բուսական յուղ, որը ստացվում է գետնանուշից From Wikipedia, the free encyclopedia
Գետնանուշի յուղ, գետնանուշից ստացված բուսական յուղ[1], որն ունի հագեցած համ ու բույր։ Հաճախ օգտագործվում է ամերիկյան, չինական խոհանոցներում, ինչպես նաև հարավային և հարավարևելյան Ասիայի խոհանոցներում[2], ինչպես անուշահոտություն ավելացնելու, այնպես էլ մթերքները տապակելու համար։ Գետնանուշի յուղից պատրաստվում է գետնանուշի կարագ։
Ենթատեսակ | սերմի յուղ և չպնդացող յուղ |
---|---|
Peanut oil Վիքիպահեստում |
ԱՄՆ-ում՝ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին այլ յուղերի պակասի պատճառով աճել է համեմատաբար մատչելի՝ գետնանուշի յուղի օգտագործումը։
Չզտված գետնանուշի յուղի այրման կետի ջերմաստիճանը ունի 160 °C է։ Գետնանուշի այս յուղն օգտագործվում է ուտեստների անուշահոտությունն ապահովելու համար և կարող է փոխարինել քունջութի յուղին։ Զտված գետնանուշի յուղի այրման կետի ջերմաստիճանը 232 °C է։ Այն սովորաբար օգտագործվում է մեծ չափաբաժիններով սննդամթերքները տապակելու համար, ինչպիս օրինակ, կարտոֆիլի ֆրին։
Գետնանուշի յուղն օգտագործվում է մայոնեզի, մարգարինի և բուժիչ քսուքների արտադրության մեջ։ Յուղի պահպանման ժամկետը երկարացնելու համար երբեմն նրա մեջ ավելացվում են հակաօքսիդներ[3]։
Ինչպես այլ բուսական յուղերը, այնպես էլ գետնանուշի յուղը կարելի է օգտագործել լուծման գործընթացում։ Այն անվտանգ է նաև մերսման համար։
1900 թվականին Փարիզյան ցուցահանդեսին անգլ.՝ Otto ընկերությունը Ֆրանսիայի կառավարության խնդրանքով ցուցադրել է, որ գետնանուշի յուղը կարելի է օգտագործել որպես դիզելային շարժիչի վառելանյութ։ Դա եղել է բիոդիզելի[Ն 1] ամենավաղ ցուցադրումներից մեկը։
Գետնանուշի յուղի հիմնական բաղադրիչներն են հանդիսանում օլեինաթթու (46,8%), լինոլաթթու[Ն 2] (33,4%) և պալմիտինաթթու (10,0%)։ Յուղը պարունակում է նաև ստեարինաթթու, արախիդոնաթթու, բեհենաթթու, լինոցերաթթու և այլ ճարպաթթուներ:
Գետնանուշի յուղը անգույն է կամ կանաչադեղնավուն, սառչում է 3 °C-ից 5 °C ջերմաստիճանում, խտությունը 0,91-0,92×10³ կգ/մ³: Այն չի չորանում և չի լուծվում ջրում։
Համաձայն ԱՄՆ գյուղդեպարտամենտի տվյալների՝ 100գ. գետնանուշի յուղը պարունակում է 17,7գ. հագեցած ճարպ, 48,3գ. մոնոչհագեցած ճարպ և 33,4գ. պոլիչհագեցած ճարպ։
Գետնանուշի յուղը բարձր կարգի մաքրման դեպքում կարող է պարունակել հեքսանի հետքեր, նավթամշակման պրոդուկտ, որն օգտագործվում է պինդ գետնանուշի մասնիկներից յուղն առանձնացնելու համար։ Առնետների վրա կատարված ուսումնասիրություններից հետո «ԱՄՆ շրջակա միջավայրի պաշտպանության գործակալությունը» (անգլ.՝ EPA) հեքսանը ճանաչել է որպես նեյրոտոքսին։ Սննդամթերքների անվտանգության պահանջներում խոհարարական յուղերում հեքսանի օգտագործման սահմանների վերաբերյալ որևէ սահմանափակում նախատեսված չէ։
Որակի վերահսկողությունն անտեսելու դեպքում, գետնանուշը, եթե պարունակում է բորբոս, ապա արտադրում է խիստ թունավոր աֆլատոքսին[4], և այն կարող է առաջացնել դրանից ստացված յուղի աղտոտում։
Գետնանուշից ալերգիա ունեցող մարդիկ կարող են օգտագործել գետնանուշի բարձր կարգի մաքրման զտված յուղ միայն[5]։ Ռաֆինացված գետնանուշի յուղերի մեծ մասը չեն պարունակում գետնանուշի ալերգեններ։ Գիտնականներն ապացուցել են, որ այդպիսի յուղերը անվտանգ են գետնանուշից ալերգիա ունեցող մարդկանց մեծամասնության համար։
Խնդիր է նաև այն, որ մթերքի վերամշակման աստիճանը հաճախ պարզ չի լինում։
Ստորև ներկայացված աղյուսակները հնարավորություն են տալիս տեսնել ավոկադոյի յուղի կազմությունը, հատկությունները և համեմատել այլ յուղերի հետ։
Տեսակ | Վերամշակում[8] | Հագեցած ճարպային թթուներ |
Մոնոչհագեցած ճարպաթթուներ | Պոլիչհագեցած ճարպաթթուներ | Այրման կետ | ||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
Ընդ․[6] | Օլեին թթու (ω-9) | Ընդ․[6] | α-լինոլեն․ (ω-3) | Լինոլեն․ (ω-6) | ω-6:3 հար․ | ||||
Նուշ | |||||||||
Ավոկադո[9] | 11.6 | 70.6 | 52-66[10] | 13.5 | 1 | 12.5 | 12.5:1 | 250 °C (482 °F)[11] | |
Բրազիլական ընկույզ[12] | 24.8 | 32.7 | 31.3 | 42.0 | 0.1 | 41.9 | 419:1 | 208 °C (406 °F)[13] | |
Կանոլա[14] | 7.4 | 63.3 | 61.8 | 28.1 | 9.1 | 18.6 | 2:1 | 238 °C (460 °F)[13] | |
Հնդկական ընկույզ | |||||||||
Իսպանական եղեսպակի սերմեր | |||||||||
Կակաոյի յուղ | |||||||||
Կոկոս[15] | 82.5 | 6.3 | 6 | 1.7 | 175 °C (347 °F)[13] | ||||
Եգիպտացորեն[16] | 12.9 | 27.6 | 27.3 | 54.7 | 1 | 58 | 58:1 | 232 °C (450 °F)[17] | |
Բամբակի սերմեր[18] | 25.9 | 17.8 | 19 | 51.9 | 1 | 54 | 54:1 | 216 °C (420 °F)[17] | |
Կտավատ[19] | 9.0 | 18.4 | 18 | 67.8 | 53 | 13 | 0.2:1 | 107 °C (225 °F) | |
Խաղողի կորիզ | 10.5 | 14.3 | 14.3 | 74.7 | - | 74.7 | very high | 216 °C (421 °F)[20] | |
Կանեփի սերմ[21] | 7.0 | 9.0 | 9.0 | 82.0 | 22.0 | 54.0 | 2.5:1 | 166 °C (330 °F)[22] | |
Vigna mungo | |||||||||
Մանանեխի յուղ | |||||||||
Ձիթապտուղ[23] | 13.8 | 73.0 | 71.3 | 10.5 | 0.7 | 9.8 | 14:1 | 193 °C (380 °F)[13] | |
Արմավենի[24] | 49.3 | 37.0 | 40 | 9.3 | 0.2 | 9.1 | 45.5:1 | 235 °C (455 °F) | |
Գետնանուշ[25] | 20.3 | 48.1 | 46.5 | 31.5 | 0 | 31.4 | շատ բարձր | 232 °C (450 °F)[17] | |
