Tayikistan
pagilian idiay Tengnga nga Asia From Wikipedia, the free encyclopedia
Ti Tayikistan (Тоҷикистон [tɔd͡ʒikɪsˈtɔn]), opisial a ti Republika ti Tayikistan (Tayiko: Ҷумҳурии Тоҷикистон, Çumhuriji Toçikiston/Jumhuriyi Tojikiston; Ruso: Респу́блика Таджикистан, Respublika Tadzhikistan), ket ti kabanbantayan a napalikmutan ti daga a naturay a pagilian idiay Tengnga nga Asia. Nakarkulo nga addaan iti 8 a riwriw a tattao idi 2013, daytoy ti maika-98 a kaaduan ti kaaduan ti populasion a pagilian ken addaan iti kalawa iti 143,100 km2 (55,300 sq mi), daytoy ti maika-96 a kadakkelan a pagilian iti lubong. Daytoy ket bineddengan babaen ti Apganistan babaen ti abagatan, Uzbekistan iti laud, Kirgistan iti amianan, ken Tsina iti daya. Mabirukan ti Pakistan iti abagatan ken insina babaen ti akikid a Koridor ti Wakhan. Ti tradisional a pagtaengan dagiti tattao a Tayiko ket mairaman iti agdama nga aldaw a Tayikistan, Apganistan ken Uzbekistan.
Republika ti Tayikistan | |
|---|---|
 Wagayway
 Kayarigan
| |
| Nailian a kanta: Суруди Миллии Тоҷикистон Surudi Milli Inay-ayatmi a pagilian | |
.svg) Lokasion ti Tayikistan (berde) | |
| Kapitolio ken kadakkelan a siudad | Dushanbe 38°33′N 68°48′E |
| Opisial a sasao | Tayiko |
| Mabigbig a rehional a sasao | Ruso (inter-etniko a pannakisarita)[1] |
| Grupgrupo ti etniko (2010) |
|
| Nagan dagiti umili | Tayikistani, Taga-Tayikistan |
| Gobierno | Dominante a partido a presidensial a republika |
• Presidente | Emomali Rahmon |
• Kangrunaan a Ministro | Kokhir Rasulzoda |
| Lehislatura | Kangatuan nga Asemblia |
| Nailian nga Asemblia | |
| Asemblia dagiti Pannakabagi | |
| Wayawaya manipud iti Kappon ti Sobiet | |
• Nairangarang | 9 Septiembre 1991 |
• Nalpas | 25 Disiembre 1991 |
| Kalawa | |
• Dagup | 143,100 km2 (55,300 sq mi) (Maika-98) |
• Danum (%) | 1.8 |
| Populasion | |
• Karkulo idi 2015 | 8,610,000[3] (Maika-98) |
• Senso idi 2010 | 7 564 500 |
• Densidad | 48.6/km2 (125.9/sq mi) (Maika-155) |
| GDP (PPP) | Karkulo idi 2011 |
• Dagup | $17.555 billion[4] (Maika-128) |
• Tunggal maysa a tao | $2,247[4] |
| GDP (nominal) | Karkulo idi 2015 |
• Dagup | $8.572-bilion[4] (Maika-136) |
• Tunggal maysa a tao | $949[4] |
| Gini (2009) | 30.8 kalalainganna |
| HDI (2014) |  0.624[5]kalalainganna · Maika-129 |
| Kuarta | Somoni (TJS) |
| Sona ti oras | UTC+5 (TJT) |
| Pagmanehuan | kanawan |
| Kodigo ti panagtawag | +992 |
| TLD ti internet | .tj |
Ti teritorio a mangbukel itan ti Tayikistan ket dati a pagtaengan dagiti nadumaduma a taga-ugma a kultura, mairaman ti siudad ti Sarazm[6] iti Neolitiko ken Panawen ti Bronse, ken kanungpalan idi a pagtaengan dagiti pagarian a tinurturayan dagiti tattao iti nadumaduma a pammati ken kultura, mairaman ti sibilisasion ti Oxus, kultura ti Andronovo, Budismo, Nestoriano a Kristianidad, Soroastrianismo, ken Manikueismo. Ti lugar ket tinurturayan idin babaen dagiti nadumaduma nga imperio ken dagiti dinastia, mairaman ti Imperio ti Akuemenida, Imperio ti Sasanida, Imperio ti Hephtalita, Imperio ti Samanida, Imperio ti Mongol, Imperio ti Timurida, ken ti Imperio ti Rusia. Kas resulta ti pannakawaswas ti Kappon ti Sobiet, nagbalin a nawaya a pagilian ti Tayikistan idi 1991. Ti sibil a gubat ket gangani idi a dagus a nailaban kalpasan ti wayawaya, nagpaut manipud idi 1992 aginggana idi 1997. Manipud idi nagpatingga ti gubat, ti baro a napundar a katalinaay ti polika ken gangganaet a tulong ket nangpalubos ti pagilian a mangpadakkel ti ekonomiana.
Ti Tayikistan ket presidensial a republika a buklen dagiti uppat a probinsia. Kaaduan dagiti 8 a riwriw a tattao ti Tayikistan ket tagikua ti etniko a grupo ti Tayiko ken agsasaoda met iti Tayiko, urayno adu met ti tattao nga agsasao iti Ruso. Dagiti bantay ket mangsakop iti ad-adu ngem 90% iti pagilian. Daytoy ket addaan iti transision nga ekonomia a kaaduan nga agdepdepende kadagiti panangisukat iti kuarta, aluminio ken panagpataud iti kapas.
Nagan
Ti kayat a sawen ti Tayikistan ket "Daga dagiti Tayik". Ti pangsandi iti "-stan" (Persiano: ـستان -stān) ket Persiano para iti "lugar ti"[7] wenno "pagilian"[8] ken ti Tayik ket mabalin a ti nagan ti sakbay ti Islamiko a (sakbay ti maikapito a siglo A.D.) tribu.[9] Segun ti Panagadal ti Pagilian ti Tayikistan idi 1997 ti Biblioteka ti Kongreso, narigat a maibaga ti taudan iti balikas a "Tayik" gapu ta ti termino ket "nairiro kadagiti politikal a suppiat ti maikaduapulo a siglo a maipanggep no ti Turkiko wenno Irani a tattao ket dagiti orihinal a nagtataeng iti Tengnga nga Asia."[9]
Dagiti nagibasaran
Adu pay a mabasbasa
Dagiti akinruar a silpo
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
