Մինեսոտա

Մինեսոտա (անգլերեն՝ Minnesota), նահանգ ԱՄՆ-ի հյուսիս-կենտրոնական մասում։ ԱՄՆ-ի տասներկուերորդ ամենամեծ և 5,3 միլիոն բնակիչներով քսաներկուերորդ ամենից խիտ բնակեցված նահանգն է։ Մինեսոտան դուրս է եկել Մինեսոտա Տարածքի արևելյան կեսից և 1858 թվականի մայիսի 11-ին մուտք է գործել Միություն, որպես երեսուներկուերորդ նահանգ։

Մինեսոտա անգլ.՝ Minnesota
Մինեսոտայի դրոշ
Երկիր	ԱՄՆ
Մասն է	Միջին Արևմուտք և Մայրցամաքային նահանգներ
Հիմն	Hail! Minnesota?
Կարգավիճակ	ԱՄՆ-ի նահանգ
Մտնում է	ԱՄՆ
Ներառում է	Էյտքին շրջան, Անոկա շրջան, Բեքեր շրջան, Բելտրեմի շրջան, Բենտոն շրջան, Բիգ Սթոուն շրջան, Բլու Էրթ շրջան, Բրաուն շրջան, Քարլտոն շրջան, Քարվեր շրջան, Քաս շրջան, Չիպևա շրջան, Չիսագո շրջան, Քլեյ շրջան, Քլիրվոտեր շրջան, Քուկ շրջան, Քոտոնվուդ շրջան, Քրոու Վինգ շրջան, Դակոտա շրջան, Դոջ շրջան, Դուգլաս շրջան, Ֆերիբլոտ շրջան, Ֆիլմոր շրջան, Ֆրիբորն շրջան, Գուդհյու շրջան, Գրանտ շրջան, Հենեպին շրջան, Հյուստոն շրջան, Հաբարդ շրջան, Իսանտ շրջան, Իտասկա շրջան, Ջեքսոն շրջան, Քանաբեկ շրջան, Քանդիյոհի շրջան, Քիտսոն շրջան, Քուչիչինգ շրջան, Լակ քի Պառլե շրջան, Լեյք շրջան, Լեյք օֆ դը Վուդս շրջան, Լե Սյուր շրջան, Լինկոլն շրջան, Լայոն շրջան, Մենոմեն շրջան, Մարշալ շրջան, Մարտին շրջան, Մակ-Լոդ շրջան, Միկեր շրջան, Մայլ Լաքս շրջան, Մորիսոն շրջան, Մոուվեր շրջան, Մարեյ շրջան, Նիկոլետ շրջան, Նոբլս շրջան, Նորման շրջան, Օլմստեդ շրջան, Օտեր Թեյլ շրջան, Փենինգտոն շրջան, Փայն շրջան, Փայպսթոուն շրջան, Փոլկ շրջան, Փոպ շրջան, Ռեմսի շրջան, Ռեդ Լեյք շրջան, Ռեդվուդ շրջան, Ռենվիլ շրջան, Ռայս շրջան, Ռոք շրջան, Ռոսո շրջան, Սենտ Լուիս շրջան, Սկոտ շրջան, Շերբյուռն շրջան, Սիբլի շրջան, Ստերնս շրջան, Ստիլ շրջան, Ստիվենս շրջան, Սվիֆթ շրջան, Թոդ շրջան, Թրավերս շրջան, Ուոբաշա շրջան, Ուոդենա շրջան, Ուոսեկա շրջան, Վաշինգտոն շրջան, Ուետոնվան շրջան, Ուիլքին շրջան, Ուինոնա շրջան, Ռայթ շրջան և Ելոու Մեդիսին շրջան
Վարչկենտրոն	Սեյնթ Փոլ
Ամենաբարձր կետ	Eagle Mountain?
ԲԾՄ	365 մետր
Օրենսդրական մարմին	Minnesota Legislature?
Դատական մարմին	Minnesota Supreme Court?
Միության մուտք	մայիսի 11, 1858 (32-րդ)
Բնակչություն	▲5 706 494 մարդ (ապրիլի 1, 2020)[1] (21 տեղ)
Տարածք	225 163 կմ²  (12 տեղ)
Հիմնադրված է	մայիսի 11, 1858 թ.
Սահմանակցում է	Մանիթոբա, Օնտարիո, Վիսկոնսին, Հարավային Դակոթա, Այովա, Հյուսիսային Դակոտա և Միչիգան
Ժամային գոտի	UTC-6, CDT? և Ամերիկա/Չիկագո
Հապավում	MN և Minn.
Փոխարինեց	Minnesota Territory?
ISO 3166-2 կոդ	US-MN
Անվանված է	Minnesota River?
Մականուն	Land of 10,000 Lakes և Gopher State
Միության մուտք	մայիսի 11, 1858 (32-րդ)
mn.gov​(անգլ.)
Մինեսոտա Վիքիպահեստում