Պեկանի յուղ (պեկան) | |||||||||
Պերիլայի յուղ | |||||||||
Բրնձի թեփի յուղ | |||||||||
Կանճրակի յուղ (Կանճրակ)[26] | 7.5 | 75.2 | 75.2 | 12.8 | 0 | 12.8 | very high | 212 °C (414 °F)[13] | |
Քունջութ[27] | ? | 14.2 | 39.7 | 39.3 | 41.7 | 0.3 | 41.3 | 138:1 | |
Սոյա[28] | Մասամբ հիդր․ | 14.9 | 43.0 | 42.5 | 37.6 | 2.6 | 34.9 | 13.4:1 | |
Սոյա[29] | 15.6 | 22.8 | 22.6 | 57.7 | 7 | 51 | 7.3:1 | 238 °C (460 °F)[17] | |
Ընկույզի յուղ | |||||||||
Արևածաղիկ (ստանդարտ)[30] | 10.3 | 19.5 | 19.5 | 65.7 | 0 | 65.7 | very high | 227 °C (440 °F)[17] | |
Արևածաղիկ (< 60% լինոլեային)[31] | 10.1 | 45.4 | 45.3 | 40.1 | 0.2 | 39.8 | 199:1 | ||
Արևածաղիկ (> 70% օլենային)[32] | 9.9 | 83.7 | 82.6 | 3.8 | 0.2 | 3.6 | 18:1 | 232 °C (450 °F)[33] | |
Բամբակենի[34] | Հիդրոգ․ | 93.6 | 1.5 | 0.6 | 0.2 | 0.3 | 1.5:1 | ||
Արմավ[35] | Հիդրոգ․ | 88.2 | 5.7 | 0 | |||||
Սննդառական արժեքն արտահայտված է տոկոսներով (%) ըստ ընդհանուր ճարպի կշռի |
Նկար | Յուղ | Որակ | Այրման կետ[Ն 3] | |
---|---|---|---|---|
Նուշ - Նուշի յուղ | 221°C | 430°F[36] | ||
Ավոկադո - Ավոկադոյի յուղ | ռաֆինացված | 270°C | 520°F[37][33] | |
Մանանեխ - Մանանեխի յուղ | 250°C | 480°F[38] | ||
Կենդանական ճարպ - Ճրագու/Tallow | 250°C | 480°F | ||
Կարագ | 150°C | 302°F[39] | ||
Հալած յուղ - Կարագ | զտած | 250°C | 482°F[40] | |
Կանոլայի յուղ (կանոլա) | 220-230°C[41] | 428–446°F | ||
Կանոլայի յուղ (Սևուկ) | մամլած-մեխանիկական ճզմած | 190-232°C | 375-450°F[42] | |
Կանոլայի յուղ (կանոլա) | ռաֆինացված | 204°C | 400°F | |
Կանոլայի յուղ (կանոլա) | չռաֆինացված | 107°C | 225°F | |
Գերչակ - Գերչակի ձեթ | ռաֆինացված | 200°C[43] | 392°F | |
Կոկոս - Կոկոսի յուղ | ռաֆինացված, չոր | 232°C | 450°F[44] | |
Կոկոս - Կոկոսի յուղ | չռաֆինացված, չոր մեխ․ առաջնային ճզմամբ զտում | 177°C | 350°F[44] | |
Եգիպտացորեն - Եգիպտացորենի յուղ | 230-238°C[45] | 446-460°F | ||
Եգիպտացորեն - Եգիպտացորենի յուղ | չռաֆինացված | 178°C[43] | 352°F | |
Բամբակենի - Բամբակենու յուղ | ռաֆինացված, սպիտակեցրած, հոտազրկված | 220-230°C[46] | 428–446 °F | |
Կտավատ - Կտավատի յուղ | չռաֆինացված | 107°C | 225°F[33] | |
Խոզաճարպ - հալած խոզի յուղ | 190°C | 374°F[39] | ||
Ձիթապտուղ - Ձիթապտղի յուղ | ռաֆինացված | 199-243°C | 390-470°F[47] | |
Ձիթապտուղ - Ձիթապտղի յուղ | առաջնային զտմամբ | 210°C[43] | 410°F | |
Ձիթապտուղ - Ձիթապտղի յուղ | լրացուցիչ մաքրմամբ, ցածր թթվայնությամբ, բարձրորակ | 207°C | 405°F[33][48] | |
