Զարինային հարձակում Տոկիոյի մետրոպոլիտենում

Զարինային հարձակում Տոկիոյի մետրոպոլիտենում (ճապ.՝ 地下鉄サリン事件|Տիկատեցու սարին ձիկեն), 1995 թվականի մարտի 20-ին Քասումիգասեքի և Նագատատի կայարաններում տեղի ունեցած զարինի թունավոր նյութի կիրառմամբ ահաբեկչական գործողություն։ Տարբեր տվյալներով՝ զոհվել է 10-ից 12 մարդ (այլ տվյալներով՝ 13^[2] և 27^[3]), 5000-ից ավելի մարդիկ (այլ տվյալներով՝ 6300-ից ավելի^[2]) ստացել են տարբեր աստիճանի թունավորումներ^[4][5][6]։ Հարձակման կազմակերպիչը «Աում Սինրիկյո» ոչ կրոնական դեստրուկտիվ աղանդն է^[6]։

Զարինային հարձակում Տոկիոյի մետրոպոլիտենում
Տեսակ	ահաբեկչական ակտ և chemical terrorism?
Երկիր	Ճապոնիա
Տեղադրանք	Տոկիո
Գրոհի նպատակ	Տոկիոյի մետրոպոլիտեն
Տարեթիվ	մարտի 20, 1995
Զենք	sarin?
Զոհվածներ	12 մարդ[1]
Վիրավորներ	1050[1]
Ահաբեկիչների քանակ	10
Tokyo subway sarin attack Վիքիպահեստում

Հինգ համակարգված գրոհներում հանցագործները թերթերում փաթաթված զարինով փաթեթներ են նետել մետրոպոլիտենի վագոններում^[5]։

Ավելի վաղ տեղի ունեցած միջադեպերի կապակցությամբ հետաքննության ուշադրությունը կենտրոնացել էր «Աում Սինրիկյո» խմբի վրա։ Ոստիկանության ուժերով զանգվածային ստուգումներ են իրականացվել Տոկիոյի «Աում Սինրիկյոի» գրասենյակների և Յամանասիի պրեֆեկտուրայում աղանդների լաբորատորիայի և շտաբ-բնակարանի վրա, որոնց արդյունքում առգրավվել են զարինի արտադրության համար օգտագործվող թունավոր քիմիական նյութերի բազմաթիվ տարողություններ։ 1995 թվականի մայիսին համազգային հետախուզումների ընթացքում ձերբակալվել են Տիձուո Մացումոտոն (Սեկո Ասահարան), որը թաքնվում էր պատի խորքում՝ գումարով և քնապարկով, և աղանդի մեկ տասնյակից ավելի այլ առաջնորդներ^[2]։

Ասահարան հերքել է աղանդի կապը մետրոյի ահաբեկչության հետ, սակայն հետևորդների մի մասը խոստովանել է, որ մասնակցություն է ունեցել Տոկիոյում տեղի ունեցող իրադարձություններին, ինչպես նաև մի շարք այլ միջադեպերին, այդ թվում փաստաբանի և նրա ընտանիքի սպանությանը, կազմակերպության անդամների կամ այն անձանց սպանություններում, որոնց պաշտամունքի թշնամի են համարել։ Ավելի ուշ ձերբակալվել են աղանդի շուրջ 200 անդամներ, նրանցից մի քանիսը դատապարտվել են ահաբեկչության և բռնության այլ գործողությունների համար^[5]։ Այլ տվյալներով՝ ձերբակալվել է 484 հետևորդ և մեղադրանք է առաջադրվել 188-ի^[2]։

Դատարանը խմբի առաջնորդ Սեկո Ասահարին մեղավոր է ճանաչել 17 մեղադրանքներից 13-ում և 2004 թվականին նրան դատապարտել է մահապատժի կախաղանի միջոցով։ Ընդհանուր առմամբ, դատարանը մահապատժի12 դատավճիռ է կայացրել կազմակերպության ղեկավարների և մեղսակից անձանց համար^[2]։

Մակոտո Հիրատան՝ ահաբեկչության կազմակերպիչներից մեկը, ձերբակալվել է 2012 թվականի հունվարի 1-ին^[7]։ Նաոկո Կիկուտին՝ նույնպես կազմակերպիչ, ձերբակալվել է 2012 թվականի հունիսի 3-ին Սամիգահարա քաղաքում^[8]։ Հունիսի 15-ին ինտերնետ-սրճարանում ձերբակալվել էր գազային հարձակման վերջին կազմակերպիչ 57-ամյա Կացույա Տակահասին^[9][10]։ Նրա զանգվածային որսն սկսվել էր հունիսի 8-ին^[11]։ 2012 թվականի հունիսի 17-ին Կացուհի Տակահասիի գործը փոխանցվել է դատախազություն^[12]։

«Աում Սինրիկյո»-ի ղեկավար Սյոկո Ասահարան կախաղան է բարձրացվել 2018 թվականի հուլիսի 6-ին՝ նույն գործով ևս վեց դատապարտյալների հետ միասին։ Մահվան դատավճիռներ ստացած աղանդների մյուս բոլոր անդամները մահապատժի են ենթարկվել 2018 թվականի հուլիսի 26-ին^[13]։

Հարձակման մեխանիզմ

1995 թվականի մարտի 20-ին գրոհին մասնակցել են հինգ զույգեր, որոնք բաղկացած են եղել իրականացնողից և վարորդից։ Կատարողի հիմնական պարտականությունն է եղել մտնել մետրոյի վագոն, անցնել կայարանների որոշակի քանակությունով, թափել վագոնի հատակին զարինով փաթեթները և դուրս գալուց առաջ դրանք խոցել զոնտի հատուկ սրված ծայրով։ Վարորդներն էլ սպասում էին նշված կայարանում և կատարողներին պետք է անվտանգ վայր տանեին։ Այսպիսով, թեև վարորդներն անմիջականորեն չեն մասնակցել մարդկանց թունավորմանը, նրանք լիովին գիտակցում էին, թե ինչի են գնում, դրա համար էլ նրանց դատում էին իրականացնողների հետ հավասար^[2]։

Զարինը ամենամահացու նյութերից չէ, բայց փոքր չափի կաթիլը բավական է չափահաս մարդուն սպանելու համար։ Յուրաքանչյուր կատարող իր մոտ ունեցել է 2 փաթեթ՝ 0,9 լիտր ընդհանուր տարողությամբ զարինով, բացառությամբ Յասուո Հայասիի, որն ունեցել է 3 փաթեթ^[2]։

Բժիշկ Իկուո Հայասիի վկայությամբ՝ զարինի արտադրության փաստաթղթերը գնվել են 1993 թվականին Ռուսաստանում։ Նրա խոսքով՝ աղանդի անդամները Օլեգ Լոբովին զարինի պատրաստման տեխնոլոգիայի համար վճարել են մոտ 10 մլն իեն (79 հազար ԱՄՆ դոլար)։ Նրա ցուցմունքները հաստատել է աղանդի «հետախուզության ղեկավար» Յոսիհիրո Ինոուեն, որը խոստովանել է, որ նյութն անհնար կլիներ պատրաստել առանց Լոբովի օգնության։ Ի դեպ, ԱԴԾ-ն կասկածում է տեխնոլոգիայի վաճառքին նրա մասնակցության մեջ, որը հասանելի էր^[14]։

Մասնակիցներ

Իկոու Հայասի և Տոմոմիցու Նիմի

Մինչ «Աում»-ին անդամակցելը Հայասին Ճապոնիայի գիտության և տեխնոլոգիաների նախարարությունում դոկտոր էր։ Բժշկի որդի Հայասին, սովորել է Կեյոյի համալսարանում, իսկ ավելի ուշ աշխատել է Կեյոյի հոսպիտալում։ 1990 թվականին նա հեռացել է աշխատանքից, որպեսզի միանա «Աում» աղանդին և դառնա Ասահարայի «բուժման նախարարը»։ Աղանդում նա համարվում էր Ասահարայի աջ ձեռքը և հանդիսանում էր կլինիկայի աղանդի բաց առաջնորդ, որը չինական բժշկությունն էր կիրառում^[15]։ Ահաբեկչությունն իրականացրել է Թիեդի գծում՝ Սին-Օտյանոմիձու կայարանում։ Գործողության արդյունքում զոհվել է երկու մարդ, տուժել՝ 231-ը։ Հայասին մահապատժի փոխարեն ցմահ ազատազրկման է դատապարտվել հետաքննության հետ համագործակցելու համար^[2]։

Նրա վարորդ Տոմոմիցու Նիիմին, որը մեղսակից է «Աում Սինրիկյո»-ի այլ հանցագործություններին, մահապատժի է դատապարտվել կախաղանի միջոցով, մահապատժի է ենթարկվել 2018 թվականի հուլիսի 6-ին Օսակայում, նույն օրը, ինչ Ասահարան^[16]։

