրական մայրուղին։ Դավիթ Անհողինի խռովության ճնշումից (1001) հետո Գագիկ Ա շահնշահը Կայանը և Աղստևի հովիտը հանձնեց Պահլավունիներին։
1045 թվականին Գրիգոր Մագիստրոսը իր տիրույթների հետ Կայանը հանձնեց Բյուզանդիային, բայց սելջուկների դեմ պատվար ստեղծելու նպատակով կայսրությունը այն վերադարձրեց Կյուրիկե Ա-ին։ 12-րդ դարում Կայանը պատկանում Էր Մահկանաբերդի Արծրունիներին, 1170-ական թվականներին Արծրունի Ամիր Քուրդի որդի Հասան Կայանեցու իշխանական դղյակն Էր։ Ներպալատական պայքարում Մահկանաբերդի Արծրունիների անհաջողությունից հետո վրաց արքունիքը 1191 թվականին բերդը և նույնանուն գավառը հանձնեց Իվանե Զաքարյանին։
1236 թվականին մոնղոլների հարձակման ժամանակ Կայանում ապաստանեց Իվանեի որդին՝ Հատված Կայան բերդի պարիսպներից (10-րդ դար) աթաբեկ և ամիրսպասալար Ավագ Զաքարյանը։ Զաքարյան ֆեոդալական իշխանության քայքայումից հետո (14-րդ դարի վերջ) Կայանը կորցրեց իր նշանակությունը։ Կայանը շնորհիվ իր դժվարամատչելի դիրքի լավ Է պահպանվել և այժմ կոչվում Է Աղջկա բերդ։ Ուշ միջնադարում Կայան Էր կոչվում նաև 1233 թվականին Հաղպատի վանքի միաբանության համար կառուցված ամրոցը, որը գրականության մեջ հաճախ շփոթում են Աղստևի հովտի Կայանի հետ։