Վլադիլեն Բալյան

Վլադիլեն Ալեքսանդրի Բալյան (ապրիլի 25, 1924(1924-04-25), Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ - օգոստոսի 26, 2021(2021-08-26)), հայ կոմպոզիտոր, ՀՀ ժողովրդական արտիստ (2011)։

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Բալյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Վլադիլեն Բալյան
Հիմնական տվյալներ
Ծնվել է	ապրիլի 25, 1924(1924-04-25) Երևան, Հայկական ԽՍՀ, ԱԽՖՍՀ, ԽՍՀՄ
Երկիր	ԽՍՀՄ և  Հայաստան
Մահացել է	օգոստոսի 26, 2021(2021-08-26) (97 տարեկան)
Մասնագիտություն	կոմպոզիտոր
Կրթություն	Ռոմանոս Մելիքյանի անվան պետական երաժշտական քոլեջ և Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիա
Պարգևներ	Հայաստանի արվեստի վաստակավոր գործիչ և Հայաստանի ժողովրդական արտիստ

Կենսագրություն

Վլադիլեն Բալյանը ծնվել է 1924 թվականի ապրիլի 25-ին, Երևանում։ Սովորել է Ռոմանոս Մելիքյանի անվան երաժշտական ուսումնարանում, այնուհետև՝ Երևանի Կոմիտասի անվան պետական կոնսերվատորիայի խմբավարական (Թաթուլ Ալթունյանի դասարան, 1952) և ստեղծագործական (Գրիգոր Եղիազարյանի դասարան,1967) բաժիններում^[1]։

1952-1954 թվականներին եղել է Լենինականի երաժշտական ուսումնարանի (այժմ՝ Գյումրու՝ Ք.Կարա-Մուրզայի անվան երաժշտական ուսումնարան) տնօրենը։ 1955-1961 թվականներին ղեկավարել է Երևանի Պարարվեստի Ուսումնարանը։ 1961-1964 թվականներին եղել է Հայաստանի Ռադիոյի երաժշտական հաղորդումների գլխավոր խմբագիրը, 1964-1966 թվականներին՝ Հայֆիլհարմոնիայի տնօրենը։ 1966 թ. մինչև 1972 թվականը ղեկավարել է Ալեքսանդր Սպենդիարյանի տուն-թանգարանը՝ փաստացի դառնալով մշակութային այդ օջախի հիմնադիր-տնօրենը։ 1972-1975 թթ. եղել է Հայպետէստրադայի գեղարվեստական ղեկավար և տնօրեն, 1981-1986 թվականներին՝ Հայաստանի ժողովրդական գործիքների համույթի գեղարվեստական ղեկավար և գլխավոր դիրիժոր^[2]։

Ստեղծագործել է տարբեր ժանրերում՝ սիմֆոնիկ, կամերային, վոկալ-գործիքային, երգչախմբային։ Հեղինակել է բազմաթիվ երգեր։ Հայաստանի կոմպոզիտորների, Ժուռնալիստների, Մոսկվայի հայերի միությունների անդամ է, 2001 թվականից աշխարհի ժողովուրդների հոգևոր միասնության միջազգային ակադեմիայի անդամ, «Հայաստան-Լիբանան» կազմակերպության նախագահ^[3]։ Մահացել է 2021 թվականի օգոստոսի 26-ին Երևան քաղաքում՝ 97 տարեկանում։

Անդամակցություն

• Հայաստանի կոմպոզիտորների և երաժշտագետների միության անդամ
• ՀՀ մշակույթի նախարարության ոսկե շքանշան
• Հայ-լիբանանյան միության անդամ
• Մոսկվայի հայերի միության պատվավոր անդամ

Պարգևներ, մրցանակներ

• ՀԽՍՀ արվեստի վաստակավոր գործիչ
• Մովսես Խորենացու մեդալ, 2002
• ՀՀ մշակույթի նախարարության ոսկե շքանշան, 2010
• ՀՀ ժողովրդական արտիստ, 2011
• Գյումրու պատվավոր քաղաքացի, 2013^[4]
• Երևանի պատվավոր քաղաքացի, 2020^[5]

