Ցիտոկինները (հուն.` cyto - բջիջ, kinos - շարժում) օրգանիզմի տարբեր բջիջների կողմից սինթեզվող, բազմազան հատկություններով և ֆունկցիաներով օժտված, միջբջջային փոխազդեցության սպիտակուցային բնույթի միջնորդներ են, որոնք պայամնավորում են ինչպես բնածին ու ձեռքբերովի իմունիտետի ռեակցիաները, այնպես էլ օրգանիզմի մի շարք կենսականորեն անհրաժեշտ այլ ֆունկցիաներ։
 |
Այս հոդվածն աղբյուրների կարիք ունի։ Դուք կարող եք բարելավել հոդվածը՝ գտնելով բերված տեղեկությունների հաստատումը վստահելի աղբյուրներում և ավելացնելով դրանց հղումները հոդվածին։ Անհիմն հղումները ենթակա են հեռացման։ |
Կառուցվածք
Քիմիական բնույթով դրանք պեպտիդներ կամ գլիկոպրոտեիններ են և սինթեզվում են ինչպես օրգանիզմի նորմալ, այնպես և տարբեր ազդակներով ակտիվացած բջիջների կողմից, ընդ որում նրանց սինթեզի համար խթան կարող են հանդիսանալ հակածինները (անտիգենները), պրոստագլանդինները, հորմոնները, այլ ցիտոկինները և այլն։
Դասակարգում
Ցիտոկինների հիմնական խմբերն են`
- Ինտերֆերոններ (ԻՆՖ)` ունեն արտահայտված հակավիրուսային ազդեցություն;
- Ինտերլեյկիններ (ԻԼ)` ապահովում են միջբջջային փոխազդեցությունների կարգավորումը, գլխավորապես ազդում են լեյկոցիտների վրա;
- Գաղութխթանիչ գործոններ (ԳԽԳ)` ոսկրածուծում խթանում են լեյկոցիտների աճը;
- Քեմոկիններ` ազդում են լեյկոցիտների շարժունակության վրա։
Ըստ ծագման տարբերում են հետևյալ տեսակները՝
- Լիմֆոկիններ՝ արտադրվում են T-լիմֆոցիտների կողմից (ԻԼ-2, ԻԼ-3, ԻԼ-4, ԻԼ-5, ԻՆՖ-α,β,γ և ԳԽԳ);
- Մոնոկիններ՝ արտադրվում են մակրոֆագերի կողմից (ԻԼ-1, ԻԼ-6, ԻԼ-8, ԻԼ-12 և ՈւՆԳ-α):
Ըստ ազդեցության բնույթի ցիտոկինները լինում են՝
- Պրոբորբոքային (բորբոքմանը նպաստող);
- Հակաբորբոքային;
- Բջջային և հումորալ իմունիտետը կարգավորողներ։
Ազդեցության մեխանիզմը
Ցիտոկինները ազդում են երկու մեխանիզմով՝ պարակրին և աուտոկրին։
Պարակրին ազդեցության ժամանակ մի բջջից արտադրված ցիտոկինը ազդում է մեկ այլ բջջի վրա։
Աուտոկրին ազդեցության դեպքում բջիջն արտադրում է ցիտոկին, որն անհրաժեշտ է հենց իր ակտիվացման համար։ Վերոհիշյալ ցիտոկինների մի մասն ազդում է պարակրին, մյուս մասը աուտոկրին կերպով, մի մասն էլ՝ և աուտոկրին և պարակրին։
Բոլոր դեպքերում բջջի ընկալունակությունը տվյալ ցիտոկինի հանդեպ կախված է նրա նկատմամբ ընկալիչի առկայությունից այդ բջջի մակերեսին։ Ցիտոկին-ընկալիչ փոխազդեցությունը բերում է բջջի մեջ նոր գործողությունների ծավալմանը, ինչպիսիք են բջջի աճի խթանումը, տարբերակումը կամ մահը։
Այսպիսով, ցիտոկինները արտաբջջային գործոնների մի ենթադաս են, որոնք ազդում են բջջի բազմացման և տարբերակման վրա։ Բացի այս ազդեցություններից, ցիտոկինների մեծ մասն ունեն տարբեր կենսաբանական ազդեցություններ։
Արտաքին հղումներ
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
