Դրագոման
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Դրագոման, թարգմանիչ և պաշտոնական ուղեկից Մերձավոր Արևելքի թուրքախոս, արաբախոս և պարսկախոս պետությունների և եվրոպական դեսպանությունների, հյուպատոսությունների, փոխհյուպատոսությունների և առևտրի կենտրոնների միջև: Դրագոմանը պետք է տիրապետեր արաբերենին, պարսկերենին, թուրքերենին և եվրոպական լեզուներին։
Օսմանյան կայսրությունում դրագոմանները հիմնականում հունական համայնքի անդամներ էին, ովքեր ունեին զգալի լեզվական հմտություններ, քանի որ հունական առևտրային համայնքները զգալի բիզնես էին վարում Միջերկրական, Սև, Ատլանտյան և Հնդկական օվկիանոսների շուկաներում[2]։ Ավելի քիչ ներգրավված էին նաև միջազգային առևտրային կապեր ունեցող այլ համայնքներ, մասնավորապես՝ հայերը[2]։
Remove ads
Ստուգաբանություն
Արաբերեն այս բառը հնչում է «ترجمان » (թարջուման), թուրքերեն՝ «tercüman» (թերջուման)։ Բառը ծագում է սեմական չորս տառ արմատից՝ t-r-g-m, աքքադերենում այն հնչում է որպես «targumannu», դասական եթովպերեն՝ որպես «ትርጓም» (t-r-GW-m), իսկ արամեերենում՝ որպես «targemana»: Եբրայերենում տարբերակվում է «מתרגם» (մետարգեմա), որը նշանակում է գրավոր տեքստերի թարգմանիչ և «מתורגמן» (meturgeman), որը նշանակում է բանավոր խոսակցությունների կամ ելույթների թարգմանիչ: Վերջինս ակնհայտորեն ավելի սերտորեն կապված է նշված այլ լեզուների հետ, չնայած երկուսն էլ բխում են նույն սեմական արմատից: Ենթադրություններ կան այս տերմինի խեթական ծագման մասին
Միջին անգլերենում բառը հնչում է որպես դրագման, հին ֆրանսերենում՝ դեղեման, միջնադարյան լատիներենում՝ դրագումաննուս, միջին հունարենում՝ «δραγομάνος» (դրագումանոս)։ Ավելի ուշ եվրոպական տարբերակները ներառում են գերմանական trutzelmann, ֆրանսիական trucheman կամ truchement, իտալական turcimanno և իսպանական trujamán, trujimán և truchimán․ այս տարբերակները ցույց են տալիս թուրքերեն կամ արաբերեն «թուրջուման» բառը՝ տարբեր իմաստներով[3]։
Խորվաթիայի առաջին հետկոմունիստական նախագահ Ֆրանյո Տուջմանի ազգանունը ցույց է տալիս, որ նրա նախնիներից մեկը, հնարավոր է, դրագոման է եղել։
Remove ads
Պատմություն
Թուրքական ավանդույթի համաձայն, դրագոմանի պաշտոնը հիշատակվում է Ռումի նախաօսմանյան Սուլթանության մեջ 13-րդ դարում Քեյքուբադ I-ի օրոք, երբ նշանակվեցին երկու դրագոմաններ և երկու թարգմանիչ գործավարներ[4]։
Օսմանյան կայսրությունում
Օսմանյան տարեգրություններում նշվում է, որ առաջին կայսերական դրագոման եղել է Լյութֆի փաշան, որը 1479 թվականին ուղարկվել է Վենետիկ՝ խաղաղության պայմանագիր կնքելու համար[4]։
Այս դիրքորոշումը հատուկ նշանակություն է ձեռք բերել Օսմանյան կայսրությունում, որտեղ դրագոմանների միջնորդական ծառայությունների պահանջարկը, ինչպես պնդում են, առաջացել է մուսուլման օսմանների կողմից ոչ մուսուլման ժողովուրդների լեզուները սովորելու դիմադրությունից: Այս պաշտոնը ներառում էր ինչպես դիվանագիտական, այնպես էլ լեզվական պարտականություններ, մասնավորապես՝ կապված նավահանգիստների հարաբերությունների հետ քրիստոնեական երկրների հետ, և այդպիսով որոշ դրագոմաններ սկսեցին վճռական դեր խաղալ Օսմանյան քաղաքականության մեջ: Այս մասնագիտության մեջ, ընդհանուր առմամբ, գերակշռում էին էթնիկ հույները, այդ թվում՝ առաջին Օսմանյան դրագոման Պանայոտիս Նիկուսիոսը, Սուլթանի դիվանի (կայսերական խորհրդի) պաշտոնական թարգմանիչը և նրա իրավահաջորդը՝ Ալեքսանդր Մավրոկորդատոսը: Բայց այս գերիշխանությունը փոխվեց 1821 թվականին՝ Հունաստանի անկախության պատերազմի բռնկմամբ։
1821 թվականին Գլխավոր դրագոման Կոնստանտին Մուրուզին մահապատժի ենթարկվեց անհավատարմության կասկածանքով, իսկ նրա իրավահաջորդ Ստավրակի Արիստարխիուսը հեռացվեց և աքսորվեց 1822 թվականին[5][6]։
Դրագոմաններն ազատվել են հարկերից[7]։
Սովորական դարձավ, որ Դանուբյան իշխանություններում (Մոլդովա և Վալախիա) Ֆանարիոտ տիրապետության տիրակալների մեծ մասը (մոտավորապես 1711-1821 թվականներին) նախկինում զբաղեցնում էին այս Օսմանյան պաշտոնը, ինչը նրանցից շատերին չէր խանգարում միանալ դավադրություններին, որոնք ուղղված էին այս տարածաշրջանում թուրքական տիրապետությունը տապալելուն:
Արևմտյան դրագոմաններ
Դրագոմանները կարևոր դեր են խաղացել 17-րդ և 18-րդ դարերում ամբողջ Լատինական Եվրոպայում իսլամական մշակույթի նկատմամբ լայն հետաքրքրության տարածման գործում: Նրանք ստացել են ակադեմիական լեզվի ուսուցում պարսկերեն, արաբերեն և թուրքերեն լեզուներով, քանի որ նրանք թարգմանիչներ, արձակագիրներ և հեղինակներ էին և շատ բաց էին Օսմանյան մշակույթի նյութական և նորաձև նրբությունների համար:
Որպես դիվանագիտության ոլորտում բարձր որակավորում ունեցող մասնագետների խումբ՝ նրանք աշխատանքի են ընդունվել եվրոպացիների կողմից դեսպանատներում և հյուպատոսություններում՝ ոչ միայն գրավոր թարգմանություններ կատարելով, այլև հաճախ հանդիպելով Օսմանյան կայսրության պաշտոնյաների հետ՝ իրենց գործատուի բացակայության պայմաններում: 18-րդ դարի Վենետիկի դեսպանը դրագոմաններին նկարագրեց որպես «լեզու, որը խոսում է, ականջ, որը լսում է, աչք, որը տեսնում է, ձեռք, որը տալիս է, ոգի, որը գործում է, և որից կարող է կախված լինել ցանկացած բանակցությունների կյանքն ու հաջողությունը»[8]։
Remove ads
Ծանոթագրություններ
Գրականություն
Արտաքին հղումներ
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads