Սալոմե (նկար)

«Սալոմե», հայ ազգային պատմանկարչության հիմնադիր Վարդգես Սուրենյանցի 1907 թվականին ստեղծած կտավ, որը գտնվում է Հայաստանի ազգային պատկերասրահում^[1][2]։

Սալոմե
տեսակ	գեղանկար
նկարիչ	Վարդգես Սուրենյանց
տարի	1907
բարձրություն	155 սանտիմետր
լայնություն	155 սանտիմետր
ժանր	հոգևոր արվեստ
նյութ	կտավ և յուղաներկ
գտնվում է	Հայաստանի ազգային պատկերասրահ
հավաքածու	Հայաստանի ազգային պատկերասրահ
սեփականատեր	Հայաստանի ազգային պատկերասրահ
հիմնական թեմա	Սալոմե
պատկերված են Սալոմե
Ծանոթագրություններ

Պատմություն

1900-ական թվականներին Սուրենյանցի արվեստում նկատելի է ստեղծագործական մեթոդի, գեղանկարչական տեխնիկայի, գունային կառուցվածքի վերանայում^[3][4]։ Սիմվոլիստ գեղանկարիչների նման Սուրենյանցի սերը դեպի ոճավորումը զուգակցվում, ներդաշնակվում է առեղծվածային այլաբանությունների` մահվան, սիրո, տառապանքի, սպասման հետ^[5]։ Սալոմեի կերպարին անդրադարձել են բազմաթիվ արվեստագետներ։ Էդուարդ Մունքի, Գուստավ Կլիմտի, Ֆրանց ֆոն Շտուկի, Գ. Մորոյի նկարներում հանդիպող ճակատագրական կնոջ պատկերը Սուրենյանցի արվեստում Շամիրամից հետո ներկայանում է Սալոմեի կերպարով^{[Նշում 1]}։ 1900-ական թվականներին հայ մտավորականության ուշադրության կենտրոնում Օսկար Ուայլդի «Սալոմե» ողբերգության հերոսուհին էր։ Վահան Տերյանը թարգմանում է Ուայլդի մեկ գործողությամբ պիեսը, հայ բեմում Սալոմեի դերակատարմամբ հաջողությամբ հանդես է գալիս Եկատերինա Դուրյան-Արմենյանը, իսկ Սուրենյանցը, տարվելով «Սալոմե» դրամայով, թափանցում է Ուայլդի փիլիսոփայական խորքը և նկարում «Սալոմե» կտավը։ Սուրենյանցի «Սալոմեն» իր տիրական հմայքով ինքնատիպ համադրություն է՝ իրեն հատուկ մթնոլորտի մեջ բոլորվող, արևելյան ծանր բուրումներով և շռնդալից գույներով համակված, մղձավանջին մոտեցող էրոտիզմով լեցուն մի երազ։ «Սալոմե» կտավում սերն ու մահը ճակատագրի, նախախնամության տիրապետության տակ, ստեղծում են տարօրինակ և հայտնատեսությամբ հորինված գործողություն^[5]

Նկարագրություն

Սուրենյանցը Սալոմեին պատկերել է կտավի ձախ կողմում՝ մուգ շագանակագույն դռան ֆոնի վրա՝ կտավի մյուս դատարկ մասում թողնելով կանաչավուն, կապտաերկնագույն երանգներով տարածություն։ Հերոսուհու կերպարի ռոմանտիկ դրսևորումն ի հայտ է գալիս զարդանախշերի թրթռացող կորագծերից, կարմիր, սև, շագանակագույն վրձնահարվածներից, կտավի բնականոն մոխրաշագանակագույնը ստեղծում են գունային շքեղ միջավայր, անհանգիստ երաժշտական կշռույթ^[5]։ Պատկերի հմայքը պայմանավորված է թաքուն երկրաչափականությամբ, որը կազմված է կորերի խաղից, որն էլ ստեղծում է դիտողի վրա ազդելու ռիթմ։ Կորերը նկատելի են դեմքի, թիկնոցի, գլխարկի^{[Նշում 2]} ձևերի մեջ, որոնք յուրօրինակ նազանք են հաղորդում Սալոմեին։ Ուսերի, գլխարկի կորերը և դեմքի օվալն արձագանքում են նրա հագուստի կոր գծերին և նրբություն ու մեղմություն են ներմուծում պատկերի մեջ^[5]։

Սուրենյանցի համար մարդկային մարմինը նշանների նշանն է, այն խորհրդավորը, որով կյանքը կազմված է բազում տարածականության և բազմապիսի չափականության հետ։ «Սալոմե» կտավի շարունակությունն ասես լինի «Արևելյան պարուհի» (1912) կտավը^[5]։

Ցուցադրություն

• 1912 թվականին Մյունխենի գեղարվեստի ակադեմիայի 100-ամյա միջոցառումների շրջանակում կտավը ցուցադրվել է ակադեմիայում^[6]
• Վենետիկի միջազգային ցուցահադնես^[6]

Նշումներ

1. Արևմտաեվրոպական դեկադանսի հիմնադիր Օսկար Ուայլդի «Սալոմեն» 1892 թ. գրվել էր հատկապես ֆրանսիացի հայտնի դերասանուհի Սառա Բեռնարի համար, և պրեմիերան նրա մասնակցությամբ տեղի ունեցավ Փարիզում 1896 թ.: Տարիներ հետո` 1905 թ., Ռիխարդ Շտրաուսը գրեց համանուն օպերան։
2. Ինչպես նկարիչն իր իսպանական հիշողություններում է գրում` «Կանայք մի առանձին հատկանիշ շոր չունեն, գլուխներին գցում են մեծ շալ, որը մոկադո կամ մոնտո է կոչվում» (Վ. Սուրենյանց. Նամակներ Իսպանիայից.– «Արձագանք», 6.I.1898, էջ 2–3: