Ադիբեկ Գրիգորյան

Ադիբեկ Բալաբեկի Գրիգորյան (մարտի 25, 1922(1922-03-25), Թթուջուր, Էջմիածնի գավառ, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ - մարտի 16, 1996(1996-03-16), Երևան, Հայաստան), հայ քանդակագործ, ՀԽՍՀ վաստակավոր նկարիչ (1972)։

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Գրիգորյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Ադիբեկ Գրիգորյան
Ծնվել է	մարտի 25, 1922(1922-03-25)
Ծննդավայր	Թթուջուր, Էջմիածնի գավառ, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ
Մահացել է	մարտի 16, 1996(1996-03-16) (73 տարեկան)
Վախճանի վայրը	Երևան, Հայաստան
Կրթություն	Երևանի պետական գեղարվեստա-թատերական ինստիտուտ (1951)
Ստեղծագործություն(ներ)	Ստեփան Շահումյանի հուշարձան և Գրիգոր Տաթևացու հուշարձան
Մասնագիտություն	քանդակագործ
Աշխատավայր	Փանոս Թերլեմեզյանի անվան գեղարվեստական ուսումնարան
Պարգևներ և մրցանակներ
Երեխաներ	Սուսաննա, Վարդան և Վահան
Adibek Grigoryan Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Ադիբեկ Բալաբեկի Գրիգորյանը ծնվել է 1922 թվականին Ապարանի շրջանի Թթուջուր գյուղում։ 9 տարեկանում ընտանիքի հետ տեղափոխվել է բնակվելու Երևան։ Հաճախել է մայրաքաղաքի Մաքսիմ Գորկու անվան դպրոց (1930-1938) և զուգահեռ սկսել է հաճախել Պիոներ պալատի նկարչական խմբակ։ Հետագայում մասնագիտական կրթությունն ստացել է մայրաքաղաքի «Գեղարդ» ուսումնարանի գունանկարի բաժնում (1938-1942)։ Այնուհետև Հայրենական պատերազմի տարիներին ծառայել է Սովետական բանակի շարքերում (1942-1945)։ Պատերազմից հետո ուսանել է Երևանի գեղարվեստի ինստիտուտուտի (1945-1951) քանդակի նորաբաց ամբիոնում Արա Սարգսյանի և Սուրեն Ստեփանյանի մոտ։ Ուսման տարիների ընթացքում (1946-1951) աշխատել է նաև Երևանի Տիկնիկային թատրոնում, որպես բեմադրող նկարիչ^[1]։ Ուսումը ավարտելուց հետո դասավանդել է Փանոս Թերլեմեզյանի անվան նկարչական ուսումնարանի քանդակի ամբիոնում, որպես քանդակի և կոմպոզիցիայի դասատու ընդհուպ մինչև մահվան օրը^[2] (1951-1996)։ 1972 թվականին արժանացել է ՀԽՍՀ վաստակավոր նկարչի կոչմանը։ Ստեղծագործել է կոմպոզիցիայի, դիմաքանդակի և մոնումենտալ քանդակի բնագավառներում^[3]։

Ստեղծագործական գործունեություն

Ադիբեկ Բալաբեկի Գրիգորյանն իր երկարատև տարիների ստեղծագործական գործունեությունը սկսել է 1948 թվականից՝ դեռ լինելով Երևանի գեղարվեստի ինստիտուտի 3֊րդ կուրսի ուսանող, մասնակցելով բոլոր հանրապետական և համիամիութենական ցուցահանդեսներին՝ նեկայացնելով բազմաթիվ ստեղծագործություններ, արժանանալով բարձր գնահատականների և մրցանակների։ Նրա աշխատանքները բազմիցս ցուցադրվել են Խորհրդային միության տարբեր հանրապետություններում, Եվրոպական մայրաքաղաքներում, Հավանայում (Կուբա), Մոնրեալում (Կանադա) և Տոկիոյում (Ճապոնիա)։

50-ականներ

1951 թվականին ավարտելով Գեղարվեստի Ինստիտուտը՝ ներկայացրել է դիպլոմային աշխատանք «Թենիսիստուհի» կոմպոզիցիա, որը արժանացել է բարձր գնահատականի և տպագրվել է Կոմունիստ համահանրապետական թերթի ապրիլի 25ի համարում^[4] (Հայաստանի ազգային պատկերասրահ)։

1952 թվականին քանդակել է «Երկրաբաններ» երկֆիգուր կոմպոզիցիան։ Այն այժմ գտնվում է Հայաստանի ազգային պատկերասրահի պահոցում։

1953 թվականին քանդակել է «Սեր» երկֆիգուր քանդակային կոմպոզիցիան։ Այն ցուցադրվել է հանրապետական ցուցահանդեսում, այնուհետև՝ Մոսկվայում։ Տպագրվել է նամակի բացիկների վրա (1955 “Любовь”) և արժանացել մամուլի ուշադրությանը։ Այժմ գտնվում է Հայաստանի ազգային պատկերասրահի պահոցում։

1954 թվականին «Առատ Բերք» երկֆիգուր քանդակային կոմպոզիցիայով մասնակցել է հանրապետական ցուցահանդեսին։ Արժանացել է հասարակության և մամուլի գովասանքին (Պիոներ Կանչ 19.12.1954, №101(1765)^[5])։ Տեղադրվել է «Նաիրի» կինոթատրոնի սրահում, քանդակի գտնվելու վայրն այժմ անհայտ է։

1955 թվականին մասնակցել և հաղթել է Խաչատուր Աբովյանի հուշարձանին նվիրված մրցույթում՝ քանդակելով Աբովյանի՝ բրոնզից ձուլված 2.5 նատուրա մեծությամբ կիսանդրին։ Այն մինչ այսօր տեղադրված է Երևանի համանուն մանկավարժական ինստիտուտի մուտքի առջև։

1956 թվականին քանդակել է Խորհրդային Միության հերոս Վահիկ (Հայկ) Լևոնյանի բազալտե կիսանդրին։ Այն տեղադրված է հերոսի ծննդավայր՝ Գնիշիկ գյուղում (ՀՀ Վայոց ձորի մարզ)։

Նույն 1956 թվականին մասնակցել է Միքայել Նալբանդյանի հուշարձանի մրցույթին և «Պայքար» և «Լուսաբաց» ստեղծագործությունների համար արժանացել է երկրորդ ու երրորդ տեղերի մրցանակներին։ Առաջինի հեղինակը Ադիբեկ Գրիգորյանն է, իսկ երկրորդի հեղինակներն էին Ադիբեկ Գրիգորյանը և Խաչատուր Իսկանդարյանը (Коммунист, 25.11.1956^[4])։ Քանդակները գտնվում են Հայաստանի ազգային պատկերասրահի պահոցում։

1957 թվականին համահեղինակ Սուրեն Ստեփանյանի հետ համատեղ քանդակել է Ստեփան Շահումյանի հուշարձանը Ստեփանակերտ քաղաքում տեղադրելու համար։ Հուշարձանը հանդիսավոր արարողությամբ բացվել է 1957 թվականի մայիսի 1֊ին (Սովետական Հայաստան 19.05.1957, №10(11027)^[6])։ Ցավոք, ներկայումս հայտնի չէ հուշարձանի գտնման վայրը։

Նույն 1957 թվականին քանդակել է հայ մեծանուն գրող Պետրոս Դուրյանի մարմարե կիսանդրին, որը ցուցադրվել է հանրապետական ցուցահանդեսում և արժանացել է հասարակության և մամուլի գովասանքին։ Քանդակի մասին հոդվածներ տպագրվել են ինչպես սովետական մամուլում, գրքերում, այնպես էլ արտասահմանյան մամուլում (Սովետական Հայաստան, 7.01.1958, №5(11227)^[4][6])։ 2021 թվականից գտնվում է Դիլիջանի Երկրագիտական թանգարան–պատկերասրահում։

1958 թվականին Մեղրի քաղաքի N1 միջնակարգ դպրոցի համար քանդակել է Ստեփան Շահումյանի բրոնզե կիսանդրին։

60-ականներ

1960 թվականին Գյումրի քաղաքի կենտրոնական հրապարակի համար քանդակել է Ստեփան Շահումյանի մոնումենտալ հուշարձանը, որի համար ստացել է պատվոգիր Գյումրիի քաղաքապետարանից։

1961 թվականին Գյումրի քաղաքի համար քանդակել է երկու բրոնզե դեկորատիվ կոմպոզիցիաներ՝ «Աշխատանք» և «Գիտություն»։ Քանդակները 1988 թվականի երկրաշարժից հետո չեն պահպանվել։