Ստեղծագործություններ

• «Հազարան բլբուլ». բալետային սյուիտ (1967, քառամաս)
• «Զուգերգ Ֆուգայի ձևով» ջութակահարների անսամբլի համար (1967)
• «Ամբոխները խելագարված». պոետորիա (1978, ըստ Եղիշե Չարենցի համանուն պոեմի)
• «Քառատողեր» սոպրանոյի և կամերային անսամբլի համար, խոսք՝ Սիլվա Կապուտիկյանի (1978, վեցամաս)
• «Իմ Հայաստան». պոեմ մեձո սոպրանոյի, տենորի, բասի, ժողովրդական գործիքների անսամբլի համար (1983, եռամաս)
• «Հանուն Հայրենյաց». օրատորիա (խոսք՝ Գարիկ Բանդուրյանի)
• «Նազարի հարսնացուն». մյուզիքլ (1988, լիբրետոն՝ Կոստանդին Կրիկորյանի և Վյաչեսլավ Եսմանի)
• «Մարդիկ գործարանից». օպերետ (լիբրետոն՝ Կառլոս Սարգսյանի)
• «Հարսնացու-73». օպերետ (ըստ Ժորա Հարությունյանի կատակերգության)
• «Տաքսի, տաքսի». օպերետ (ըստ Ժիրայր Անանյանի կատակերգության)
• «Կոնցերտ-ֆանտազիա» մեներգող շեփորի, երգչախմբի, սիմֆոնիկ նվագախմբի համար (1989, եռամաս)
• Ռեքվիեմ՝ Ա կապելլա երգչախմբի համար (1989)
• «Ճակատագիր». կամերային օպերա (1990, ըստ Վահրամ Հաճյանի բանաստեղծությունների, լիբրետոն՝ Վ. Բալյանի և Էվելինա Խաչվանքյանի)
• «Սիրո անհուն առեղծվածը կամ տասնվեց նովել սիրո մասին». կամերային մոնո-օպերա (1991-1992, ըստ Վահան Տերյանի և Սիլվա Կապուտիկյանի բանաստեղծությունների, լիբրետոն՝ Ս.Կապուտիկյանի և Վ.Բալյանի)
• «Գարունը անտառում». վոկալ-գործիքային շարք սոպրանոյի և դաշնամուրի համար, խոսք՝ Սիլվա Կապուտիկյանի (հնգամաս)
• «Երեք էջ կնոջ օրագրից». վոկալ-գործիքային շարք սոպրանոյի և դաշնամուրային տրիոյի համար (եռամաս, ըստ Ժենյա Այդինյան-Ռզայեի քնարերգության՝ Վահագն Դավթյանի թարգմանությամբ)
• «Էպիտաֆիա» սոպրանոյի և կամերային անսամբլի համար
• «Քեզ հետ, Հայաստա՛ն». մեձո սոպրանոյի, երգչախմբի, դաշնամուրային տրիոյի համար
• «Վանա ծովը». մեձո սոպրանոյի, երգչախմբի, դաշնամուրային տրիոյի համար
• «Աշուն էր, գյուղում հարսանիք». համերգային ներկայացում երգի-պարի անսամբլի համար (ութամաս)
• «Վեց ռոմանս՝ առանց խոսքի». դաշնամուրային տրիո (2000)
• «Իմ նազելուն սպասում եմ այս գիշեր». տենորի և դաշնամուրի համար (խոսք՝ Ավետիք Իսահակյանի)
• «Ինչո՞ւ, ինչո՞ւ հիմա այսպես». բարիտոնի և դաշնամուրի համար (խոսք՝ Ավետիք Իսահակյանի)
• «Բոլորը՝ քեզ». տենորի և դաշնամուրի համար (խոսք՝ Ե. Չարենցի)
• «Իմ կինը» (խոսք՝ Գեղամ Սարյանի)
• «Իսկ նամակները դեռ գալիս են». երգ-պեոմ (խոսք՝ Միկոլա Նագնիբեդայի)
• «Գարունդ հայերեն է գալիս». ձայնի, դուդուկի, բլուլի համար (խոսք՝ Համո Սահյանի)

Երգեր՝ ժողովրդական գործիքների անսամբլի նվագակցությամբ

• «Տարիներ հետո». խոսք՝ Ա. Իսահակյանի
• «Կուզե՞ս լինիմ». խոսք՝ Ա. Իսահակյանի
• «Սերս գաղտնի թող մնա». խոսք՝ Հ. Շիրազի
• «Գյումրի-Լենինական». խոսք.՝ Հ. Շիրազի
• «Մայրս փոքրիկ». խոսք՝ Հ. Շիրազի
• «Ամեն տեսակ երգ երգեցի». խոսք՝ Ե. Չարենցի
• «Թափառում ենք փողոցներում». խոսք՝ Ս. Կապուտիկյանի
• «Կարոտի պահին». խոսք՝ Ս. Կապուտիկյանի
• «Սիրո երգ»
• «Ետ արի», խոսք՝ Վահան Հարությունյանի
• «Կակաչներ», խոսք՝ Վահան Հարությունյանի
• «Մուսալեռ». խոսք՝ Գ. Էմինի
• «Քեզ հետ, Հայաստան»^[6]

Գրքեր

• «Ալեքսանդր Կարատով» (Ե., Հայպետհրատ, 1962)
• «Խոսք Սպենդիարովի մասին», «Սպենդիարովը՝ երաժշտության մասին» (Ե., 1971, ռուսերեն)
• «Խոսք Արամ Տեր-Հովհաննիսյանի մասին» (Ե., 1976)
• «Խոսք Թաթուլ Ալթունյանի մասին» (Ե., 1977)
• «Կոնստանտին Սարաջև», «Խոսք Կոնստանտին Սարաջևի մասին» (1979, Ե., «Սովետական գրող», ռուսերեն)
• «Խոսք ուսուցչի մասին» (կոմպոզիտոր Գրիգոր Եղիազարյանի ծննդյան 100-ամյակին, Ե., ԱՄՐՈՑ ԳՐՈՒՊ, 2010)