From Wikipedia, the free encyclopedia
Վակուում (լատին․՝ vacuum), ոչ մի նյութ չպարունակող տարածություն։ Տեխնիկայում և ֆիզիկայում վակուում ասելով՝ հասկանում են մի միջավայր, որը պարունակում է մթնոլորտայինից ցածր ճնշման տակ գտնվող գազ։ Վակուումը բնութագրվում է գազի մոլեկուլների ազատ վազքի երկարության`λ, և միջավայրի չափի` d (օրինակ վակուումային պոմպի պատերի հեռավորությունը), հարաբերությամբ։ Կախված λ/d հարաբերության չափից՝ տարբերում են փոքր(λ/d<<1), միջին(λ/d≈1) և մեծ(λ/d>>1) վակուումներ։ x+y=z ելեկտրական վակում
Վակուումային վիճակ ստանալու և պահպանելու համար օգտագործվող սարքերը կոչվում են վակուումային պոմպեր։ Գազերի կլանման և անհրաժեշտ աստիճանի վակուումի ստեղծման համար օգտագործվում է Գետտեր (գազի կլանիչներ)։ Կան նաև վակուումալին պոմպերի ավելի լայն տեսականիններ, որոնք ներառում է նաև վակուումի չափման և վերահսկման գործիքներ, վակուումային ապարատի տեխնոլոգիական գործառնությունների իրականացում և այլն։ Բարձր վակուումային պոմպերները համարվում են բարդ տեխնիկական սարքավորումներ։
Ֆիզիկական վակուումի մասին մանրամասն խոսվում է քվանտային ֆիզիկայի դասընթացներում[1][2]։
Կեղծ վակուումը քվանտային դաշտի վիճակ է, որը գլոբալ նվազագույն էներգիա ունեցող վիճակ չէ, սակայն համապատասխանում է իր լոկալ նվազագույնին։ Այս վիճակը կայուն է որոշակի ժամանակով (metastable), բայց դա կարող է «թունել» լինել իրական վակուումայինի վիճակի հասնելու համար։
Էյնշտեյնյան վակուում Բանաձևը գրվում է հետևյալ ձևով՝
Վակուումը բաժանված է միջակայքների, համաձայն այն տեխնոլոգիայի, որին անհրաժեշտ է հասնել կամ չափել։ Այդ միջակայքերը չունեն ընդհանուր ընդունված սահմանումներ, սակայն բնորոշ բաշխումը հետևյալն է[3][4].
Ճնշում (մմ սնդիկի սյուն) | Ճնշում (Պս) | |
---|---|---|
Մթնոլորտային ճնշում | 760 | 1,013×10+5 |
Ցածր վակուում | 760 - 25 | от 1×10+5 до 3,3×10+3 |
Միջին վակուում | 25 - 1×10−3 | от 3,3×10+3 до 1,3×10−1 |
Բարձր վակուում | 1×10−3 - 1×10−9 | 1,3×10−1 - 1,3×10−7 |
Ուլտրա-բարձր վակուում | 1×10−9 - 1×10−12 | 1,3×10−7 - 1,3×10−10 |
Էքստրեմալ վակուում | <1×10−12 | <1,3×10−10 |
Տիեզերական տարածություն | 1×10−6 - <3×10−17 | 1,3×10−4 - <1,3×10−15 |
Բացարձակ վակուում | 0 | 0 |
Վակուումը օգտակար է բազմաթիվ գործընթացների համար և օգտագործվում է տարբեր սարքերում։ Առաջին անգամ այն օգտագործվել է շիկացման լամպերի արտադրության համար, որպեսզի թելանման շիրացվող լարը պաշտպանվի քիմիական տարրերից։
Վակուումի էլեկտրական հատկությունները հնարավորություն են տալիս ստեղծել էլեկտրոնային մանրադիտակներ և վակուումային խողովակներ, ներառյալ կատոդի ճառագայթային խողովակներ։ Վակուումային անցքահատը արդյունաբերական նշանակություն ունի պողպատի և բարձրորակ որոշ նյութերի արտադրության համար։ Օդային շփման վերացումը օգտակար է ցնցուղի և ծայրակցող սարքի աշխատանքի համար։ Վակուումային զոդման ժամանակ օգտագործվում է վակուումային էլեկտրամագնիսական ներդիր։ Նվազագույն ճնշումները, որոնք ներկայում կարելի է ստանալ լաբորատոր պայմաններում, կազմում են մոտ 10-13 Torr (13 pՊա)։ Այնուամենայնիվ, 5 × 10-17 Torr- ից (6.7 ֆՊա) ցածր ճնշումները անուղղակիորեն չափվում են կրիոգենային վակուումային համակարգով։ Սա համապատասխանում է ≈ 100 մաս / սմ3։ Բարձր վակուումային համակարգերը պետք է մաքուր լինեն, դրանք չպետք է պարունակեն օրգանական նյութեր`գազի արտահոսքը նվազեցնելու համար։
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.