Guam

Ti Guam (/ˈɡwɑːm/ (dengngen); Chamorro: Guåhånkodigo: cha naital-o iti kodigo: ch ) ket maysa a naurnos, a saan a nainkorporado a teritorio iti Estados Unidos a mabirukan idiay akinlaud a Taaw Pasipiko. Maysa daytoy kadagiti lima a teritorio ti Estados Unidos nga addaan iti naipatakder a paisano a gobierno.^[2][3] Ti Guam ket nailista a kas maysa kadagiti sangapulo ket innem a Saan a Bukod a Naturayan a Teritorio babaen ti Naipangpangruna a Komite iti Dekolonisasion iti Nagkaykaysa a Pagpagilian.^[4] Ti kapitolio iti daytoy nga isla ket ti Hagåtña (sigud idi nga Agaña). Ti Guam ket isu ti kadakelan ken akin-abagatan unay iti Is-isla ti Mariana.

Guam Guåhånkodigo: cha naital-o iti kodigo: ch
Wagayway Selio
Nailian a kanta: Fanohge Chamoru
Kapitolio	Hagåtña
Kadakkelan a purok	Dededo
Opisial a sasao	Ingles ken Chamorro, Espaniol (saan nga opisial)
Grupgrupo ti etniko	39% Chamorro, 26.3% Filipino, 11.3% Pasipiko, 6.9% Puraw, 6.3% dadduma pay Asiano, 2.3% dadduma pay, 9.8% Mestiso[1]
Nagan dagiti umili	Guamaniano, Taga-Guam
Gobierno
• Presidente	Barack Obama (D)
• Governor	Eddie Calvo (R)
• Tn. Gobernador	Ray Tenorio (R)
Kalawa
• Dagup	541.3 km2 (209.0 sq mi) (Maika-190)
• Danum (%)	naliway
Populasion
• Senso idi 2010	159,358
• Densidad	320/km2 (828.8/sq mi) (Maika-37)
GDP (PPP)	Karkulo idi 2000
• Dagup	$2.5 bilion (2005 karkulo)1 (Maika-167)
• Tunggal maysa a tao	$15,000(2005 karkulo)1
Kuarta	Doliar ti Estados Unidos (USD)
Sona ti oras	UTC+10 (Pagalagadan nga Oras ti Chamorro)
• Kalgaw (DST)	(awan ti DST)
Kodigo ti panagtawag	+1-671
Kodigo ti ISO 3166	GU
TLD ti internet	.gu
karkulo idi 2000

Dagiti Chamorro, dagiti patneng a tattao ti Guam, ket immunada tinaengan ti isla idi agarup a 4,000 a tawtawen.^[5] Daytoy nga isla ket addan ti atiddog a pakasaritaan iti Europeano a kolonialismo. Nadutokan babaen ni Ferdinand Magellan idi agdama ti panagbanbaniaga dagiti Kastila idi Marso 6, 1521, ti immuna a kolonia ket naipatakder idi 1668 babaen ti Espania idi isasangpet dagiti agtalinaed a mairaman ni Padre San Vitores, maysa a Katoliko a misionero. Iti adadu ngen dua a siglo, ti Guam ket maysa a nangruna a pagsardengan para kadagiti Espaniol a Galeon ti Galeon a tinawen a nagbalballasiw iti Pasipiko. Daytoy nga isla ket tinengngel babaen ti Espania aginggana idi 1898, nga idi daytoy ket naisuko iti Estados Unidos idi panawen ti Gubat ti Espaniol-Amerikano ken ti kalpasan daytoy ket naited a kas paset iti Tulag ti Paris.

Kas ti kadakkelan nga isla idiay Mikronesia ken ti maymaysa laeng a tinengngel ti Estados Unidos nga isla iti dayta a rehion sakbay ti Maikadua a Sangalubongan a Gubat, ti Guam ket tiniliw ti Hapon idi Disiembre 8, 1941, kadagiti oras kalpasan ti panagbomba ti Pearl Harbor, ken nasakupan iti dua ken kagudua a tawtawen.

Iti panawen daytoy a panagsakup, dagiti tattao iti Guam ket suheto kadagito aramid a mairaman ti tuok, putolan ken rames,^[6] ken napilitda nga umampon ti Hapon a kultura.^[7] Ti Guam ket suheto idi ti narungsot a panakilablaban idi natiliw met laeng ti isla babaen dagiti tropa ti Estados Unidos idi Hulio 21, 1944, ti petsa a tinawen a napammadayawan a kas ti Wayaan nga Aldaw.^[8]

Tatta nga aldaw, ti ekonomia ti Guam ket nasuportaran babaen ti kangrunaan nga industriana, ti turismo, a naipangpangruna a buklen daytoy kadagiti bisita manipud iti Hapon. Ti maikadua a pagtaudan ti matgedan ti Guam ket ti Militar ti Estados Unidos.^[9]