Կումանովո

Կումանովո^[1] (մակեդոներեն՝ Куманово), քաղաք Հյուսիսային Մակեդոնիայի Հանրապետության հյուսիս-արևմուտքում։ Ըստ բնակչության թվի՝ Մակեդոնիայի երրորդ ամենամեծ քաղաքն է։ Համանուն համայնքի վարչական կենտրոնն է։ 2002 թվականի մարդահամարի տվյալներով՝ քաղաքի բնակչությունը կազմում է 70 842 մարդ։

Քաղաք
Կումանովո
մակեդոներեն՝ Куманово
Դրոշ Զինանշան
Կումանովոյի գլխավոր հրապարակ
Երկիր	Հյուսիսային Մակեդոնիա
Շրջան	Հյուսիսարևելյան շրջան
Համայնք	Կումանովոյի համայնք
Հիմնադրված է	1519 թ.
Առաջին հիշատակում	1519
Մակերես	509.48 կմ²
ԲԾՄ	330 մ
Խոսվող լեզուներ	մակեդոներեն
Բնակչություն	70․842 մարդ (2002)
Խտություն	207.04 մարդ/կմ²
Ժամային գոտի	UTC+1, ամառը UTC+2
Հեռախոսային կոդ	+389 (0)31
Փոստային ինդեքս	1300
Փոստային դասիչ	1300
Ավտոմոբիլային կոդ	KU
Պաշտոնական կայք	kumanovo.gov.mk​(մակեդ.)
Կումանովո (Հյուսիսային Մակեդոնիա)
Կումանովո Վիքիպահեստում

Պատմություն

Քաղաքի անունը, ըստ ենթադրության, գալիս է թյուրքական կուման ցեղի անունից։ Հայտնի է, որ 1241 թվականին՝ մոնղոլների՝ Հունգարիա ներխուժելու նախօրյակին, դավադիրները սպանում են Պեշտում բնակվող կումանների Կոտյան Տերտեր խանին ու նրա որդիներին (կասկած ունենալով, թե խանը կարող է անցնել թշնամու կողմը)^[2]։ Առաջնորդի մահից հետո կումանների մի մասը լքում է Հունգարիան և անցնում Բուլղարիայի երիտասարդ թագավոր Կոլոման I-ի տիրապետության տակ^[3]։

Սակայն Կումանովո քաղաքը առաջին անգամ հիշատակվում է միայն 1519 թվականին թուրքական փաստաթղթերից մեկում։ Կումանովոն եղել է Կապոշի ապստամբության կենտրոն և կատարել է մայրաքաղաքի դեր։

Կումանովոյից ոչ հեռու 1912 հոկտեմբերի 23-ին տեղի է ունեցել Կումանովոյի ճակատամարտը, որում սերբերը հաղթանակ տարան թուրքական զորքերի նկատմամբ ու փախուստի մատնեցի նրանց։ Դա եղել է Բալկանյան առաջին պատերազմ ճակատամարտերից մեկը։

1944 թվականի սեպտեմբերին կոմունիստ Սվետոզար Վուկվանովիչ-Տեմպոյի հրամանով Կումանովոյում առանց դատի ու քննության սպանվել են Մակեդոնիայի ազգային հերոսներ Կրիստյու Լազարովը, Թոդոր Սոպոտսկին ու Իգնատ Մանգիրովը (Մանգրով), և նրանց հետ էլ 44 մակեդոնացիներ ու բուլղարացիներ։

Աշխարհագրություն

Կումանովո քաղաքը տեղակայված է Մակեդոնիայի Հանրապետության հյուսիս-արևելքում՝ ծովի մակարդակից 350 մ բարձրության վրա։ Քաղաքի միջով են հոսում Լապովկա ու Կոյնարկա գետերը։

Ազգային կազմը

Ըստ 2002 թվականի մարդահամարի տվյալների՝ Կումանովոյի բնակչությունն ունի հետևյալ ազգային կամզը՝

• մակեդոնացիներ — 47 744 մարդ,
• ալբանացիներ — 18 278 մարդ,
• սերբեր — 5230 մարդ,
• գնչուներ — 4056 մարդ,
• թուրքեր — 256 մարդ,
• առումիններ — 108 մարդ,
• բոսնիացիներ — 14 մարդ,
• այլ — 586 մարդ։

Կումանովո քաղաքի բնակչության ազգային կազմը (1948-2002)^[4]

Ազգություն	1948		1953		1961		1971		1981		1994		2002
	Թվաքանակ	%	Թվաքանակ	%	Թվաքանակ	%	Թվաքանակ	%	Թվաքանակ	%	Թվաքանակ	%	Թվաքանակ	%
Մակեդոնացիներ	..	..	14,351	61.5	20,323	66.1	28,789	62.1	36,812	60.5	40,634	62.3	42,840	60.5
Ալբանացիներ	..	..	951	4.0	1,893	6.2	7,827	16.9	12,997	21.4	15,612	23.9	18,277	25.8
թուրքեր	..	..	3,858	16.5	2,512	8.2	1,791	3.9	936	1.5	241	0.4	256	0.4
Գնչուներ	..	..	1,861	8.0	..	..	3,013	6.5	4,415	7.3	2,987	4.6	4,042	5.7
Առումիններ	..	..	12	0.1	..	..	..	..	44	0.1	85	0.1	108	0.2
Սերբեր	..	..	1,790	7.7	2,808	9.1	3,759	8.1	4,252	7.0	5,097	7.8	4,727	6.7
Բոսնիացիներ	..	..	0	0.0	0	0.0	0	0.0	0	0.0	0	0.0	14	0.0
Այլ	..	..	516	2.2	3,226	10.5	1,184	2.6	1,386	2.3	577	0.9	578	0.8
Ընդհանուր	20,242		23,339		30,762		46,363		60,842		65,233		70,842

Քույր քաղաքներ

•  Բիելինա, Բոսնիա և Հերցեգովինա (2006)^[5]
•  Գաբրոբո, Բուլղարիա (փետրվարի 27, 2009)
•  Լեսկովաց, Սերբիա
•  Նիկշիչ, Չեռնոգորիա^[6]
•  Չորլու, Թուրքիա
•  Պանչևո, Սերբիա
•  Պլովդիվ, Բուլղարիա^[7]
•  Վարաժդին, Խորվաթիա
•  Վրանե, Սերբիա

Հեղափոխության հուշարձան

Ծանոթագրություններ

1. Словарь географических названий, с. 181.
2. Այդ սպանությունը պատկերված է Վասիլի Յանի «Батый» վեպի «Կոտյան խանի մահը» (ռուս.՝ «Конец хана Котяна») գլխում
3. Ավելի ուշ՝ 1280—1322 թվականներին, Տերտերի ժառանքները թագավորել են Բուլղարիայում։
4. «Censuses of population 1948 - 2002». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 14-ին. Վերցված է 2015 թ․ ապրիլի 29-ին.
5. https://www.gradbijeljina.org/en/1919.kumanovo-north-macedonia.html
6. http://niksic.me/latn/medjunarodna-saradnja
7. https://www.plovdiv.bg/en/about-plovdiv/побратимени-градове/

Արտաքին հղումներ

• Կումանովո համայնքի կայքը Արխիվացված 2007-12-31 Wayback Machine (մակեդ.)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կումանովո» հոդվածին։