Taiwan

Ti Taiwan (/ˈtaɪˈwɑːn/ (dengngen) TY-WAHN Insik: 臺灣 or 台灣; pinyin: Táiwān; kitaen ti dita baba), opisial a ti Republika ti Tsina (ROC; Insik: 中華民國; pinyin: Zhōnghuá Mínguó), ket maysa a estado idiay Daya nga Asia. Kasisigud a naikuartel idiay nagruna a daga ti Tsina, ti Republika ti Tsina tattan ket agiturturay ti isla ti Taiwan (dati idi a naamammuan ti "Formosa"), a buklen ti sumurok a 99% iti teritoriona,^{[lower-alpha 4]} ken ti pay Penghu, Kinmen, Matsu, ken dagiti dadduma pay a babassit nga isla. Dagiti kaarrubana nga estado ket mairaman ti Republika ti Tattao ti Tsina iti laud, ti Hapon iti daya ken amianan a daya, ken ti Filipinas iti abagatan. Ti Taipei ket isu ti politikal a kapitoliona ken ti pay ekonomiko ken kultural a sentro ti Taiwan.^[1] Ti Baro a Taipei ket isu ti kaaduan ti populasion a siudad.

Republika ti Tsina 中華民國  (Insik) Zhōnghuá Mínguó (Pinyin)
Wagayway Nailian a Kayarigan
Nailian a kanta: 中華民國國歌 Zhōnghuá Mínguó guógē "Nailian a Kanta ti Republika ti Tsina" Kanta ti wagayway: 中華民國國旗歌 Zhōnghuá Míngúo Gúoqígē "Nailian a Kanta ti Wagayway"
Lokasion ti Taiwan (Republika ti Tsina) ken dagiti teritorio nga agdama a tinengtengngelna (nalabbasit).
Kapitolio	Taipei[1] 25°02′N 121°38′E
Kadakkelan a siudad	Baro a Taipei 25°01′N 121°28′E
Opisial a sasao	Pagalagadan nga Insik[2]
Mabigbig a nilian a sasao	Dagiti Formosa a pagsasao[3] Hakka[4] Hokkien Mandarin Matsu Pagsasao a Senial ti Taiwan
Opisial a sinuratan	Tradisional nga Insik
Grupgrupo ti etniko	98% Han,[5][6] iti  • 70% Hoklo  • 14% Hakka  • 14% Mainlanders[lower-alpha 1] 2% Aborihines[lower-alpha 2]
Nagan dagiti umili	Taiwanes[7][8][9] ken / wenno Insik[lower-alpha 3]
Gobierno	Unitario a semi-presidensial a republika
• Presidente	Tsai Ing-wen
• Bise Presidente	Lai Ching-te
• Premier	Su Tseng-chang
Lehislatura	Legislatibo a Yuan
Pannakabangon  Rebolusion ti Xinhai
• Yaalsa ti Wuchang	10 Oktubre 1911
• Nabangon ti Republika	1 Enero 1912
• Batay-linteg	25 Disiembre 1947
Kalawa
• Dagup	36,193[10] km2 (13,974 sq mi) (Maika-136)
• Danum (%)	10.34
Populasion
• Karkulo idi 2020	23,568,378[11] (Maika-56)
• Senso idi 2010	23,123,866[12]
• Densidad	650/km2 (1,683.5/sq mi) (Maika-10)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2021
• Dagup	$1.403 trilion[13] (Maika-19)
• Tunggal maysa a tao	$56,959[13] (Maika-13)
GDP (nominal)	Karkulo idi 2021
• Dagup	$682.702 bilion[13] (Maika-21)
• Tunggal maysa a tao	$32,123[14] (29th)
Gini (2017)	34.1[15] kalalainganna
HDI (2019)	0.916[16] nangato unay · Maika-23
Kuarta	Doliar ti Baro a Taiwan (NT$) (TWD)
Sona ti oras	UTC+8 (CST)
• Kalgaw (DST)	UTC+8 (saan a mapalpaliiw)
Pormat ti petsa	tttt-bb-aa yyyy年m月d日 (CE; CE+2697) 民國yy年m月d日
Pagmanehuan	kanawan
Kodigo ti panagtawag	+886
Kodigo ti ISO 3166	TW
TLD ti internet	.tw .台灣 .台湾[17]

Taiwan
Tradisional nga Insik	臺灣 or 台灣
Napalaka nga Insik	台湾
Postal a Mapa	Taiwan
Dagiti transkripsion Pagalagadan a Mandarin Hanyu Pinyin Táiwān Tongyong Pinyin Táiwan Wade–Giles T'ai²-wan¹ Gwoyeu Romatzyh Tair'uan MPS2 Táiwān Bopomofo ㄊㄞˊ ㄨㄢ dadduma a Mandarin Xiao'erjing تَاَىْوًا‎‎ Wu Romanisasion the平 uae平 Hakka Romanisasion Thòi-vàn Yue: Kantones Jyutping Toi4 Waan1 Akin-abagatan a Min Hokkien POJ Tâi-oân Tâi-lô Tâi-uân Akindaya a Min Fuzhou a BUC Dài-uăng
Republika ti Tsina
Tradisional nga Insik	中華民國
Napalaka nga Insik	中华民国
Postal a Mapa	Chunghwa Minkuo
Dagiti transkripsion Pagalagadan a Mandarin Hanyu Pinyin Zhōnghuá Mínguó Tongyong Pinyin Jhonghuá Mínguó Wade–Giles Chung¹-hua² Min²-kuo² Gwoyeu Romatzyh Jonghwa Min'gwo MPS2 Jūng-huá Mín-guó Bopomofo ㄓㄨㄥ ㄏㄨㄚˊ ㄇㄧㄣˊ ㄍㄨㄛˊ dadduma a Mandarin Xiao'erjing ﺟْﻮ ﺧُﻮَ مٍ ﻗُﻮَع‎ Wu Romanisasion tson平 gho平 min平 koh入 Gan Romanisasion tung1 fa4 min4 koet7 Hakka Romanisasion Chûng-fà Mìn-koet Yue: Kantones Jyutping zung1 waa4 man4 gwok3 Akin-abagatan a Min Hokkien POJ Tiong-hôa Bîn-kok Tâi-lô Tiong-hûa Bîn-kok Akindaya a Min Fuzhou a BUC Dṳ̆ng-huà Mìng-guók

Ti isla ti Taiwan ket nangruna idi a tinagtagitao babaen dagiti Taiwanes nga aborihines aginggana idi Danes a paset ti panawen iti maika-17 a siglo idi dagiti etniko nga Insik ket nagrugrugida a napnapan iti isla. Ti Qing a Dinastia ti Tsina ket pinarukmana ti Taiwan idi 1683. Babaen ti daytoy a panawen ti Taiwan ket naited idi iti Hapon idi 1895, kaaduan kadagiti agtataeng iti Taiwan idi ket Han nga INsik babaen ti kaputotan wenno babaen ti asimilasion. Ti Republka ti Tsina (ROC) ket nabangon idiay Tsina idi 1912. Iti gibus ti Sangalubongan a Gubat idi 1945, ti Hapon ket insukona ti Taiwan kadagiti milisia a puersa ti ROC para kadagiti Kumadduaan. Kalpasan ti Sibil a Gubat ti Insik, ti Partido Komunista ti Tsina ket nangala ti napno a panatengngel ti nangruna a daga ti Tsina ken nagbangon ti Republika ti Tattao ti Tsina (PRC) idi 1949. Ti ROC ket inyalisna ti gobiernona idiay Taiwan, ket ti katurayanna ket naipatingga iti Taiwan ken dagiti nakapalikmut nga isla. Idi 1971, ti PRC ket nangituloy ti tugaw ti Tsina iti Nagkaykaysa a Pagpagilian, a kasisigud idi a tinugawan ti ROC. Ti Internasional a pannakabigbig ti ROC ket naininut a nadadael gapu ta kaaduan kadagiti pagilian ket binigbigda ti PRC. Adda laeng dagiti 22 kamkameng nga estado ti Nagkaykaysa a Pagpagilian ken ti Santa Sede ti agdama nga agtartaripatu ti pormal a diplomatiko a pannakibiang iti ROC, urayno adda kadagiti saan a pormal a pakikaduaan kadagiti kaaduan nga estado babaen dagiti bukodna a representatibo nga opisina.

