19-րդ դար

19–րդ դար (1 հունվար 1801 թվականից – 31 դեկտեմբեր 1900), դար, որը համաշխարհային պատմության մեջ նշանավորվեց Իսպանական, Առաջին և Երկրորդ Ֆրանսիական, Չինական^[1], Սրբազան Հռոմեական և Մողոլյան կայսրությունների անկմամբ։ Արդյունքում հզորացան Բրիտանական կայսրությունը, Ռուսական կայսրությունը, Միացյալ նահանգները, Գերմանական կայսրությունը, Երկրորդ ֆրանսիական գաղութական կայսրությունը և Ճապոնական կայսրությունը, բրիտանացիների առավելությամբ 1915 թվականից։ Ֆրանսիական կայսրության պարտությունից հետո, նրա հակառակորդ դաշնակիցները՝ Բրիտանական և Ռուսական կայսրությունները դարձան աշխարհի ուժեղագույն տերությունները։ Ռուսները նվաճեցին կենտրոնական և հեռավոր արևելյան Ասիան։ Բրիտանական կայսրությունը արագորեն հզորացավ դարի առաջին կեսին՝ բվաճելով Կանադան, Ավստրալիան, Հարավային Աֆրիկան և գերբնակեցված Հնդկաստանը, բացի այդ դարի վերջին երկու տասնամյակին Աֆրիկան։ Դարի ավարտին Բրիտանական կայսրությունը վերահսկում էր աշխարհի ցամաքային տարածքի մեկ հինգերորդ մաստ և բնակչության մեկ քառորդ մասը։ Նապոլեոնական ժամանակաշրջանից հետո ստեղծվեց Pax Britannica-ն, որը օգնեց առևտրին։

II հազարամյակ

17-րդ դար — 18-րդ դար — 19-րդ դար — 20-րդ դար — 21-րդ դար

1790‑ականներ 1790 1791 1792 1793 1794 1795 1796 1797 1798 1799 1800‑ականներ 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809 1810‑ականներ 1810 1811 1812 1813 1814 1815 1816 1817 1818 1819 1820‑ականներ 1820 1821 1822 1823 1824 1825 1826 1827 1828 1829 1830‑ականներ 1830 1831 1832 1833 1834 1835 1836 1837 1838 1839 1840‑ականներ 1840 1841 1842 1843 1844 1845 1846 1847 1848 1849 1850‑ականներ 1850 1851 1852 1853 1854 1855 1856 1857 1858 1859 1860‑ականներ 1860 1861 1862 1863 1864 1865 1866 1867 1868 1869 1870‑ականներ 1870 1871 1872 1873 1874 1875 1876 1877 1878 1879 1880‑ականներ 1880 1881 1882 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 1890‑ականներ 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899 1900‑ականներ 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909

Ընդհանուր պատկեր

Առաջին էլեկտրական սարքավորումները ստեղծվեցին 19–րդ դարում, որը սկսվեց էլեկտրական ռելեի ստեղծմամբ 1835 թվականին, հեռագիրը և Մորզեի այբուբենը 1837 թվականին, առաջին հեռախոսային զանգը 1876 թվականին^[2], իսկ առաջին էլեկտրական լամպը 1878 թվականին^[3]։

19–րդ դարը գիտական հայտնագործությունների ժամանակաշրջան էր, որոնք ահռելի արդյունք ունեցան մաթեմատիկայի, ֆիզիկայի, քիմիայի, կենսաբանության, էներգետիկայի և մետալուրգիայի ոլորտներում և հող հանդիսացան 20-րդ դարի մեծագույն հայտնագործությունների համար^[4]։ Արդյունաբերական հեղափոխությունը սկսվեց Մեծ Բրիտանիայում և սփռվեց դեպի մայրցամաքային Եվրոպա, Հյուսիսային Ամերիկա և Ճապոնիա^[5]։

Ծանոթագրություններ

1. Տես Քինգ դինաստիա; By 1900, mass civil disorder had begun and continuously grown till their ultimate downfall in 1911.
2. «The First Telephone Call».
3. «Dec. 18, 1878: Let There Be Light — Electric Light». WIRED. 2009 թ․ դեկտեմբերի 18.
4. Encyclopædia Britannica's Great Inventions. Encyclopædia Britannica.
5. «The United States and the Industrial Revolution in the 19th Century». Americanhistory.about.com. 2012 թ․ սեպտեմբերի 18. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 28-ին. Վերցված է 2012 թ․ հոկտեմբերի 31-ին.