1963 թվականին «Քրդուհի» կոմպոզիցիայով (հղկված բազալտ) մասնակցել է հանրապետական ցուցահանդեսին, որից հետո այդ աշխատանքը մեկ տարի ցուցադրվեց Մոսկվայի ժողովրդական Տնտեսության ցուցահանդեսի արվեստի բաժնում (ВДНХ)՝ արժանանալով դիպլոմի, իսկ ավելի ուշ այն ցուցադրվեց Կանադայի Մոնրեալ քաղաքի միջազգային ցուցահանդեսում (Павильон № 70 «Москва» на ВДНХ)։ Քանդակի գտնման վայրը հայտնի չէ։

1964 թվականին քանդակել է Խորհրդային Միության հերոս Ջահան Կարախանյանի բազալտե կիսանդրին, որը դրված է հերոսի ծննդավայր Կողբ գյուղի՝ վերջինիս անունը կրող դպրոցի բակում (ՀՀ Տավուշի մարզ)։

1964 թվականի հանրապետական ցուցահանդեսին մասնակցել է «Սերմնացան» կոմպոզիցիայով (Լալվար քար), որում Խորհրդային Կարմիր բանակայինը ցորեն է ցանում (Коммунист, 15.05.1964, №114(9113)^[4])։ Երևանից հետո այն ցուցադրվեց Մոսկվայում (“На страже мира” ВДНХ)։ Այս աշխատանքի համար Ադիբեկ Գրիգորյանին շնորհվել են պատվոգրեր ԽՍՀՄ Պաշտպանության նախարարության և ԽՍՀՄ նկարիչների միության կողմից։ «Սերմնացանը» ցուցադրվել է նաև Գերմանիայում, պատմական Չեխոսլովակյայում, Լեհաստանում, Կուբայում և Ճապոնիայում։ Այժմ արձանը գտնվում է Մինսկում՝ Բելառուսի ազգային արվեստի թանգարանի պատկերասրահում։

1966 թվականին մասնակցել է Մատենադարանի համար հայտարարված մրցույթին, որտեղ շահել է Գրիգոր Տաթևացու հուշարձանը պատրաստելու իրավունքը։ Քանդակը կերտված է բազալտից և տեղադրված է Մատենադարանի քանդակաշարքում՝ ձախից երկրորդը։

Նույն 1966 թվականին քանդակել է Արմավիր (Հոկտեմբերյան) քաղաքի Հայրենական պատերազմում զոհված մարտիկների հիշատակին նվիրված մոնումենտալ հուշարձան՝ հղկված գրանիտից։ Հուշարձանը տեղադրված է Արմավիրի քաղաքային զբոսայգում։

Նույն 1966 թվականին քանդակել է Շուշանիկ Կուրղինյանի կիսանդրին՝ Գյումրի քաղաքի համանուն դպրոցի համար։

1967 թվականի ցուցահանդեսին մասնակցել է «Կոլտնտեսուհին» կոմպոզիցիայով՝ հղկված բազալտից։ Երևանում այն արժանացել է երրորդ մրցանակին, իսկ Մոսկվայում ցուցադրվել և արժանացել մամուլի, քննադատների և ժողովրդի հավանությանը։ Սկզբում տեղադրվել է Երևանի Կայարանում, այժմ տեղահանված է։

Նույն 1967 թվականին Գորիսի (այժմ Սյունիքի մարզ) Կոռնիձոր՝ գյուղում բացվել է բազալտե երեք մետրանոց հուշարձանը նվիրված Հայրենական պատերազմի զոհված մարտիկներին։ Այս հուշարձանում Ադիբեկ Գրիգորյանը քանդակել է Խորհրդային բանակի զինվորին, ով ոտքով տրորում է վիշապին։

70-ականներ

1970 թվականին Տավուշի Բարեկամավան (Դոստլու) գյուղում բացվել է հայրենական պատերազմի զոհված մարտիկներին նվիրված բազալտե հուշարձանը։

1974 թվականին քանդակել է դեկորատիվ առյուծներ, որոնք տեղադրված են Էջմիածին քաղաքի Կոմիտասի հուշարձանի հարևանությամբ գտնվող պուրակում։

1976 թվականին քանդակել է «Մայր Հայաստան» կամ «Արևիկ» 10 մետրանոց ալյումինե կոմպոզիցիան, որը տեղադրվել է Ադրբեջանից Հայաստան եկող ճանապարհին, Այգեհովիտ (ՀՀ Տավուշի շրջան) գյուղի Կայան թաղամասի մոտակայքում, դեպի սահման տանող ճանապարհի եզրին^[7]։ Երիզող շրջանակը 2014 թվականի հոկտեմբերին քանդվել է ուժեղ քամուց^[7][8]։

Նույն 1976 թվականին քանդակել է Արթիկ քաղաքի զոհված մարտիկների հիշատակին նվիրված գրանիտե հուշարձանը։

1978 թվականին մասնակցել է «Մայրություն» հանրապետական ցուցահանդեսին՝ բազալտե քանդակով։

80-ականներ

• 1984 թվականին կերտել է Հայրենական պատերազմում զոհված 61 Թթուջուրցի զինվորներին նվիրված հուշարձանը (Коммунист, 21.10.1984, №245^[4])։ Այն տեղադրված է հեղինակի ծննդավայր՝ Թթուջուր գյուղի մուտքի մոտ։
• 1985 թվականին կերտել է «Մտորումներ» մարմարե քանդակը։

Այլ քանդակներ

Կերտել է նաև մի շարք այլ քանդակներ, որոնց մասին շատ քիչ տվյալներ են պահպանվել.

• «Ծովինար» կոմպոզիցիա։
• «Սայաթ-Նովա» - ներկայացվել է հանրապետական ցուցահանդեսին։ Տես պատկերասրահը։
• «Կոմիտաս»
• «Գրիգոր Զոհրապ» - 60 ականների սկզբում (նշվում է հոդվածում, Коммунист, 15.05.1964, №114(9113)^[4])։
• Դերասանուհի Չմշկյանի պորտրետը - 60 ականների սկզբում (նշվում է հոդվածում, Коммунист, 15.05.1964, №114(9113)^[4])։
• «Կռնատ աղչիկը»

Մանկավարժական գործունեություն

Ադիբեկ Գրիգորյանը, ստեղծագործական գործունեությանը զուգահեռ, երկար տարիներ դասավանդել է Երևանի Փանոս Թերլեմեզյանի անվան նկարչական ուսումնարանի քանդակի ամբիոնում (1951-1996)։ Այս տարիների ընթացքում նա կրթել է ավելի քան 9 սերունդ ապագա քանդակագործներ և արվեստի գործիչներ, ովքեր իրենց մասնագիտական կրթությունն են ստացել իր ղեկավարությամբ։

Մրցանակներ, պատվոգրեր

Ադիբեկ Գրիգորյանն իր երկարատև բեղմնավոր մանկավարժական աշխատանքի համար արժանացել է մի շարք պատվոգրերի, որոնց շարքում են.

• 1963 թվականին Հայկական ԽՍՀ Մինիստրների սովետի բարձրագույն և բիջնակարգ բասնագիտական կրթության կոմիտեի և Հայկական ԽՍՀ Լուսավորության, բարձրագույն դպրոցի և գիտական հիմնարկների աշխատողների պրոֆմիության ռեսպուբլիկական կոմիտեի կողմից։
• 1987 թվականին Երևանի Գեղարվեստի դպրոցի տնօրինության կողմից երկարամյա ուսումնական գործունեության համար։

Պատկերասրահ

• 
  Ստեփան Շահումյանի հուշարձանը Գյումրիում
• 
  Գրիգոր Տաթևացու հուշարձան (Երևան)
• 
  Վահիկ Լևոնյան
• 
  Խաչատուր Աբովյանի կիսանդրին Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական պետական մանկավարժական համալսարանի առջև
• 
  Անհայտ զինվորի հուշարձան Սյունիքի մարզի Կոռնիձոր գյուղում
• 
  Շուշանիկ Կուրղինյանի կիսանդրին Գյումրիում
• 
  Ջահան Կարախանյանի կիսանդրին Կողբի իր անվան դպրոցի բակում
• 
  «Քրդուհի», 1963
• 
  «Թենիսիստուհի», 1951
• 
  «Սերմնացան», 1966
• 
  Պետրոս Դուրյանի կիսանդրին Դիլիջանի երկրագիտական թանգարան-պատկերասրահի առջևում
• 
  «Երկրաբաններ», 1952
• 
  «Սեր», 1953
• 
  «Սայաթ-Նովա»
• 
  Թթուջուր գյուղի հուշարձանը
• 
  Դեկորատիվ առյուծներ քանդակ պուրակում, Էջմիածին
• 
  «Մայր Հայաստան» (Արևիկ) հուշարձան
• 
  Հուշարձան Արմավիր քաղաքի զբոսայգում։