18-րդ դար

18-րդ դարը սկսվել է 1701 թվականի հունվարի 1-ին և ավարտվել 1800 թվականի դեկտեմբերի 31-ին համաձայն Գրիգորյան օրացույցի։ 18-րդ դարի գլխավոր իրադարձություններն էին Լուսավորությունը և Ֆրանսիական ու Ամերիկյան հեղափոխությունները։ Փիլիսոփայությունը և գիտությունը վերելք ապրեցին։ Փիլիսոփաները երազում էին լուսավոր դարաշրջանի մասին։ Այս երազները իրականություն դարձնելու համար սկսվեց Ֆրանսիական հեղափոխությունը 1789 թվականին, որը վերածվեց Տեռորի ժամանակաշրջանի (1793-1794) Մաքսիմիլիեն Ռոբեսպիեռի օրոք։ Սկզբում Եվրոպայի շատ միապետեր հարում էին Լուսավորության գաղափարներին, սակայն Ֆրանսիայի հեղափոխության հետ մեկտեղ վախենալով կորցնել իրենց իշխանությունը ստիպված էին դաշինքներ կազմել հակահեղափոխության համար։ Օսմանյան կայսրությունում տիրեց աննախադեպ խաղաղություն և տնտեսական վերելք` մասնակցելով ոչ եվրոպական պատերազմներին 1740-ից 1768 թվականներին։ Արդյունքում կայսրությունը չմասնակցեց Եվրոպայի կարևոր Յոթնամյա պատերազմին (1756-1763) և զորքի փորձառության պակասի արդյունքում պարտվեց Ռուսաստանի դեմ մղվող պատերազմում դարի երկրորդ կեսին։

II հազարամյակ

16-րդ դար — 17-րդ դար — 18-րդ դար — 19-րդ դար — 20-րդ դար

1690‑ականներ 1690 1691 1692 1693 1694 1695 1696 1697 1698 1699 1700‑ականներ 1700 1701 1702 1703 1704 1705 1706 1707 1708 1709 1710‑ականներ 1710 1711 1712 1713 1714 1715 1716 1717 1718 1719 1720‑ականներ 1720 1721 1722 1723 1724 1725 1726 1727 1728 1729 1730‑ականներ 1730 1731 1732 1733 1734 1735 1736 1737 1738 1739 1740‑ականներ 1740 1741 1742 1743 1744 1745 1746 1747 1748 1749 1750‑ականներ 1750 1751 1752 1753 1754 1755 1756 1757 1758 1759 1760‑ականներ 1760 1761 1762 1763 1764 1765 1766 1767 1768 1769 1770‑ականներ 1770 1771 1772 1773 1774 1775 1776 1777 1778 1779 1780‑ականներ 1780 1781 1782 1783 1784 1785 1786 1787 1788 1789 1790‑ականներ 1790 1791 1792 1793 1794 1795 1796 1797 1798 1799 1800‑ականներ 1800 1801 1802 1803 1804 1805 1806 1807 1808 1809

Քաղաքական սահմանները 1700 թվականին

Գրոհ Բաստիլի վրա 1789 թվականի հուլիսի 14-ին, ինչը Ֆրանսիական հեղափոխության խորհրդանշանական իրադարձությունն է:

Ամերիկայի հեղափոխական պատերազմը տեղի է ունեցել 18-րդ դարի վերջին:

18-րդ դարում նաև դադարեց Ռեչ Պոսպոլիտան որպես անկախ պետություն գոյություն ունենալուց։ Այն հզոր թագավորություն էր, որն անգամ նվաճել էր Մոսկվան և պարտության մատնել օսմանյան բանակներին։ Այս կիսաժողովրդական պետությունը փլուզվեց և նրա տարածքը բաժանվեց Պրուսիայի թագավորության, Ռուսական կայսրության և Ավստրիայի միջև։

Դեպի Ամերիկա Եվրոպացիների զանգվածային միգրացիայի արդյունքում մեծացավ գաղութների բնակչությունը։ Մեծ Բրիտանիան դարձավ աշխարհի հզորագույն տերություններից մեկը, երբ հաղթեց Ֆրանսիայի Հյուսիսային Ամերիկայում 1760-ականներին և նվաճեց Հնդկաստանի մեծ մասը։ Սակայն Բրիտանիան կորցրեց Հյուսիսային ամերիկայի գաղութները Ամերիկայի հեղափոխական պատերազմում պարտվելուց հետո, որի արդյունքում ստեղծվեց նոր անկախ Ամերիկայի Միացյալ Նահանգները։ Արդյունաբերական հեղափոխություն սկսվեց Բրիտանիայում 1770-ական թվականներին շոգեմեքենա ստեղծումից հետո։

