Ջոն Ուիլյամ Ռելեյ

Ջոն Ուիլյամ Ռելեյ (անգլ.՝ John William Strutt, 3rd Baron Rayleigh, նոյեմբերի 12, 1842(1842-11-12)^{[1][2][3][…]}, Մոլդոն^[4] - հունիսի 30, 1919(1919-06-30)^{[1][2][3][…]}, Terling, Braintree, Էսեքս, Էսեքս, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն^[5]), անգլիացի ֆիզիկոս, տատանումների տեսության հիմնադիրներից։ Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամ (1873 թվականից, 1905-1908 թվականներին՝ նախագահ)։ Իսկական ազգանունը՝ Սթրեթ (Strutt), Ռելեյի երրորդ բարոն՝ 1873 թվականից։

Ջոն Ուիլյամ Ռելեյ անգլ.՝ John William Rayleigh
Ծնվել է	նոյեմբերի 12, 1842(1842-11-12)[1][2][3][…] Մոլդոն[4]
Մահացել է	հունիսի 30, 1919(1919-06-30)[1][2][3][…] (76 տարեկան) Terling, Braintree, Էսեքս, Էսեքս, Անգլիա, Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն[5]
Գերեզման	Terling (All Saints) Churchyard[6]
Բնակության վայր(եր)	Terling Place?[5]
Քաղաքացիություն	Մեծ Բրիտանիայի և Իռլանդիայի միացյալ թագավորություն
Դավանանք	Անգլիկան եկեղեցի
Մասնագիտություն	ֆիզիկոս, քաղաքական գործիչ, համալսարանի դասախոս, մաթեմատիկոս և քիմիկոս
Հաստատություն(ներ)	Քեմբրիջի համալսարան
Գործունեության ոլորտ	ֆիզիկա
Պաշտոն(ներ)	Մեծ Բրիտանիայի գաղտնի խորհրդի անդամ, Թագավորական միության նախագահ, Լորդերի պալատի անդամ, Էսեքսի լորդ լեյտենանտ և chancellor?
Անդամակցություն	Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Բավարիական գիտությունների ակադեմիա, Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա, Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Արվեստների և գիտությունների ամերիկյան ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա, Իտալիայի գիտությունների ազգային ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[4] և Գյոթինգենի Գիտությունների ակադեմիա
Ալմա մատեր	Հերոու դպրոց[5], Թրինիթի քոլեջ[7][5], Իթըն քոլեջ[5] և Քեմբրիջի համալսարան[8]
Գիտական աստիճան	Բակալավր[9] (1865) և արվեստների մագիստրոս[9] (1868)
Տիրապետում է լեզուներին	անգլերեն[10]
Գիտական ղեկավար	Էդվարդ Ռաուս[8] և Ջորջ Գաբրիել Ստոքս
Եղել է գիտական ղեկավար	Ջոզեֆ Թոմպսոն[11] և Ջագադիշ Բոս[12]
Հայտնի աշակերտներ	Ջոզեֆ Թոմպսոն և Jagadish Chandra Bose?[8]
Ինչով է հայտնի	Արգոնի հայտնաբերում Ռելեյի ալիքներ Ռելեյի ցրում Ձայնի տեսություն
Պարգևներ	[13][14] Լոնդոնի թագավորական ընկերության անդամ [15] Ֆարադեյի դասախոսության նրցանակ Լեկոնտե մրցանակ Թագավորական մեդալ Էլիոտ Կրեսոնի մեդալ [16] Դե Մորգանի մեդալ Ռումֆորդի մեդալ [17] Մատեուչի մեդալ [18] Ալբերտի մեդալ [19] Բեյքերյան լեկցիա Ամերիկայի արվեստների և գիտությունների ակադեմիայի անդամ Bressa Prize? [20] [7] Սմիթի մրցանակ [7] Fellow of Trinity College? [5] Ռումֆորդի մեդալ [17] և գիտության բնագավառում բացառիկ ծառայությունների Բերնարդի մեդալ [21]
Ամուսին(ներ)	Evelyn Strutt, Baroness Rayleigh of Terling Place?[22][7]
Երեխա(ներ)	Robert Strutt, 4th Baron Rayleigh?[23], Arthur Strutt?[23], Julian Balfour Strutt?[23] և William Maitland Strutt?[23]
Հայր	John Strutt, 2nd Baron Rayleigh of Terling Place?[23][22]
Մայր	Clara Vicars?[23][22]
Ստորագրություն
John William Strutt, 3rd Baron Rayleigh Վիքիպահեստում

Կենսագրություն

Ջոն Ուիլյամ Ռելեյն ավարտել է Քեմբրիջի համալսարանը (1865), 1879 թվականին (Ջեյմս Մաքսվելի մահից հետո) դարձել է նույն համալսարանի պրոֆեսոր և Կավենդիշի լաբորատորիայի տնօրեն։

Գիտական գործունեություն

1887 թվականից՝ Բրիտանական թագավորական ինստիտուտի պրոֆեսոր։ Աշխատանքները վերաբերում են ձայնագիտությանը, տատանումների տեսությանը, օպտիկային, էլեկտրականությանը և այլն։ 1873 թվականին ձևակերպել է տատանումների գծային տեսության մի շարք հիմնարար թեորեմներ։ Առաջինն է ցույց տվել առանց արտաքին պարբերական ազդեցության չմարող տատանումներ կատարող ոչ գծային համակարգերի յուրահատկությունը, ինչպես նաև այդ տատանումների առանձնահատուկ բնույթը։ Բացատրել է խմբային և փուլային արագությունների տարբերությունը և ստացել խմբային արագության բանաձև։

Ջոն Ուիլյամ Ռելեյը դիտարկել է նաև պատահական փուլերով մեծ թվով տատանումների գումարման խնդիրը և ստացել արդյունարար ամպլիտուդի բաշխման ֆունկցիան։ Զբաղվել է ալիքների դիֆրակցիայի, ցրման և կլանման հարցերով, հետազոտել վերջավոր ամպլիտուդի ալիքներն ու յուրատեսակ մակերևութային ալիքները։ Տատանումների տեսության վերաբերյալ աշխատանքները Ռելեյը ամփոփել է «Ձայնի տեսություն» հիմնարար աշխատությունում։ 1900 թվականին արտածել է բացարձակ սև մարմնի ճառագայթման օրենքներից մեկը, որը կարևոր նշանակություն է ունեցել քվանտների տեսության ստեղծման համար։ Դրել է լույսի մոլեկուլային ցրման տեսության հիմքը։ Պարզելով, որ լույսի ցրման ինտենսիվությունը հակադարձ համեմատական է ալիքի երկարության 4-րդ աստիճանին, բացատրել է երկնքի երկնագույն լինելը։ 1879 թվականին ստեղծել է օպտիկական սարքերի լուծունակության տեսությունը։ 1894 թվականին Ուիլյամ Ռամզայի հետ հայտնագործել է արգոնը։

Ռելեյի անունով են կոչվել ֆիզիկական շատ հասկացություններ, օրենքներ, սարքեր (Ռելեյի սկավառակ, Ռելեյի ինտերֆերոմետր, Ռելեյի ցրում, Ռելեյի մագնիսացման օրենք և այլն)։

Ջոն Ուիլյամ Ռելեյն արժանացել է Ֆիզիկայի Նոբելյան մրցանակի (1904)։