Ստուգաբանություն

Նահանգը իր անունը ստացել է Մինեսոտա գետից։ Գետի անունը եկել է Դակոտայի լեզվից` mni sota' (հստակ կապույտ ջուր), կամ Mnißota (պղտոր ջուր)։

Ֆիզիկաաշխարհագրական առանձնահատկություններ

Աշխարհագրություն

նահանգի քարտեզը

Մինեսոտայի տարածքը կազմում է 225,181 քառակուսի կիլոմետր^[2]։ Նահանգի ջրային մակերեսը կազմում է 8,4%։

Հյուսիսային և հյուսիսարևելյան մասով Միննեսոտան սահմանակից է Կանադական նահանգ Մանիտոբային և Օնտարիոին։ Արևելյան մասով նահանգը սահմանակից է Վինսկոնսին, հարավից՝ Այովաին, արևմուտքից` Հարավային Դակոտային և Հյուսիսային Դակոտային։ Այսպիսով, Մինեսոտան սահմանակից է չորս նահանգներն և երկու կանադական մարզերին։

Հարակից վարչական միավորները
Հյուսիս-արևմուտք: կանադական շրջան Օնտարիո Մանիտոբա	Հյուսիս: կանադական շրջան Օնտարիո Մանիտոբա	Հյուսիս-արևելք: Մոնտանա
Արևմուտք: Հյուսիսային Դակոտա Հյուսիսային Դակոտա	50px	Արևելք: Վիսկոնսին
Հարավ-արևմուտք Հարավային Դակոտա	Հարավ: Այովա	Հարավ արևելք Վիսկոնսին

Մինեսոտան Ալյասկայից հետո ամենահյուսիսային նահանգն է ԱՄՆ-ում։ Մինեսոոտայի հարավային և կենտրոնական մասը հարթ դաշտեր են։ Տարածքի մոտ մեկ երրորդը ծածկված է անտառներով։ Իսկ արևմուտքը և հյուսիս արևմուտքը ծածկված է տափաստաններով։ Մինեսոտա նահանգում կա 11 842 լիճ, որոնք ձևավորվել են սարցադաշտերի հալման հետևանքով^[3]։ Ամենամեծ լիճեր են՝ Վուդսը Ռեյնին և Լոյեր Ռիդը։ Ընդհանուր առմամբ նահանգով հոսում են 6,564 գետեր և բնական հոսքեր, որոնց ընդհանուր երկարությունը կազմում է 111,000 կիլոմետր^[3]։ Նահանգի ամենաբարձր կետը Իգլ-Մաունթինն է (701 մ)։

Երկրաբանություն

Մինեսոտայի հյուսիսային մասը գտնվում է Լավրենտյան բյուրեղային վահանի վրա, որը ելք ունի դեպի ապառաժոտ թմբերը և խորը լճերը (մոտ 15 հազար լիճ)։

Կլիմա

Ձնակույտեր Հարավային Մինեսոտա (1881)

Մինեսոտայի կլիման բարեխառն խոնավ մայրցամաքային է։ Պատմության մեջ գրանցված ամենաբարձր և ամենացածր ջերմաստիճանների տարբերությունը 97 °C է. −51 °C-ից (1996 թվականի փետրվարի 2-ին) մինչև 46 °C (1917 թվականի հուլիսի 29-ին և 1936 թվականի հուլիսի 6-ին)^[4]։ Տեղումների քանակը տատանվում է 48-ից մինչև 89 սմ։ Երաշտ տեղի է ունենում յուրաքանչյուր 10-50 տարին մեկ^[5]։

Առավելագույն և նվազագույն ջերմաստիճանները Մինեսոտայի քաղաքներում^[6]