Արևմտյան պատմաբանները իրենց աշխատություններում այլ կերպ էին մեկնաբանում 18-րդ դարը։ Օրինակ «կարճ» 18-րդ դարը վերագրում են 1715-1789 թվականներին, ժամանակաշրջան, որը սկսվում էր Լուի Արև արքայի մահվանից և ավարտվում Ֆրանսիական հեղափոխությամբ, շեշտը դնելով անուղղակի կապված գործոնների վրա^[1][2]։ Այլ պատմաբանները հակված էին կոչել «երկար» 18-րդ դար^[3] որը սկսվում էր Պանծալի հեղափոխությունից 1688 թվականից մինչև 1815 թվականի Վաթեռլոոյի ճակատամարտ^[4] կամ անգամ ավելի ուշ^[5]։

Իրադարձություններ

1701–1750

Ջոն Չերչիլ, Մալբորոյի 1-ին դուքս

1709 թվականի Պոլտավայի ճակատամարտից հետո Ռուսական կայսրությունը դարձավ եվրոպական տերություն:

• 1700–1721. Հյուսիսային պատերազմ Ռուսական և Շվեդական կայսրությունների միջև։
• 1701. Հռչակվեց Պրուսիայի թագավորությունը Ֆրիդրիխ I-ի գլխավորությամբ։
• 1701–1714. Իսպանական ժառանգության համար պատերազմ, որում ներառվեց մայրցամաքային Եվրոպայի մեծ մասը^[6]։
• 1702–1715. Կամիզարների ապտամբությունը Ֆրանսիայում։
• 1703. Պետրոս I-ը հիմնադրեց Սանկտ Պետերբուրգը, որը մնաց Ռուսաստանի մայրաքաղաքը մինչև 1918 թվականը։
• 1703–1711. Ռակոցիի ապստամբությունը ընդդեմ Հաբսբուրգյան միապետության։
• 1704. Ճապոնիայում ավարտվեց Գենրոկու ժամանակաշրջանը։
• 1704. Ճապոնիայի ժառանգության առաջին պատերազմ^[7]։
• 1706–1713. Իսպանական ժառանգության համար պատերազմ. Ֆրանսիական զորքերը պարտություն կրեցին Ռամիլիում և Թուրինում.
• 1707. Ունիայի ակտով միավորվեցին Անգլիայի և Շոտլանդիայի խորհրդարանները` հիմնադրելով Մեծ Բրիտանիայի թագավորությունը^[8]։
• 1708–1709. Սովը սպանեց Արևելյան Պրուսիայի բնակչության երրորդ մասին։
• 1709. Մեծ սառնամանիք 1709, գրանցվեց ամենացուրտ ջմեռը վերջին 500 տարում։
• 1710. Աշխարհում առաջին հեղինակային իրավունքի մասին օրենքը կիրառվեց Բրիտանիայի Աննայի ստատուտով։
• 1710–1711. Ռուս-թուրքական պատերազմ։
• 1711–1715. Տուսկարորյան պատերազմը բրիտանացի, հոլանդացի և գերմանացի նորաբնակների և Տուսկարորա ժողովրդի միջև Հյուիսային Կարոլինայում։
• 1715. Առաջին Յակոբիթյան ապստամբությունը բռնկվեց Բրիտանիայում։
• 1716. Հիմնադրվեց Սիկհ Կոնֆեդերացիան երկայից Հնդկաստան-Պակիստան սահմանին։
• 1718. Ֆրանսիացիները Հյուսիսային Ամերիկայում հիմնադրեցին Նոր Օռլեան քաղաքը։
• 1718–1730. Վարդերի ժամանակաշրջանը Օսմանյան կայսրությունում։
• 1719. Ճապոնիայի ժառանգության երկրորդ պատերազմ^[9]։

Եվրոպան Իսպանական ժառանգության համար պատերազմի նախօրեին, 1700 թվական:

• 1720–1721. Մարսելի մեծ համաճարակ։
• 1721. Նիշտադտի պայմանագրով ավարտվեց Հյուսիսային պատերազմը։
• 1722–1723. Ռուս-պարսկական պատերազմ։