Արշավիր Շավարշյան

Արշավիր Մեսրոպի Շավարշյան (մայիսի 14 (26), 1884^[1], Նոր Բայազետ, Նոր Բայազետի գավառ, Երևանի նահանգ, Ռուսական կայսրություն^[1] - սեպտեմբերի 11, 1960(1960-09-11)^[1], Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ^[1]), հայ մանկավարժ, պրոֆեսոր (1936), ՀԽՍՀ գիտության վաստակավոր գործիչ (1954)։

Արշավիր Շավարշյան
Ծնվել է	մայիսի 14 (26), 1884[1] Նոր Բայազետ, Նոր Բայազետի գավառ, Երևանի նահանգ, Ռուսական կայսրություն[1]
Մահացել է	սեպտեմբերի 11, 1960(1960-09-11)[1] (76 տարեկան) Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԽՍՀՄ[1]
Գերեզման	Թոխմախի կենտրոնական գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և  ԽՍՀՄ
Ազգություն	հայ
Մասնագիտություն	դասախոս
Հաստատություն(ներ)	Գևորգյան հոգևոր ճեմարան[1], Երևանի պետական համալսարան[1] և Հայկական պետական մանկավարժական համալսարան[1]
Ալմա մատեր	Ներսիսյան դպրոց (1898)[1], Գևորգյան հոգևոր ճեմարան (1906)[1], Ենայի համալսարան[1] և Լայպցիգի համալսարան[1]
Կոչում	պրոֆեսոր[1]
Տիրապետում է լեզուներին	գերմաներեն, ռուսերեն և ֆրանսերեն
Պարգևներ	և
Ամուսին(ներ)	Եղիսաբեթ Իսաբեկյան
Arshavir Shavarshyan Վիքիպահեստում

Կրթություն

Արշավիր Շավարշյանը ծնվել է Իգդիրում (Սուրմալուի գավառ), քահանա Մեսրոպ (Ալեքսանդր) Շավարշյանի ընտանիքում^[2]։ Նախնական կրթությունն ստացել է տեղի ծխական դպրոցում, ապա սովորել Թիֆլիսի Ներսիսյան դպրոցում (1896-1998 թվականներ), որտեղ աշակերտել է Աղայանին և Պռոշյանին, և Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում (1898-1906 թվականներ)։ Ավարտելով Ճեմարանը որպես մանկավարժ աշխատել է Եկատերինոդարի (Կրասնոդար) հայկական ծխական դպրոցում (1906-1910 թվականներ)։ 1910-1914 թվականներին սովորել է Ենայի, ապա՝ Լայպցիգի համալսարաններում, Արշավիր Շավարշյանը ավարտել է փիլիսոփայության ֆակուլտետի մանկավարժություն-հոգեբանություն բաժինը։

Գործունեություն

1914-1918 թվականներին մանկավարժություն և հոգեբանություն է դասավանդել Գևորգյան ճեմարանում։ 1918 թվականին փոխադրվել է Երևան՝ տարրական դպրոցների տեսուչի պաշտոնով։ Խորհրդային կարգեր հաստատվելուց հետո աշխատել է լուսժողկոմատում որպես դպրոցական կենտրոնական հրահանգիչ (1921 թվական)։ 1921-1922 թվականներին նշանակվել է սոցդասվար Երևանի լուսբաժնում։

1921 թվականին Երևանում եղել է Ն. Կրուպսկայայի անվան դպրոցի հիմնադիրը և առաջին տնօրենը^[3]։ 1921-1927 թվականներին լուսժողկոմատում վարել է ուսուցիչների վերապատրաստման, ապա դպրոցական բաժինները։ Երևանի պետական համալսարանի մանկավարժության ֆակուլտետի բազայի վրա, ելնելով ուսուցչական կադրերի մեծ պահանջարկից, հիմնվել է Մանկավարժական ինստիտուտը և առաջին տնօրեն է նշանակվել Արշավիր Շավարշյանը։ Աշխատել է Երևանի պետական համալսարանում (1921-1935 թվականներ)՝ դասավանդելով մանկավարժական դիսցիպլինա, մանկավարժություն, հոգեբանություն, մանկավարժության պատմություն, հայ մանկավարժության պատմություն, թվաբանության մեթոդիկա։ Մինչև կյանքի վերջը՝ Խաչատուր Աբովյանի անվան հայկական մանկավարժական ինստիտուտում՝ որպես դասախոս (1935-1940 թվականներ), մանկավարժության ամբիոնի վարիչ (1940-1960 թվականներ), միաժամանակ տնօրենի տեղակալ (1943-1948 թվականներ)^[4][5]։

1936 թվականին Հայկական ԽՍՀ Լուսժողկոմատի բարձրագույն ատեստացիոն հանձնաժողովի որոշմամբ ստացել է պրոֆեսորի կոչում։ 1954 թվականին ՀՍՍՌ Գերագույն Սովետի նախագահությունը նրան շնորհել է «Գիտության վաստակավոր գործչի» պատվավոր կոչում։ Չորս անգամ ընտրվել Հայկական ԽՍՀ աշխատավորների դեպուտատների Երևանի քաղաքային սովետի դեպուտատ։

Արշավիր Շավարշյանի կիսանդրին Երևանի թիվ 40 դպրոցի դիմաց, քանդակագործ՝ Գաբրիել Եփրոյան

Հիշատակ

1963-1964 թվականներին Երևանի թիվ 40 դպրոցը վերանվանվել է Արշավիր Շավարշյանի անունով։ Դպրոցի առջև 1965 թվականիին տեղադրվել է Արշավիր Շավարշյանի կիսանդրին (քանդակագործ՝ Գաբրիել Եփրոյան)։

Ուսումնասիրություններ

Շավարշյանը հայ մանկավարժության պատմության գիտական ուսումնասիրության հիմնադիրներից է։ 1932 թվականից զբաղվել է հայ մանկավարժության պատմության առանձին խնդիրների և դեմքերի ուսումնասիրությամբ։ Հեղինակ է «Հայ մանկավարժներ» (գիրք 1-2, 1958-1961) մենագրության, մաեմատիկայի և երկրաչափությանը վերաբերող մի շարք դասագրքերի, խնդրագրքերի, մեթոդական ուղեցույցների և բազմաթիվ գիտական հոդվածների^[6][7] ու աշխատությունների^[8].

• Հայ գիրք, 2012։ 1921-1930 թթ.
• Մաթեմատիկա Գ տարի, Հայպետհրատ, 1933 թ.:
• Հեքիաթներ, 1937։ տիտղթ. (խմբ.՝ Արշ. Շավարշյան)
• Հայ մանկավարժներ։ XIX-XX դդ.(1920 թ.) Գիրք Բ, 1961։ տիտղթ. (կազմ. և խմբ.՝ Արշավիր Մեսրոպի Շավարշյան)
• Թվաբանական խնդիրների եվ վարժությունների ժողովածու։ Մաս 1, Տարրական դպրոցի յերրորդ դասարանի համար, 1937։ տիտղթ. (թարգմ. Ա. Շավարշյան)
• Բուգոսլավսկայա, Ն. Մաթեմատիկական գրագիտություն, 1921։ տիտղթ. (Թարգմ.՝Ա.Շ.)
• Կյանք և հաշիվ (1928-1933 թ.)
• Գրաֆիկ աշխատանքները դպրոցում (1935 թ.)
• Ղ.Աղայանը որպես մանկավարժ (1939 թ.)
• Աշակերտների առաջադիմության գնահատման նորմաները մաթեմատիկայից։ V-VII դաս., 1941: տիտղթ. (Խմբ.՝ Ա.Մ. Շավարշյան)
• Աշակերտների առաջադիմության գնահատման նորմաները մաթեմատիկայից։ V-VII դաս., 1941: տիտղթ. (Խմբ.՝ Ա.Մ. Շավարշյան)
• Իսահակ Հարությունյանը որպես մանկավարժ (1953 թ.)
• Առաքել Բահաթյանի մանկավարժական հայացքները (1957 թ.)
• Հովհ.Տեր-Միրաքյան
• Ուսուցիչը հայ գեղարվեստական գրականության մեջ
• Երեխայի կամքի դաստիարակումը ընտանիքում
• Լև Տոլստոյի մանկավարժական գործունեությունը և մանկավարժական հայացքները
• Կոմպլեքսային թեմաների դասավանդումը (1926 թ.)
• Ա.Աստիճանի դպրոցի վերամշակված ծրագիրը (1926 թ.)
• Ժողովրդական կրթությունը սովետական Հայաստանում (1945 թ.)
• Միահամուռ ջանքերով բարձրացնել դպրոցականների կարգապահությունը (1955 թ.)
• Դպրոցականի կուլտուրական վարքի դաստիարակումը (1956 թ.)

Երիտասարդության դաստիարակությունը միշտ էլ եղել է իմ մանկավարժական երկարամյա գործունեության նվիրական սուրբ ասպարեզը և այդպիսին էլ կմնա քանի դեռ աշխատանքի թեկուզ մի կաթիլ ուժ կա իմ մեջ, քանի դեռ բաբախում է իմ սիրտը։ Այս է եղել և մնում է իմ կյանքի խորհուրդը։ - Ա.Մ.Շավարշյան

Պարգևներ

Պարգևատրվել է Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշանով։