From Wikipedia, the free encyclopedia
«Կատեգորիաներ» (Արիստոտել) (հին հունարեն՝ Κατηγορίαι, լատին․՝ Categoriae կամ Praedicamenta), Արիստոտելի առաջին Organone շարադրությունը։ Այստեղ թվարկվում են բոլոր հնարավոր տեսակները, որոնք կարող են լինել դատողության առարկա կամ նախապատմություն։
Արիստոտելի հեղինակությունը բազմիցս կասկածի տակ է առնվել։ «Կատեգորիաներ»-ում Արիստոտելի այլ աշխատանքներին ուղղակի հղում չկա։ Կան նաև որոշ հակասություններ «Կատեգորիա»-ի տեքստի և Արիստոտելի այլ տեքստերի, առաջին հերթին «Մետաֆիզիկայի» միջև։
Այնուամենայնիվ, ներկայումս հետազոտողների մեծ մասը հակված է այն բանին, որ «Կատեգորիաները» Արիստոտելի շարադրանքն են։ Դարեր շարունակ դրանք համարվում էին արիստոտելյան կորպուսի կարևորագույն մասը։
Արիստոտելը բերում է ամեն մի բան, որի մասին հնարավոր է խոսել։ Դրանք նախատեսված են թվարկելու այն ամենը, ինչը կարող է արտահայտվել առանց կազմի կամ կառուցվածքի, այսինքն՝ այն ամենը, ինչը կարող է լինել կամ դատողության առարկա կամ նախաբան։
Արիստոտելի կատեգորիաները վերլուծելու համար կան ներածական դրույթներ, որոնք միջնադարյան հեղինակներն անվանում էին «Անտեպրեդիկամենտներ» (լատ.՝ ante-առջև)։
Տեքստը սկսվում է բացատրությունից, թե ինչ է նշանակում «նույնանուն» առարկաներ, ինչ է նշանակում «համանուն» առարկաներ, և ինչ է նշանակում «անվանական» առարկաներ։
Այն ամենը, ինչ մենք ասում ենք իրերի մասին մենք խոսում ենք,։
Այնուհետև Արիստոտելը տարբերակեց այն, ինչ խոսվում է առարկայի մասին։
Ավելին, Արիստոտելը հաղորդում է կատեգորիաների կամ նախատիպերի մասին, որոնք առանձնացվում են այն հիմքով, թե ինչպես է այս կամ այն նախատիպը վերաբերում իրի էությանը։
Տասը կատեգորիաները, ըստ 4-րդ գլխի ցուցակի, ամենատարածվածն են։
5-8 գլուխների առաջին չորսում ամեն ինչ մանրամասնորեն բացատրված է, վերջին վեցը թեթևակի նկարագրվում են 9-րդ գլխում, քանի որ միտքը հասանելի է։ Սխոլաստիկ փիլիսոփաների տեքստերը քննման արդյունքում նույնպես ցույց են տալիս անհավասարություն։
Արիստոտելի կատեգորիաների ցուցակում հաջորդում են գրքեր եզրափակիչ դրույթներին վերաբերվող, որոնք հեղինակներն անվանել են «հետնախաձեռնություն» (լատ․՝ post-հետո)։
Փիլիսոփաների կարծիքով՝ Արիստոտելը համակարգը դուրս է բերել անմիջապես հունական քերականությունից, այսինքն, նա վերագրել է խոսքի մասերի օնտոլոգիական նշանակությունը։ Օրինակ, էություն ցույց տվող կատեգորիաները համապատասխանում են գոյականներին։
Արիստոտելը ոչ մի կերպ չի օգտագորում թեորեմը և չի հղում հունական քերականությանը որպես գաղափարի աղբյուր։ Բացի այդ, քերականությունը ոչ բոլոր դեպքերում համապատասխանում է աղյուսակին։ Օրինակ, քանակը և որակը կարելի է բնութագրել որպես գոյականներ (համեմատական բառը՝ հսկա, վիթխարի)։
Ըստ Ստենֆորդսկի համալսարանի պրոֆեսոր Ռեվիելյա Նետցայի՝ Արիստոտելի կատեգորիաները մեծամասամբ հիմք են ծառայել արևմտյան մտածողության պատմության ողջ տրամաբանական ուսումնասիրության համար[1]։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.