Bogotá

Ti Bogotá, Distrito a Kapitolio, manipud idi 1991 aginggana idi 2000 ket tinawtawagan a ti Santafé de Bogotá, isu daytoy ti kapitolio ken kadakkelan a siudad ti Colombia. Daytoy ket nainaganan pay babaen ti nailian a batay-linteg a kas ti kapitolio ti departamento ti Cundinamarca, urayno ti siudad ti Bogotá ket buklen tattan ti maysa a nawaya a Kapitolio a distrito ken saanen nga administratibo a tagikua iti dayta a departamento. Ti Bogotá ket isu ti kaaduan ti populasion a siudad ti pagilian, nga addaan kadagiti 7,363,782 nga agtataeng manipud idi 2005.^[10] Ti Bogotá ken ti metropolitano a lugarna, a mangiraman kadagiti munisipalidad a kas ti Chía, Cota, Soacha, Cajicá ken La Calera, ket adda ti populasion ti 7,881,156 idi 2005.^[11]

Bogotá D.K.
Kapitolio a Distrito
Bogotá Distrito a Kapitolio
Bogota D.C.
Wagayway Selio
Pasasao:  Bogotá, 2600 metros más cerca de las estrellas Bogotá, 2600 metro nga as-asideg kadagiti bituen
Bogotá D.K. Colombia
Nagsasabtan: 4°35′53″N 74°4′33″W
Pagilian	Colombia
Departamento	Distrito a Kapitolio
Pannakabangon	6 Agosto 1538 (tradisional)[1]
Nagpundar	Gonzalo Jiménez de Quesada
Gobierno
• Mayor	Gustavo Petro Urrego
Kalawa
• Kapitolio a Distrito	1,587 km2 (613 sq mi)
• Ranggo	Maika-32
Kangato [2]	2,625 m (8,612 ft)
Populasion  (2018)[3][4][5][6]
• Kapitolio a Distrito	7,412,566[7][8]
• Metro	10,700,000[5][6]
Nagan dagiti umili	Bogotano(a)
Sona ti oras	UTC-5
HDI (2019)	0.813[9]
Website	Opisial a Sitio ti Siudad Opisial a Sitio ti Mayor Turismo ti Bogotá

Iti termino a kalawa ti daga, ti Bogotá ket isu ti kadakkelan a siudad idiay Colombia, ken maysa kadagiti kadakkelan idiay Latin nga Amerika. Daytoy ket maysa kadagiti kadakkelan a siudad iti lubong ken ti maikatlo a kangatuan a kapitolio a siudad idiay Abagatan nga Amerika iti 2,625 metro (8,612 ft) iti ngato ti lessaad ti baybay, kalpasan ti Quito ken La Paz.^[2] Nga adda kadagiti adu nga unibersidad ken biblioteka, ti Bogotá ket ammon a kas "Ti Atenas ti Abagatan nga Amerika".^[12] Ti Bogotá ket agtagikua iti kadakkelan a paramo iti lubong, a mabirukan daytoy idiay lokalidad ti Sumapaz.^[13] Ti siudad ket nairanggo a maika-54 iti 2010 a Pagsurotan dagiti Sangalubongan a Siudad^[14] ken nailista akas ti sangalubongan a siudad iti Beta+ a kita babaen ti GaWC.^[15]

Heograpia

Sumapaz Paramo

Ti Bogotá ket mabirukan idiay laud ti Tay-ak ti Bogotá (Sabana de Bogotá), 2640 metmetro (8661 ft) iti ngato ti pantar ti baybay.^[2] Urayno daytoy ket mabirukan iti naday-dayeg a makunkuna iti "tay-ak" (sabana), ti heograpikal a sitio ket pudno a nangato a banak kadagiti kabambanatayn ti Andes. Ti naipatiddog a rehion ket ammo pay a kas ti "Altiplano Cundiboyacense" a literal a ti kaibuksilanna ket "nangato a banak ti Cundinamarca ken Boyacá".

Ti Karayan Bogotá ket ballasiwenna tisabana, ken mangporma daytoy ti Dissuor Tequendama (Salto de Tequendama) iti abagatan. Dagiti tributario a karayan ket mangporma kadagiti ginget kadagiti agdurdur-as a purok, a dagiti ekonomiada ket naibatay iti agrikultura, panagtaraken kadagiti dinguen ken panagpataud kadagiti artisana.

Ti sabana ket nabeddengan iti daya babaen ti Akindaya a Kordiliera iti kabambantayan ti Andes. Dagiti nakapalikmut a turod, a mangipatingga ti idadakkel ti siudad, ket mapan manipud iti abagatan nga agpaamianan, ket paralelo dagiti bantay Guadalupe ken Monserrate. Ti akinlaud a patingga ti siudad ket ti Karayan Bogotá . Ti Sumapaz Paramo ket beddenganna ti abagatan ken iti amianan ti Bogotá ket gumay-at kadagiti banak aginggana kadagiti ili Chía ken Sopó.