Ձիթապտուղ - Ձիթապտղի յուղ | լրացուցիչ զտմամբ | 190°C | 374°F[48] | |
Ձիթապտուղ - Ձիթապտղի յուղ | լրացուցիչ զտմամբ | 160°C | 320°F[33] | |
Արմավենազգիներ Արմավի յուղ | կոտրարտած | 235°C[49] | 455°F | |
Գետնանուշ - Գետնանուշի յուղ | ռաֆինացված | 232°C[33] | 450°F | |
Գետնանուշ - Գետնանուշի յուղ | 227-229°C[33][50] | 441-445°F | ||
Գետնանուշ - Գետնանուշի յուղ | չռաֆինացված | 160°C[33] | 320°F | |
Բրինձ - Բրնձի թեփի յուղ | ռաֆինացված | 232°C[51] | 450°F | |
Safflower oil | չռաֆինացված | 107°C | 225°F[33] | |
Safflower oil | կիսառաֆինացված | 160°C | 320°F[33] | |
Safflower oil | ռաֆինացված | 266°C | 510°F[33] | |
Քունջութ - Քունջութի ձեթ | չռաֆինացված | 177°C | 350°F[33] | |
Քունջութ - Քունջութի ձեթ | կիսառաֆինացված | 232°C | 450°F[33] | |
Սոյա - Սոյայի յուղ | 234°C[52] | 453°F | ||
Արևածաղիկ Արևածաղկի յուղ | չեզոք, մոմազերծ, գունաթափ & հոտազրկված | 252-254°C[53] | 486–489°F | |
Արևածաղիկ Արևածաղկի յուղ | կիսառաֆինացված | 232°C[33] | 450°F | |
Արևածաղիկ Արևածաղկի յուղ | 227°C[33] | 441°F | ||
Արևածաղիկ Արևածաղկի յուղ | չռաֆինացված, առաջնային զտում սառը մամլմամբ, հում | 107°C[54] | 225°F | |
Բարձր յուղայնությամբ արևածաղկի յուղ | ռաֆինացված | 232°C | 450°F[33] | |
Բարձր յուղայնությամբ արևածաղկի յուղ | չռաֆինացված | 160°C | 320°F[33] | |
Խաղող - Խաղողի կորիզների յուղ | 216°C | 421°F | ||
Բուսական յուղի խառնուրդ | ռաֆինացված | 220°C[48] | 428°F |
Յուղի տեսակ | Ընդհանուր ճարպ (գ) | Հագեցած ճարպ (գ) | Մոնոֆորացված ճարպ (գ) | Պոլիոհամակարգային յուղ (գ) | Ծխի ջերմաստիճանը |
---|---|---|---|---|---|
Սևուկի յուղ | 100 | 7 | 63 | 28 | 205 °C (401 °F)[55][56] |
Կոկոսի յուղ | 100 | 86 | 6 | 2 | 177 °C (351 °F) |
Եգիպտացորենի յուղ | 100 | 15 | 30 | 55 | 230 °C (446 °F)[57] |
Ձիթայուղ | 100 | 14 | 73 | 11 | 190 °C (374 °F)[57] |
Գետնանուշի յուղ | 100 | 17 | 46 | 32 | 225 °C (437 °F)[57] |
Բրնձի յուղ[58] | 100 | 25 | 38 | 37 | 250 °C (482 °F)[59] |
Սոյայի յուղ | 100 | 16 | 23 | 58 | 257 °C (495 °F)[57] |
Արևածաղկի ձեթ | 100 | 11 | 20 | 69 | 225 °C (437 °F)[57] |
Արևածաղկի ձեթ (բարձր որակի) | 100 | 12 | 84[55] | 4[55] | |
Բուսական յուղ (հիդրոգենացված) | 71 | 23 | 8 | 37 | 165 °C (329 °F)[57] |
Կարագ | 81 | 51 | 21 | 3 | 150 °C (302 °F)[57] |
Ճարպ / կենդանական յուղ | 100 | 39 | 45 | 11 | 190 °C (374 °F)[57] |
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.