Ցելսուսի գրադարան

Ցելսուսի գրադարան, հին հռոմեական գրադարան Եփեսոսում, որը կառուցվել է Հադրիանոս կայսրի կողմից 114-117 թվականներին՝ Հուլիոս Տիբերիուս Ցելսուսի (Tiberius Iulius Celsus Polemaeanus) պատվին նրա որդու՝ Հուլիուս Տիբերիուս Աքվիլիոսի կողմից (110 թվականին եղել է հյուպատոս)։

Ցելսուսի գրադարան

Երկիր	Թուրքիա[1]
Տեսակ	գրադարան, հնագիտական հուշարձան, տեսարժան վայր և sepulchral monument?
Տեղադրություն	Սելջուկ[1]

Գրադարանում պահպանվում էր գրեթե 12 000 թղթագլան, որոնք տեղավորված էին պատերի որմնախորշերում, դարակների և կահույքի վրա^[2]։

Պատմություն

Շինարարությունը սկսվել է 114 թվականին և ավարտվել 117 թվականին արդեն Աքվիլիուսի (որը մեծ գումար էր կտակել գիրք ձեռք բերելու և գրադարանը պահելու համար) ժառանգների կողմից։

Ցելսուսը իր ժամանակի կրթված մարդկանցից էր և շատ բան էր արել իր ղեկավարած նահանգի համար, դրա համար էլ չնայած հռոմեական քաղաքի սահմաններում մարդկանց թաղման ավանդույթների հատուկ արգելքին, որոշվում է նրա սարկոֆագը տեղադրել գրադարանում։

Սարկոֆագը տեղադրվում է ընթերցարանի դահլիճի կենտրոնական որմնախորշի դամբարանում, որը պատրաստված էր մարմարից և զարդարված էր Էրոսին պատկերող հարթականդակով։ 1904 թվականի պեղումների ժամանակ սարկոֆագի կափարիչը բացում են և երկրորդ կապարե սարկաֆագում, որը դրված էր առաջինի մեջ, հայտնաբերում Ցելսուսի կմախքը^[2]։

3-րդ հազարամյակի վերջում գոթերի արշավանքի ժամանակ շինության ներսի մասը բոլոր գրքերի հետ միասին կործանվել է հրդեհից, սակայն շինության ճակատամասը պահպանվել է։ Ցելսուսի գրադարանը իր մեծությամբ Հին Աշխարհի երկրորդ գրադարանն է (Ալեքսանդրիայի գրադարանից հետո)։

Շինության նկարագրություն

1970-1978 թվականներին անաստիլոզի վերականգնման մեթոդի կիրառումից հետո գրադարանի երկհարկ ճակատամասը ստացել է թատերական դեկորացիայի տեսք։ Վերականգնված տեսքով ունի 21 մետր երկարություն և 16 մետր բարձրություն։

Սյուների միջև գտնվող որմնախորշերում տեղադրված են չորս կանացի քանդակներ, որոնք խորհրդանշում են Իմաստությունը, Առաքինությունը, Միտքը և Ճանաչումը։ Արձանների մարմարե բնօրինակները պահպանվում են Վիեննայի եփեսոսյան թանգարանում, իսկ տեղում դրված են նրանց գիպսե կրկնօրինակները։ Վերին հարկի սյուներն ունեն փոքր չափեր։

Եռանկյուն և կիսաշրջան քանդակազարդ ճակատամասերը զարդարում են կենտրոնական երեք զույգ սյուները։ Ներքին հարկում բեմական ձևավորված սյունաշարի հետևում երևում են երեք շքամուտքերը՝ շրջանակված զարդապատկերներով։ Շքամուտքերի վերևում գտնվում են պատուհանների երեք մեծ որմնախոռոչները։

Պատկերասրահ

• 
  Ցելսիուսի գրադարանը Եփեսոսում
• 
  Ցելսիուսի գրադարանի որմնախորշերում տեղադրված չորս արձաններից մեկը՝ Սոֆիան (Իմաստնություն)
• 
  Ցելսուսի գրադարանի արձանները Վիեննայում

Գրականություն

• Измаилкина Е.С. ЗДАНИЯ БИБЛИОТЕК ЭЛЛИНИСТИЧЕСКОГО И РИМСКОГО ВРЕМЕНИ НА ТЕРРИТОРИИ МАЛОЙ АЗИИ // Актуальные проблемы теории и истории искусства: сб. науч. статей. Вып. 6. / Под ред. А.В. Захаровой, С.В. Мальцевой, Е.Ю. Станюкович-Денисовой – СПб.: НП-Принт, 2016. С.63–74. ISSN 2312-2129.

Ծանոթագրություն

1. archINFORM (գերմ.) — 1994.
2. Библиотека Цельса и ворота Августа//ancientrome.ru

Արտաքին հղումներ

• Virtual reconstruction of the Celsus library in Ephesus, Turkey