Կլին (քաղաք)

Կլին (ռուս.՝ Клин), քաղաք Մոսկվայի մարզում, Կլինի շրջանի վարչական կենտրոն։ Զինվորական քաջարիության բնակավայր^[2]։

Կլին
Տեսակ	քաղաք
Երկիր	Ռուսաստան[1]
Վարչատարածք	Klin urban settlement?[1]
ԲԾՄ	160 մետր
Մակերես	17 կմ²
Առաջին հիշատակում	1317

Քաղաքը նշանավոր է որպես ռուսական մշակույթի և գիտության ականավոր գործիչների կեցության վայր։ Տարբեր տարիների ընթացքում Կլինում են ապրել Պյոտր Չայկովսկին, Արկադի Գայդարը, Դմիտրի Մենդելեևը, Ալեքսանդր Ռադիշչևը, Միխայիլ Պրիշվինը, Ապոլինարի Վասնեցովը, Կլիմենտ Տիմիրյազևը, Ալեքսանդր Ալյաբևը, Եվգենի Լեոնովը և այլք^[3]։

Ֆիզիկաաշխարհագրական բնութագիր

Աշխարհագրական դիրք

Գտնվում է Սեստրա գետի ափին, ՄՕԱՃ-ից 68 կմ հեռավորության վրա (Կրեմլից՝ 86 կմ, Լենինգրադյան կայարանից՝ 82 կմ, Մոսկովյան կայարանից՝ 566 կմ)։

Կլիմա

Հուլիսի միջին ջերմաստիճանը կազմում է 18,6 °С, հունվարի միջին ջերմաստիճանը՝ −7,1 °С։

Պատմություն

Կլինը Ռուսաստանի հնագույն քաղաքներից է։ Առաջին հիշատակումը վերաբերում է 1317 թվականին Նիկոնյան տարեգրության մեջ։

Բերդ-քաղաքը՝ տեղակայված բարձր բլրի վրա, կարևոր ռազմավարական կետ էր Մոսկվայից Մեծ Նովգորոդ տանող ջրային և ցամաքային ուղու վրա։

12-13-րդ դարերում Կլինի շրջանը մտնում էր Վլադիմիր-Սուզդալյան, իսկ 13-րդ դարի կեսերում՝ Տվերի իշխանության մեջ։ Գտնվելով Տվերի իշխանության կազմի մեջ՝ բազմիցս ենթարկվել է ռուս իշխանների և մոնղոլ-թաթարների հարձակումներին։ Սաստիկ ավերվել է 1409 թվականին մոնղոլ Եդիգեյի կողմից։

1485 թվականին Կլինը մտավ Մոսկվայի իշխանության մեջ։

զինանշան, 1781

1781 թվականին՝ Եկատերինա II-ի գահակալման ժամանակ, Կլինը ստացավ Մոսկվայի նահանգի գավառական քաղաքի կարգավիճակ, նաև ձեռք բերեց սեփական զինանշան՝ նամակատար՝ նստած ձիու վրա և եղջերափող փչելիս։

1917 թվականի հոկտեմբերին հաստատվեց Սովետական իշխանությունը։

Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակաշրջանում Կլինը վերապրեց երեքշաբաթյա գերմանական օկուպացիան (1941 թվականի նոյեմբերի 23-ից մինչև դեկտեմբերի 15)։ Քաղաքում ավերվեցին 258 բնակելի տներ, գյուղում այրվեցին 2305-ը։ Անօթևան դարձան 17312 բնակիչ։ Ֆաշիստներից Կլինի ազատագրումից հետո քաղաքացիները ձեռնամուխ եղան վերականգնելու բնակավայրերը^[3]։

Բնակչություն

Բնակչության թիվը
1856[4]	1859[4]	1897[4]	1913[4]	1926[4]	1931[4]	1939[5]	1959[6]	1962[4]	1967[4]	1970[7]	1972
3900	4000	4700	7400	8700	13 100	27 691	53 322	60 000	69 000	80 875	84 000
1973[4]	1976[4]	1979[8]	1982[9]	1986[4]	1987[10]	1989[11]	1992[4]	1996[4]	1998[4]	2000[4]	2001[4]
85 000	88 000	91 487	93 000	95 000	95 000	94 908	95 100	92 800	90 500	89 100	87 900
2002[12]	2003[4]	2005[4]	2006[4]	2007[4]	2008[4]	2009[13]	2010[14]	2011[4]	2012[15]	2013[16]	2014[17]
83 178	83 200	82 900	82 400	81 900	81 500	80 906	80 585	80 600	80 128	79 924	79 461
2015[18]	2016[19]	2017[20]	2018[21]	2019[22]	2020[23]	2021[24]	2023[25]
79 249	79 075	79 056	79 168	79 387	79 715	88 511	88 525

Տեսարժան վայրեր

• 
  Արկադի Գայդարի տուն-թանգարան
• 
  Պ․ Ի․ Չայկովսկու պետական տուն-թանգարան
• 
  Դմիտրի Մենդելևի կալվածատուն-թանգարան
• 
  Վերափոխման եկեղեցի
• 
  Սուրբ Երրորդություն տաճար

Արդյունաբերություն

Սեփական արտադրության ապրանքների արտահանման ծավալը 2009 թվականի ընթացքում 29,3 միլիարդ ռուբլի է։

Քույր քաղաքներ

•  Ֆինլանդիա - Լապենրանտա
•  Ռուսաստան - Անդրեևո
•  Ֆրանսիա - Օռլի
•  Չինաստան - Մեյշան
•  Բելառուս - Կրիչև
•  Բելառուս - Բերեզինո

Դրամագիտություն

2019 թվականի սեպտեմբերի 5-ին Ռուսաստանի Կենտրոնական բանկը շրջանառության մեջ դրեց «Ռուսաստանի հին քաղաքներ» շարքի^[26] 10 ռուբլի անվանական արժեքով մետաղադրամ՝ «ք․ Կլին, Մոսկվայի մարզ»։

Հայերը Կլինում

2016 թվականի հունվարի 31-ին Կլինում բացվեց «Արևամանուկ» հայկական դպրոցը՝ առաջին հայկական դպրոցը քաղաքում^[27]։ Աշակերտների թիվը մոտ 200 է (2023թ․): Հայերեն գրել-կարդալուց բացի երեխաները ուսումնասիրում են հայոց պատմություն և աշխարհագրություն, ծանոթանում են ժողովրդական երգարվեստին, տոնում ազգային և Հայ Առաքելական Եկեղեցու տոները։

Ծանոթագրություններ

1. ОКТМО. 179/2016. Центральный ФО
2. «"Населенными пунктами воинской доблести" стали 6 муниципалитетов МО». РИА Новости (ռուսերեն). 20160505T2055. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 1-ին.
3. «История г.о. Клин и не только…». Информация, культура, развлечения (infoce-klin.ru) (ռուսերեն). 2019 թ․ հուլիսի 22. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 3-ին.
4. «Народная энциклопедия "Мой город". Клин (Московская область)». www.mojgorod.ru. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 1-ին.
5. «Всесоюзная перепись населения 1939 года. Численность городского населения СССР по городским поселениям и внутригородским районам». www.demoscope.ru. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 1-ին.
6. «Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу». www.demoscope.ru. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 1-ին.
7. «Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу». www.demoscope.ru. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 1-ին.
8. «Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу».
9. «Народное хозяйство СССР 1922-1982 (Юбилейный статистический ежегодник)» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2020 թ․ նոյեմբերի 8-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 3-ին.
10. «Народное хозяйство СССР за 70 лет: Юбилейный стат. ежегодник / Госкомстат СССР. — М:Финансы и статистика, 1987. — 766 с.». alcdata.narod.ru. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 3-ին.
11. «Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу».
12. «Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более». Արխիվացված է օրիգինալից 2022 թ․ հունվարի 31-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 3-ին.
13. «Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2009 года».
14. «Перепись населения 2010. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений».
15. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года».
16. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 3-ին.
17. «Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года».
18. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года».
19. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года».
20. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года».
21. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года».
22. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года».
23. «Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года».
24. «Таблица 5. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, городских округов, муниципальных районов, муниципальных округов, городских и сельских поселений, городских населенных пунктов, сельских населенных пунктов с населением 3000 человек и более».
25. «Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года (с учётом итогов Всероссийской переписи населения 2020 г.)». Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ հունիսի 22-ին. Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 3-ին.
26. «Банк России выпускает в обращение памятные монеты из драгоценного и недрагоценного металлов». Արխիվացված օրիգինալից 2019 թ․ սեպտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2019 թ․ սեպտեմբերի 7-ին.
27. «Եթե Մեկը Կարողանար Աչքերով Տեսնել Այն Ինչ Կատարվում Է Նրանց Հոգում – Gateway Armenia» (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ օգոստոսի 3-ին.

Գրականություն

• Города Подмосковья. Кн. 2. — М.: Московский рабочий, 1980. — 608 с.
• Селиванов, Александр Фёдорович (1890–1907). «Клин, уездный город Московской губернии». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)

Արտաքին հղումներ

• Официальный сайт администрации Клинского районаԱրխիվացված 2007-10-24 Wayback Machine
• Православные храмы и монастыриԱրխիվացված 2007-12-12 Wayback Machine
• История герба КлинаԱրխիվացված 2009-05-30 Wayback Machine
• Храмы города КлинԱրխիվացված 2007-09-29 Wayback Machine
• "Արևամանուկ" հայկական դպրոցի միջոցառումը նվիրված Հովհաննես Թումանյանի 150-ամյակին։