Ֆրիդրիխ Հայեկ
տնտեսագետ / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ֆրիդրիխ Ավգուստ ֆոն Հայեկ (գերմ.՝ Friedrich August von Hayek, մայիսի 8, 1899(1899-05-08)[1][2][3][…], Վիեննա, Ավստրո-Հունգարիա[4] - մարտի 23, 1992(1992-03-23)[1][5][3][…], Ֆրայբուրգ իմ Բրայսգաու, Բադեն-Վյուրթեմբերգ, Գերմանիա[6][7]), ավստրիացի տնտեսագետ և փիլիսոփա, նոր ավստրիական դպրոցի ներկայացուցիչ, ազատական տնտեսության և ազատ շուկայի կողմնակից։ Տնտեսագիտության գծով նոբելյան մրցանակակիր է (1974 թվական)։
Հայեկը պատանեկան տարիներին ծառայել է Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին և ասել, որ պատերազմի այս փորձը և իր ցանկությունը՝ օգնելու խուսափել այն սխալներից, որոնք բերել են պատերազմին, իրեն ներգրավել են տնտեսագիտության մեջ[19][20]։ Վիեննայի համալսարանում նա տնտեսագիտություն է ուսումնասիրել՝ ստանալով դոկտորի կոչում իրավաբանության ոլորտում 1921 թվականին, իսկ քաղաքագիտության ոլորտում՝ 1923 թվականին[19][21]։ Հետագայում նա ապրել և աշխատել է Ավստրիայում, Մեծ Բրիտանիայում, Միացյալ Նահանգներում և Գերմանիայում։ Նա դարձել է բրիտանական հպատակ 1938 թվականին[22]։ Հայեկն ուսումնառության տարիներն անցկացրել է Լոնդոնի տնտեսագիտական դպրոցում, իսկ ավելի ուշ՝ Չիկագոյի համալսարանում և Ֆրայբուրգի համալսարանում։ Չնայած նրան, որ նա համարվում է Ավստրիական տնտեսագիտական դպրոցի ղեկավար, Չիկագոյի տնտեսագիտական դպրոցի հետ ևս մեծ կապեր ուներ[19][23][24][25]։ Հայեկը նաև 20-րդ դարի խոշոր սոցիալական տեսաբան և քաղաքական փիլիսոփա էր և որպես Mont Pelerin ընկերության համահիմնադիր՝ նա նպաստել է հետպատերազմյան դարաշրջանում դասական լիբերալիզմի վերածննդին[26]։ Նրա ամենահայտնի գործը՝ Ճանապարհ դեպի ստրկություն, վաճառվել է ավելի քան 2,25 միլիոն օրինակով (2020 թվականի դրությամբ)[27][28]։
Հայեկը Պատվո Ուղեկից է նշանակվել 1984 թվականին՝ տնտեսագիտության մեջ իր գիտական ներդրման համար[29][30]։ Նա 1984 թվականին Հաննս Մարտին Շլայերի անվան մրցանակի առաջին դափնեկիրն է եղել[31]։ 1991 թվականին Նախագահ Ջորջ Հ. Բուշի կողմից ստացել է նաև «Ազատության Նախագահական մեդալ»[32]։ 2011 թվականին նրա «Գիտելիքի օգտագործումը հասարակության մեջ» հոդվածը ընտրվել է որպես «Լավագույն 20 հոդվածներից մեկը», որը տպագրվել է «The American Economic Review»-ում առաջին 100 տարվա ընթացքում[33]։