Կենիտի Հիրոսե և Կոիտի Կիտամուրա

Հիրոսեն ավարտել է Վասեդայի ավագ դպրոցն ու համալսարանը, մասնագիտացել կիրառական ֆիզիկայի բնագավառում։ Կազմակերպությունում դասվել է «գիտության և տեխնոլոգիաների նախարարությանը», համարվում է քիմիայի ոլորտի գլխավոր մասնագետ։ Մասատո Եկոյամայի հետ միասին գլխավորել է ավտոմատ ատրճանակի ստեղծման գաղտնի ծրագիրը։ Չնայած ուժեղ վարանումներին՝ մարտի 20-ին Օտյանոմիձու կայարանում զարինիով երկու փաթեթն էլ ծակել է։ Արդյունքում զոհվել է մեկ մարդ, 358-ը ստացել են տարբեր աստիճանի մարմնական վնասվածքներ։ Մահապատժի է դատապարտվել կախաղանի միջոցով։ Մահապատժի է ենթարկվել 2018 թվականի հուլիսի 26-ին Տոկիոյում^[13]։

Նրա վարորդը եղել է Կոյիտի Կիտամուրան։ Դատապարտվել է ցմահ ազատազրկման։

Տորու Տոյոդա և Կացույա Տակահասի

Տոյոդան սովորել է Տոկիոյի համալսարանում, մասնագիտացել կիրառական ֆիզիկայի ոլորտում, ակնառու հաջողությունների է հասել։ Էլիտար լաբորատորիայում պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսությունը։ Աղանդում պատկանել է «գիտության և տեխնոլոգիաների նախարարությանը» և գործել քիմիկոսների բրիգադում։ Երկար զբաղվել է «սյորինձի»-ով («սյորին-ռյու»)։ Պատասխանատու էր 7-րդ տաղավարում գաղտնի զարինի արտադրության համար։ Ծակել է փաթեթները Նակա-Մեգուրո և Էբիսու կայարանների միջև։ Մահացել է մեկ մարդ, վիրավորվել՝ 532-ը։ Մահապատժի է դատապարտվել կախաղանի միջոցով։ Մահապատժի է ենթարկվել 2018 թվականի հուլիսի 26-ին Տոկիոյում^[13]։

Վարորդը եղել է Կացույա Տակահասին՝ 17 տարեկան։ Ձերբակալվել է 2012 թվականի հունիսի 15-ին շուրջօրյա ինտերնետ-սրճարանում^[9]։ Դատապարտվել է ցմահ ազատազրկման^[17]։

Մասատո Յոկոյամա և Կիյոտակա Տոնոձակի

Յոկոյաման ավարտել է Թոքայ համալսարանի պոլիտեխնիկական ֆակուլտետի կիրառական ֆիզիկայի բաժինը։ Եղել է ավտոմատ ատրճանակի մշակման ղեկավարը։ Յոցույա կայարանի մուտքի մոտ թափել է փաթեթները։ Տուժել է մոտ 250 մարդ տարբեր աստիճանի ծանրության թունավորումից։ Մահապատժի է դատապարտվել կախաղանի միջոցով։ Մահապատժի է ենթարկվել 2018 թվականի հուլիսի 26-ին Տոկիոյում^[13]։

Վարորդ Կիյոտակա Տոնոձակին դատապարտվել է ցմահ ազատազրկման։

Յասուո Հայասի և Սիգեո Սուգիմոտո

Հայասին ծնվել է Տոկիոյում և Իկուո Հայասիի բարեկամը չէ։ Ավարտելով Տոկիոյի երեկոյան դպրոցը՝ նա ընդունվել է Կոգակուինի համալսարան, որտեղ սովորել է արհեստական բանականություն։ Ավարտելուց հետո նա աշխատանք չի ստացել, շատ է ճանապարհորդել։ Հնդկաստանում տարվել է կրոնով։ Յոգայով զբաղվելուց կարճ ժամանակ անց հանդիպել է «Աում Սինրիկյոյին», աղանդին միացել է 1988 թվականին, հեռացել է տնից։ «Գիտության և տեխնոլոգիաների նախարարությունում» զբաղեցրել է երրորդ տեղը։ Նստել է Խիբիա գծի գնացքը, որը դուրս է եկել Կիտա-Սենձյու կայարանից, Ուենո կայարանում։ Ակիհաբարա կայարանի մուտքի մոտ բազմաթիվ անգամներ թափվել են վերցրած բոլոր երեք փաթեթները։ Մահացել է 8 մարդ, տարբեր աստիճանի ծանրության թունավորում է ստացել 2475 մարդ։ Յասուո Հայասին զոհերի թվի համար անվանել են «սպանությունների մեքենա»։ Մահապատժի է դատապարտվել կախաղանի միջոցով։ Մահապատժի է ենթարկվել 2018 թվականի հուլիսի 26-ին Տոկիոյում^[13]։

Վարորդ Սիգեո Սուգիմոտոն կախվելու միջոցով մահապատժի է դատապարտվել։ Ավելի ուշ դատավճիռը մեղմացվել է մինչև ցմահ բանտարկություն։

Հարձակման կանխարգելման հավանականություն

Ելույթ ունենալով ողբերգության 15-րդ տարելիցի կապակցությամբ՝ Ճապոնիայի այն ժամանակվա վարչապետ Յուկիո Հատոյաման իր ելույթում ասել է, որ «ոչ ոք չէր ենթադրում, որ նման ահաբեկչական գործողություն հնարավոր է»^[2]։

Սակայն շատ ճապոնացիներ չեն կիսում վարչապետի նման կարծիքը՝ համարելով, որ ոստիկանությունը հարձակում է գործել, թեև ծանրակշիռ ապացույցներ կան նախապատրաստվող հանցագործության մասին։ Այսպես, իրավաբան Տարո Տակիմոտոն, որն ինքն է եղել աումացիների ենթադրյալ նպատակը, ողբերգությունից մոտ մեկ շաբաթ առաջ պաշտոնական նամակ է հղել Ճապոնիայի ազգային ոստիկանական գործակալության ղեկավար Տակաձի Կունիմացուն և գլխավոր դատախազին։ Նամակում նա ենթադրում էր, որ աղանդը կարող է մարդկանց զանգվածային սպանություն կատարել՝ կիրառելով զարին։ 2009 թվականին մահափորձը վերապրած կունիմացուն հայտարարել է, որ ոստիկանությունը տեղեկություններ ունի այն մասին, որ Աում Սինրիկյոն պատասխան գործողություն է նախապատրաստում Յամանասիի պրեֆեկտուրայում աղանդի կենտրոնակայանում ոստիկանական խուզարկությունների համար։ Բայց ոստիկանությունը, Կունիմացու խոսքով, ոչ մի գործողություն չի ձեռնարկել՝ վկայակոչելով հուսալի տվյալների բացակայությունը^[2]։

Տես նաև

• Քիմիական զենք

Ծանոթագրություններ

1. https://www.stimson.org/wp-content/files/file-attachments/atxchapter3_1.pdf
2. Hongo, Jun, «Last trial brings dark Aum era to end» // Japan Times, 22 November 2011. Архивная копия
3. Япония проверила офисы секты «Аум-Синрике» // Коммерсантъ, 18.04.2006
4. Противодействие терроризму в Российской Федерации и личная безопасность граждан Արխիվացված 2012-07-10 archive.today Արխիվացված 2012-07-10 archive.today // Национальный антитеррористический комитет, Федеральная служба безопасности России.
5. Kenneth Pletcher Tokyo subway attack of 1995 // Энциклопедия Британника|Энциклопедия Britannica
6. Чубарьян, Бонгард-Левин, 2006, В 1995 г. религиозное движение «Аум Синрикё», основанное и руководимое Сёка Асахарой, организовало газовую атаку в токийском метро: погибло 12 человек, пострадало больше тысячи. Эта организация взяла на себя ответственность и за другие теракты. Такие организации и методы их действия заслуживают решительного осуждения, էջ 385
7. • «Aum Shinrikyo cult fugitive surrenders to Japan police -». BBC News. 2012 թ․ հունվարի 2. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 20-ին.
   • «В Токио арестован бывший лидер секты "Аум Синрике"». Lenta.ru. 2012 թ․ հունվարի 2. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 20-ին.
8. «Арестовали предпоследнего организатора теракта в токийском метро». Lenta.ru. 2012 թ․ մարտի 6. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 20-ին.
9. • Shari Miller «Japanese police arrest final fugitive connected with 1995 deadly gas attack on subway». Daily Mail. 2012 թ․ հունիսի 15. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 20-ին.
   • «Last Aum fugitive Takahashi nabbed Public enemy No. 1 arrested at Tokyo manga cafe following tipoff». The Japan Times. 2012 թ․ հունիսի 15. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 20-ին.(չաշխատող հղում)
   • «Last Aum cult fugitive Katsuya Takahashi arrested in Japan». BBC News. 2012 թ․ հունիսի 15. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 20-ին.
   • «Задержан последний организатор теракта в токийском метро». Lenta.ru. 2012 թ․ հունիսի 15. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 20-ին.
10. «Задержан последний организатор теракта в токийском метро». Интерфакс. 2012 թ․ հունիսի 15. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 20-ին.
11. «На поиски адепта «Аум Синрике» бросили тысячи полицейских». Lenta.ru. 2012 թ․ հունիսի 8. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 20-ին.
12. Макаров Ярослав (2012 թ․ հունիսի 17). «Дело последнего из руководителей секты Aum Shinrikyo передано в прокуратуру». ИТАР-ТАСС. Վերցված է 2012 թ․ հունիսի 20-ին. (копия)
13. Japan hangs all 6 remaining Aum death row inmates — Japan Today
14. Ъ-Газета — Аум Синрике
15. «Главврач «Аум синрике» стал главным свидетелем обвинения». Газета «Коммерсантъ», №93 (1496), 27.05.1998. Վերցված է 2012 թ․ հունվարի 4-ին.
16. AUM Shinrikyo cult founder Asahara, 6 ex-followers executed at once
17. В Японии последний лидер секты «Аум Синрике» получил пожизненный срок

Գրականություն

Ռուսերենով

• Религии мира: история, культура, вероучение / Под ред. А. О. Чубарьяна, Г. М. Бонгард-Левина. — М.: Олма медиа групп, 2006. — 398 с. — ISBN 978-5-373-00714-6
• Главврач «Аум синрике» стал главным свидетелем обвинения // Газета «Коммерсантъ». — 27.05.1998. — № 93 (1496).
• «Подземка» — документальная книга Харуки Мураками, посвящённая событиям зариновой атаки.

Այլ լեզուներով

• Pletcher, Kenneth Tokyo subway attack of 1995 // Энциклопедия Британника. — Encyclopaedia Britannica.
• Sandra Buckley The Encyclopedia of Contemporary Japanese Culture, Taylor and Francis, 2009, ISBN 978-0-415-48152-6
• David E. Kaplan, Andrew Marshall: The cult at the end of the world, New York: Crown Publishers, 1996, ISBN 0-517-70543-5
• Thomas Robbins, Susan J. Palmer: Millennium, messiahs, and mayhem: contemporary apocalyptic movements, Routledge, 1997, ISBN 0-415-91649-6
• Matthias Edbauer: 2000 lat 2000 wydarzeń: najważniejsze fakty z historii świata. Kleks, 2000. ISBN 83-7194-198-6.
• D. W. Brackett Holy Terror: Armageddon in Tokyo.— New York: Weatherhill, 1996.Weatherhill; 1st edition (June 1996) — 206 p. ISBN 0-8348-0353-4 ISBN 978-0-8348-0353-4
• Льюис, Джеймс|James R. Lewis, Japan’s Waco: Aum Shinrikyo and the Eclipse of Freedom in the Land of the Rising Sun, 1998
• Tu A. T. Overview of sarin terrorist attacks in Japan // ACS Symposium Series. — 2000. — Т. 745. — С. 304—317. — doi:10.1021/bk-2000-0745.ch020
• Ogawa Y., Yamamura Y., Ando A., et al. An attack with sarin nerve gas on the Tokyo subway system and its effects on victims(անգլ.) // ACS Symposium Series : journal. — 2000. — Т. 745. — С. 333—355. — doi:10.1021/bk-2000-0745.ch022
• Sidell, Frederick R. Jane's Chem-Bio Handbook 3rd edition. — Jane’s Information Group, 1998.
• Bonino, Stefano. Il Caso Aum Shinrikyo: Società, Religione e Terrorismo nel Giappone Contemporaneo, 2010, Edizioni Solfanelli, ISBN 978-88-89756-88-1. Preface by Erica Baffelli.
• T.R. Reid Tokyo Cult Finds an Unlikely Supporter//The Washington Post, May 1995
• «Survey: Subway sarin attack haunts more survivors» in Mainichi Shimbun|Mainichi Online June 18, 2001
• Hongo, Jun Արխիվացված 2011-11-21 Wayback Machine «Last trial brings dark Aum era to end» // Japan Times, 22 November 2011
• Kyodo News^[en], «Failed appeal ends last Aum murder trial» // Japan Times, 22 November 2011
• Sayo Sasaki Aum victim keeps memory alive via film.Documentary preserves feelings of '95 subway attack survivors (չաշխատող հղում) //Japan Times, 9 March 2010
• trials conclude at last / Top court finalizes death penalty on sarin chemist Endo»//The Yomiuri Shimbun/The Daily Yomiuri. Nov. 22, 2011. ([ копия])
• Aum Shinrikyo (Aum Supreme Truth; Aum Shinri Kyo; Aleph) //Apologetics Index
• Ataxia: The Chemical and Biological Terrorism Threat and the US Response (չաշխատող հղում) , Chapter 3 — Rethinking the Lessons of Tokyo, Henry L. Stimson Centre Report No. 35, October 2000