Dagiti nota

1. Waishengren kadawyan a mangitudo kadagiti tao a nagtaud manipud idiay nangruna a daga ti Tsina a napan idiay Taiwan kalpasan idi 1945, ken dagiti pay nagkamang nga Insik a napan idiay Taiwan gapu ti Sibil a Gubat ti Insik, ken dagiti kaputotanda a naipasngay idiay Taiwan. Daytoy ket saan a mangiraman kadagiti umili ti Republika ti Tattao ti Tsina a nabiit pay laeng nga immalis idiay Taiwan.
2. Dagiti Taiwanes nga aborihines ket opisial a naikategoria kadagiti 14 a nailaslasin nga etniko a grupo babaen ti Republika ti Tsina.
3. Urayno dagiti teritorio a tinegtengngel babaen ti ROC ket mangibagbaga a ti nagan ti umili ket ti "Taiwanes", adda dagiti mangikedkeddeng a daytoy ket "Insik" gapu ti panagtunton ti ROC iti amin a Tsina. Ti Taiwanes a tttao ket addaanda kadagiti nadumaduma a pamanunotan a maipanggep ti bukodda a nailian nga identidad.
4. Ti isla ti Taiwan ket sakupenna ti kalawa iti 36,008 km² (13,902.8 sq mi), bayat a ti dagup a kalawa babaen ti turay ti ROC (Nawaya a Lugar) ket sakupenna ti agarup a 36,193 km² (13,974.2 sq mi).^[10]

Dagiti nagibasaran

1. "Interior Minister Reaffirms Taipei is ROC's Capital". Taipei Times (iti Ingles). 5 Disiembre 2013. Naala idi 7 Disiembre 2013.
2. Copper, John C. (4 Hulio 2021). "Taiwan". Encyclopedia Britannica (iti Ingles). Naala idi 6 Hulio 2021.
3. "Indigenous Languages Development Act". Naala idi 22 Mayo 2019 – babaen ti law.moj.gov.tw.
4. "Hakka Basic Act" (iti Ingles). Naala idi 22 Mayo 2019 – babaen ti law.moj.gov.tw.
5. "2009 a Tinawen a Libro ti Republika ti Tsina / Kapitulo 2: Tattao ken Pagsasao". Gio.gov.tw. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2010-08-03. Naala idi 1 Agosto 2010.
6. Taiwan a naikabil iti The World Factbook (iti Ingles), Ahensia ti Sentral nga Intelihensia ti Estados Unidos.
7. "Ti Programa ti Humanitariano a Tulong para kadagiti Apgano a Naikamang ti ROC". Gio.gov.tw. 11 Disiembre 2001. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2004-12-15. Naala idi 2009-05-07.
8. "Ti Taiwanes nga opisial ti salun-at ket nainbitaran a mangpaliiw ti konperensia ti trangkaso ti billit". Gio.gov.tw. 11 Nobiembre 2005. Naala idi 2009-05-07.
9. "Nagan dagiti umili – Nagnagan dagiti Umili". Geography.about.com. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2018-12-25. Naala idi 2009-05-07.
10. "Bilang dagiti purok, Kaarrubaan, Sangkabalayan ken Populasion ti Agtataeng". MOI Estadistika a Serbisio ti Pakaammo. Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2014-03-29. Naala idi 2 Enero 2013.
11. "Statistics from Statistical Bureau". National Statistics, Republic of China (Taiwan) (iti Ingles). Naala idi 15 Oktubre 2020.
12. "General Statistical analysis report, Population and Housing Census" (PDF). National Statistics, ROC (Taiwan) (iti Ingles). Naiyarkibo manipud iti kasisigud (PDF) idi 26 Disiembre 2016. Naala idi 26 Nobiembre 2016.
13. "World Economic Outlook Database, October 2020". IMF.org. International Monetary Fund. Naala idi 23 Oktubre 2020.
14. "GDP: Preliminary Estimate for 2020Q4 and Outlook for 2021" (PDF). dgbas.gov.tw. Directorate General of Budget, Accounting and Statistics. Naala idi 7 May 2021.
15. "Percentage Share of Disposable Income by Quintile Groups of Income Recipients and Measures of Income Distribution". Naiyarkibo manipud iti kasisigud idi 2022-07-14. Naala idi 26 Hunio 2019 – babaen ti stat.gov.tw.
16. "Guóqíng tǒngjì tōngbào (dì 014 hào)" 國情統計通報（第 014 號） (PDF) (iti Insik). Xingzhengyuan Zhuji Zongchu. 21 Enero 2021. Naala idi 26 Enero 2021.
17. "ICANN Board Meeting Minutes". ICANN. 25 Hunio 2010.

Dagiti akinruar a silpo

Dagiti midia a mainaig iti Taiwan iti Wikimedia Commons
Wikimedia Atlas iti Taiwan

• Opisina ti gobierno Naiyarkibo 2011-01-20 iti Wayback Machine