Klima

Ti Bogotá ket addaan iti klima ti subtropikal a kabambantayan (Köppen Cfb).^[16] Ti natimbeng a temperatura ket 14.5 °C (58 °F),^[17] ken agdumaduma manipud iti 6 iti 19 °C (43 iti 66 °F) kadagiti nasayaat nga aldaw, iti 10 iti 18 °C (50 iti 64 °F) kadagiti aldaw ti nakaro a panagtudtudo. Agsinnublat ti tiempo ti maga ken panagtudtudo iti amin a paset ti tawen. Dagiti kamagaan a bulan ket ti Disiembre, Enero, Hulio ken Agosto. Ti kapudotan a bulan ket ti Marso, a makaited ti kapudot iti 19.7 °C (67.5 °F). Dagiti kalamiisan a rabii ket mapasamak iti Enero, nga addaan iti natimbeng a 7.6 °C (45.7 °F) iti siudad; kadawyan a naangep iti nasapa bigat, kadagiti 220 nga aldaw iti tinawen,^[18] bayat a karkarna dagiti nainit nga aldaw.^[18]

Ti opisial a kangatuan a temperetura a nairehistro iti uneg ti patingga ti siudad ket 30.0 °C (86 °F),^[19] ken ti kababaan a temperatura a nairehistro ket −7.1 °C (19 °F).^[19]

Dagiti katuduan a bulan ket ti Abril, Mayo, Septiembre, Oktubre ken Nobiembre, a dagiti kadawyan nga aldaw ket kaaduan a naulep, nga adda dagiti nababa nga ulep ken naangin bassit, a makaited kadagiti kangatuan a temperatura iti 18 °C (64 °F) ken dagiti ababa iti 7 °C (45 °F). Adda met dagiti bagio ti uraro ngem manmano laeng daytoy a pasamak,mabalin daytoy iti tiempo ti panagtutudo, ken mabalin a nakaro, ken nangruna iti bulan ti Oktubre. Dagiti aldaw ket akintengnga wenno nalamiis ken dagiti rabii ket mabalin a moderado a nalamiis gapu ti kaadda dagiti akintengnga nga angin ti siudad iti rabbi kadagiti amin a paset ti tawen, ngem adda met dagiti kankanayon nga angep manipud iti panagsuek ti nalamiis nga angin ti bantay iti nakulluong a ginget ti siudad ken kabibuksilanna met a ti dagup ti lawag ti init ket ab-ababa a manamnama para iti relatibo a namaga a lokasion iti kasta nga ababa a latitud.

Bayat a dagiti temperatura ket relatibo a natalinaay iti amin a paset ti tawen, ti tiempo ket mabalin a kelaat nga agbaliw iti las-ud ti maysa nga aldaw. Dagiti klimatiko a kondision ket saan a regular ken agdumaduma gapu ti penomena ti klima ti El Niño ken La Niña a mapasamak iti ken iti likmut ti labneng ti Pasipiko ken dagitoy ket akinrebbeng para iti nalawag a panagbalbaliw ti klima. Daytoy ket mangaramid ti narigat a maipadto a klima ti siudad; dagiti nainit a bigbigat ket mabalin nga agbalin a nakaro a bagio iti malem (kadawyan a naibagbaga a kas sol de lluvia (literal a "init ti tudo"). Kapada daytoy ti Quito (kapitolio a siudad ti Ecuador), ti dagup ti panagtudtudo ket addaan kadagiti saan a regular a tabas iti amin a paset ti tawen.

Datos ti klima para iti National Meteorological Observatory, Bogotá D.C. (1971–2000)

Bulan	Ene	Peb	Mar	Abr	May	Hun	Hul	Ago	Sep	Okt	Nob	Dis	Tawen
Rekord a kinangato °C (°F)	26.4 (79.5)	25.2 (77.4)	26.6 (79.9)	24.4 (75.9)	25.0 (77.0)	28.6 (83.5)	25.0 (77.0)	23.3 (73.9)	26.0 (78.8)	25.1 (77.2)	25.6 (78.1)	24.4 (75.9)	28.6 (83.5)
Napipia a kinangato °C (°F)	20.2 (68.4)	20.3 (68.5)	19.4 (66.9)	20.1 (68.2)	19.0 (66.2)	19.2 (66.6)	18.6 (65.5)	18.8 (65.8)	19.2 (66.6)	19.5 (67.1)	19.6 (67.3)	19.9 (67.8)	19.6 (67.3)
Inaldaw a pagtengngaan °C (°F)	14.3 (57.7)	14.5 (58.1)	14.9 (58.8)	14.9 (58.8)	15.0 (59.0)	14.5 (58.1)	14.6 (58.3)	14.1 (57.4)	14.3 (57.7)	14.3 (57.7)	14.4 (57.9)	14.6 (58.3)	14.4 (57.9)
Napipia a kinababa °C (°F)	7.6 (45.7)	8.4 (47.1)	9.5 (49.1)	9.7 (49.5)	9.7 (49.5)	9.5 (49.1)	9.2 (48.6)	8.9 (48.0)	8.7 (47.7)	9.0 (48.2)	9.2 (48.6)	8.0 (46.4)	9.0 (48.2)
Rekord a kinababa °C (°F)	−1.5 (29.3)	−5.2 (22.6)	−0.4 (31.3)	0.2 (32.4)	0.2 (32.4)	1.1 (34.0)	0.4 (32.7)	0.4 (32.7)	0.3 (32.5)	1.8 (35.2)	0.5 (32.9)	−1.1 (30.0)	−5.2 (22.6)
Napipia a presipitasion mm (pulgada)	50 (2.0)	68 (2.7)	91 (3.6)	135 (5.3)	120 (4.7)	54 (2.1)	35 (1.4)	45 (1.8)	70 (2.8)	137 (5.4)	127 (5.0)	81 (3.2)	1,012 (39.8)
Napipia nga al-aldaw ti tudo (≥ 1 mm)	9	12	14	18	19	17	15	14	16	21	16	11	181
Napipia a relatibo a dam-eg (%)	75	76	75	77	77	75	74	74	75	76	77	76	76
Pagtengngaan a binulan nga or-oras ti lawag iti init	156	128	107	88	83	94	114	117	109	96	103	138	1,328
Taudan: Instituto de Hidrología, Meteorología y Estudios Ambientales (IDEAM)[19]