Տեղ	Հուլիս (°F) (Առավելագույն/նվազագույն)	Հուլիս (°C) (Առավելագույն/նվազագույն)	Հունվար (°F) (Առավելագույն/նվազագույն)	Հունվար (°C) (Առավելագույն/նվազագույն)
Մինեապոլիս	83/64	28/18	23/7	−4/−13
Սենթ-Փոլ	83/63	28/17	23/6	−5/−14
Րոչեստեր	82/63	28/17	23/3	−5/−16
Դուլուտ	76/55	24/13	19/1	−7/−17
Սանթ-Քլաուդ	81/58	27/14	18/−1	−7/−18
Ալբերտ Լի	84/62	29/17	23/5	−5/−15
Ինթերնեյշնլ Ֆոլս	77/52	25/11	15/−6	−9/−21

Պահպանվող տարածքներ

Մինեսոտայի առաջին զբոսայգին Այթասկա զբոսայգին է, այն ստեղծվել է 1891 թվականին։ Այսօր Մինեսոտան ունի 72 պետական զբոսայգի և հանգստի գոտի, 58 պետական անտառներ՝ շուրջ 16,000 կմ² մակերեսով, ինչպես նաև բազմաթիվ որսարգելոցներ։

Բնակչություն

Բնակչության բաշխումը

1850 թվականին Մինեսոտայի բնակչությունը կազմել է 6.100 մարդ, իսկ 1900 թվականին աճել է հասնելով 1.7 միլիոնի։ XX դարում ամեն տասնամյակ բնակչությունը աճել է 15 %-ով։ Վերջին տասնամյակների ընթացքում, աճի տեմպը նվազել է 11%-ով։ Ըստ 2008 թվականի հուլիսի 1-ի տվյալների՝ բնակչությունը կազմում է 5 220 393 մարդ։ Մինեսոտայիում աճում է ազգային փոքրամասնությունների թվաքանակը, սակայն այն համեմատաբար փոքր է ԱՄՆ մյուս նահանգների համեմատ։

Պաշտոնական կառուցվածք

Մինեսոտայի Լյութերական եկեղեցի

• Գերմանացիներ — 37,9 %
• Նորվեգացիներ — 16,8 %
• Իռլանդացինեի — 11,8 %
• Շվեդներ— 9,5 %
• Անգլիացիներ — 6,3 %
• Լեհեր — 5,1 %
• Ֆրանսիացիներ — 4,2 %

Ըստ ԱՄՆ մարդահամարի տվյալների՝ Մինեսոտայում ապրում է շուրջ 100 հազար մարդ` իտալացիներ, չեխեր, դանիացիներ, հոլանդացիներ և ֆինլանդացիներ։

Ռասայական կազմ

• Եվրոպոիդ ռասա — 88 %
• Նեգրոիդ ռասա — 4,4 %
• իսպանալեզու — 4 %
• Մոնղոլոիդ ռասա — 3,5 %
• Ամերիկյան հնդկացիներ — 1 %

Կրոնական կազմ

• Բողոքականությունը — 32 %
• Կաթոլիկություն — 28 %
• Ավենտարանչականություն— 21 %
• Հինդուիզմ — 1 %
• Այլ կրոններ — 5 %
• Աթեիզմ — 13 %

Տնտեսություն

Ըստ ԱՄՆ տնտեսական բյուրոյի 2015 թվականի տվյալների՝ ՀՆԱ-ի ցուցանիշը կազմել է 328 միլիարդ դոլար։ Նվազագույն աշխատավարձը Մինեստոտայում կազմում է մեկ ժամում 9 դոլար, և առավելագույնն է միջին արևմուտքում^[7]։ Ամեանցածր աղքատությունը Միացյալ Նահանգներում Մինեսոտան է։ 2017 թվականի հունվարի տվյալներով գործազրկությունը կազմում է 3,7 %։

Մինեսոտան համարվում է արդյունաբերական նահանգ։ Երկվորյակ քաղաքները (Մինեապոլիսը և Սեթ-Փոլը) հանդիսանում են բազմաթիվ խոշոր կորպորացիաների կենտրոնական գրասենյակները, այդ թվում` 3Մ։ Մեսաբի երկաթի հանքաքարի թաղամասը ապահովում է ԱՄՆ երկաթի հանքաքարի արդյունահանման ավելի քան կեսը։ Սուրբ Լավրենտյոսի մոտ խոր ծովային ճանապարհի հայտնաբերումը Դուլութը դարձրել է միջազգային նավահանգիստ։ Իրականացվում է ավազի, մանրախճի և քարի արդյունահանում։ XX դարում զարգացրել են մեքենաշինությունը, տպագրությունը, սննդի վերամշակմումը, փայտամշակումը, իսկ վերջին տասնամյակում համակարգչային տեխնիկայի արտադրությունը։ Մինեսոտաում լավ զարգացած է գյուղատնտեսությունը, թեև գյուղատնտեսները կազմում են բնակչության մոտ 2%-ը։ Հիմնական մշակաբույսերն են`սոյան, եգիպտացորենը, և ցորենը։ Կա նաև կաթնատու անասունների անասնաբուծություն։

Մինեսոտայում պրոգրեսիվ եկամտահարկը կազմում է` 5.35%, 7.05%, 7.85% և 9.85%: 2008 թվականին բնակիչները նահանգին տվել են 10.2 տոկոս հարկ (ԱՄՆ միջին - 9.7%): Պետական հարկերը Մինեստոտայում կազմում է 6,875 տոկոս, բայց չի հարկվում գումար հագուստի վաճառքի, դեղատոմսով դեղերի, որոշ ծառայությունների և սննդի ներքին սպառման համար։ Ակցիզային գանձվում է ալկոհոլի, ծխախոտի և վառելիքի համար։

Սպորտ

Նահանգի հիմնական բասկետբոլի թիմը «Մինեսոտա Թիմբերվուլվզն» է և ծառայում է ՆԲԱ-ին։

Հոկեյ ակումբ «Մինեսոտա Վայլդը» գործում է ՆՀԼ-ում 2000 թվականից։ Սկսած 1967-ից մինչև 1993 թվականը այն հանդես է եկել «Մինեսոտա Նորթ Սոթարզ» ՆՀԼ-ը հոկեյ ակումբում։

Մինեսոտա Վայքինգս (անգլ.՝ англ. Minnesota Vikings) մասնագիտական ֆուտբոլի ակումբ է, ով խաղում է ֆուտբոլի ազգային լիգայում։

Մինեսոտա Թվինս (անգլ.՝ Minnesota Twins) պրոֆեսիոնալ բեյսբոլ ակումբ, որը գործում է կենտրոնական բաժնի ամերիկյան լիգայում Բեյսբոլի բարձրագույն լիգաում (ՄԼԲ)։

Քաղաքներ

Հիմնական հոդված՝ Մինեսոտայի քաղաքների բնակչության ցանկ

Քաղաքների բնակչությունը վեր է 30 հազարից Այն վերաբերվում է 2004 թվականի հուլիսի 1-ին

Միննեափոլիս 373,9 Մինետոնկա 50,1 Սոնթ-Փոլ 277,0 Վուդբերի 50,0 Ռոչեստեր 93,3 Ապլ-Վալլի 49,6 Դուլութ 85,6 Լեյքվիլ 49,4 Բլումինգթոն 81,9 Իդայնա 46,1 Պլիմութ 69,8 Սենթ-Լուիս-Փառք 43,6 Բրուքլին-Փառք 67,9 Մեյփլուվդ 35,5 Սենթ-Քլաուդ 64,3 Մանքետո 34,5 Իգան 64,1 Րիչֆիլս 33,9 Կուն-Րապիդս 62,7 Մորհեդ 33,4 Իդեն-Փրերի 60,4 Րոզվիլլ 32,7 Բերնսվեիլ 59,4 Ինվեր-Գրով-Հայթս 32,3 Մեյփլ-Գրով 58,6 Քոթինջ-Գրով 32,1 Բլեյն 52,1

Ընդհանուր առմամբ նահանգը ունի 850 քաղաք, նրանց մեծ մասը առաջնորդվում է քաղաքապետի և ավագանու կողմից։

Մարդիկ

Մինեսոտայի անձնակազմ

Նահանգի խորհրդանիշներ

Պետական պաշտոնական կարգախոսն է` «Հյուսիսային աստղ» (ֆր.՝ L’étoile du Nord) Պաշտոնական մականուն` «Հյուսիսային աստղի նահանգ» (անգլ.՝ North Star State)

• «10000 լճերի հող» (անգլ.՝ Land of 10,000 Lakes)
• «Նահանգ կարագի և հացի» (անգլ.՝ Bread and Butter State)
• «ցորենի նահանգ» (անգլ.՝ Wheat State)

• 
  Նահանգի թռչուն:
  տարածված սուզահավ
• 
  Նահանգի թիթեռ:
  Միապետ թիթեռ
• 
  Նահանգի ծաղիկ:
  
• 
  Նահանգի ազգային մշակաբույս:
  
• 
  Նահանգի սունկ: