Kamatis

Ti kamatis ket ti makan, masansan a nalabbasit, a berry ti nightshade Solanum lycopersicum,^[2][1] a kadawyan nga ammo a kas ti mula a kamatis. Nagtaud ti sebbangan iti akinlaud nga Abagatan nga Amerika.^[2][3] T Nahuatl (pagsasao nga Azteca) a balikas iti tomatl ket isu ti nagtaudan ti Espaniol a balikas iti tomate, nga isu met ti nakaalaan ti balikas nga Ingles iti tomato.^[3][4]Daytoy ket naus-usar a kas naimuyongan a makan a mabalin a nagtaud kadagiti indihenio a tattao ti Mehiko.^[2][5] Nasarakan dagiti Espaniol ti kamatis manipud iti pannakaiyammoda iti Azteca idi las-ud ti Kolonisasion ti Espaniol iti Kaamerikaan ken inyegda met iti Europa. Manipud iti dayta, naipayammo ti kamatis kadagiti sabali a parte iti nakolonisado nga Europa a lubong idi las-ud ti maika-16 a siglo.^[2]

Kamatis
Bunga ti kamatis
Taksonomia
Pagarian:	Plantae
Klado:	Tracheophytes
Klado:	Angiospermae
Klado:	Eudicotidae
Klado:	Asterids
Urnos:	Solanales
Pamilia:	Solanaceae
Henero:	Solanum
Sebbangan:	S. lycopersicum
Dua a nagan
Solanum lycopersicum L.
Kapada a nagan
Lycopersicon lycopersicum (L.) H. Karst. Lycopersicon esculentum Mill.[1]

Makmakan ti kamatis kadagiti nadumaduma a waya, makilaw wenno maluto, kadagiti adu a potahe, pagsawsawan, dagiti ensalada, ken dagiti mainum. Bayat a dagiti kamatis ket dagiti bunga — botaniko a maidasig a kas dagiti berry — kadawyanda a maus-usar a kas ramen a nateng wenno sabali a masida.^[3]

Adu a naimulmula dagiti nadumaduma a kita ti kamatis kadagiti kalalainganna a klima iti amin a paset iti lubong, ken dagiti inbernadero ket mangipalubos para iti panagpataud kadagiti kamatis iti amin a paset dagiti tiempo iti tawen. Kadawyan nga dumakkel ti mula a kamatis iti 1–3 metro (3–10 ft) iti katayag. Agkalatkatda nga addaan iti nakapsot nga ungkay nga agdalupakpak ken kadawyan a makasapul iti suporta.^[2] Dagiti indeterminado a mula kamatis ket dagiti perenial iti patneng a habitatda, ngem maimuyonganda a kas dagiti tinawen. Ti determinado, wenno bassit a mula, dagiti mula ket tinawen nga agsardeng a dumakkel iti naikeddeng a katayag ken agpataud iti maminsan a dagus nga apit. Agdumaduma ti kadakel ti kamatis segun ti kultibar, nga agraman iti sakup iti 0.5–4 pulgada (1.3–10.2 cm) iti kaakaba.^[2]