From Wikipedia, the free encyclopedia
Հագագային աղեղ, կոշտ մուտք, կոկորդային խուլ պայթական բաղաձայն հնչյուն։ Գործածվում է շատ լեզուներում, առաջանում է ձայնալարերի փակվածքի հաղթահարման արդյունքում։ Ձայնալարերը օդի հոսանքի ազդեցությամբ կտրուկ բացվում են պայթական հնչումով։ Միևնույն ժամանակ բերանի խոռոչի օրգանները գտնվում են հանգիստ վիճակում կամ պատրաստվում հաջորդ հնչյունի արտաբերմանը։
Լեզու | Բառ | Միջազգային հնչյունաբանական այբուբեն | Թարգմանություն | Ծանոթագրություն | |
---|---|---|---|---|---|
Աբխազերեն | Աբխազական այբուբեն | ʔaj | «ոչ» | ||
Արաբական | Գրական[1] | Արաբական այբուբեն | ʔɑlˤˈlˤɑːh | «Աստված, Ալլահ» | |
Հիմնական բարբառներ [2] | Արաբական այբուբեն شقة | ʃæʔʔɐː | «սենյակ» | Արաբական գրական լեզու | |
Բիկոլյան լեզու | Լատիներեն | ˈbaːʔgo | «նոր» | ||
Բիրմանյան լեզու | Բիրմանյան գիր | mjiʔ mjà | «գետեր» | կատա և տատա | |
Սեբուական լեզու | Լատիներեն | ˈbaːgʔo | «նոր» | ||
Չամորո | Լատիներեն | həluʔu | «շնաձուկ» | ||
Լեզգիերեն | Կյուրեղագիր / Լատիներեն | waʔ | «ոչ» | ||
Չեչեներեն | Կյուրեղագիր / Լատիներեն | qoʔ | «երեք» | ||
Չեխերեն | Չեխական այբուբեն | poʔuʒi | «օգտագործել» | Չեխական հնչյունաբանություն | |
Դանիերեն | Դանիական այբուբեն | hɞnʔ | «ձեռք» | Հրում (դանիերեն) | |
Հոլանդերեն[3] | Հոլանդական այբուբեն | bəʔamən | «հաստատել» | Հոլանդական հնչյունաբանություն | |
Անգլերեն | Կոկնի[4] | Անգլիական այբուբեն | kʰɛ̝ʔ | «կատու» | |
Ամերիկյան անգլերեն | kʰæʔt | ||||
Բրիտանական նորմատիվ արտասանություն[5] | Անգլիական այբուբեն | b̥ɐʔn̩ | «կոճակ» | ||
Ֆիններեն | Ֆիննական այբուբեն | ˈlinjɑʔˈɑuto | «ավտոբուս» | Ֆիննական հնչյունաբանություն | |
Գերմաներեն | գերմաներենի բարբառները | Գերմանական այբուբեն | bəˈʔamtɐ | «պետական ծառայող» | Գերմանական հնչյունաբանություն |
Գուարանի | Գուարանի այբուբեն | aʋaɲẽˈʔẽ | «Գուարանի» | ||
Եբրայերեն | Եբրայական գիր | maʔamaʁ | «հոդված» | Եբրայական հնչյունաբանություն | |
Վիրուերեն | Լատիներեն | ˈpinʲiʔ | «շներ» |
Խոսակցական ռուսերենում հագագային աղեղը արտաբերվում է որոշ ձայնարկություններում, օրինակ՝ «не-а», նաև երբ երկու ձայնավորների հանդիպադրման դեպքում կատարվում է շատ հստակ տարբերակում (со-автор, му-ар, у-Ивана, по-одному): Ռուսաց լեզվում այս թույլ պայթյունը չունի իմաստափոխական ոչ մի նշանակություն։
Գերմաներենի կոնտեքստում հագագային աղեղը կոչվում է «կոշտ մուտք»։ Այս հնչյունը արտասանվում է բառի սկզբում և ձայնավորով սկսվող հիմքի հանգույցում, օրինակ՝ ’offen (բաց)։ Հենց այս հնչյունն է գերմաներենին տալիս յուրահատուկ կտրուկություն։ Սեմական լեզվաընտանիքին պատկանող լեզուներում հագագային աղեղը, որպես կանոն, լիարժեք հնչյուն է։ Եբրայերենում այս հնչյունը նշանակվում է א (ալեֆ) տառով։ Ժամանակակից եբրայերենում հազվադեպ է արտասանվում, բացի դրանից՝ ע (ային) հնչյունը, ձայնավոր ʕ հնչյունը երբեմն արտասանվում են հագագային աղեղի նման։ Արաբերենում հագագային աղեղը նշանակվում է ء (համզա) սիմվոլով և համարվում լիարժեք ձայնավոր հնչյուն։ «Համզա» և «ային» հնչյունները, ինչպես նաև մյուս ձայնավորները կարող են կրկնապատկվել, օրինակ՝ رَأْسٌ رئيس سيئٌ أَمْرٌ: Ձայնավոր հնչյունները, գտնվելով «համզա» սիմվոլի հարևանությամբ, արտաբերվում են այնպես, ինչպես միջին ձայնավորների զուգորդությամբ։
Բիրմանյան լեզվում հագագային աղեղը նշանակվում է կատա և տատա սիմվոլներով։
Հագագային աղեղը հանդիպում է նաև արհեստական լեզուներում, օրինակ՝ նա’վի, գոա’ուլդյան։ Առաջինը Պանդորայի բնիկների հորինած լեզուն է «Ավատար» ֆիլմում, իսկ երկրորդը՝ տիեզերքի Աստղային դարպասների ցեղերից մեկի լեզուն։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.