Íranski byltingarvörðurinn

Íranski byltingarvörðurinn (formlega Varðlið íslömsku byltingarinnar; persneska: سپاه پاسداران انقلاب اسلامى; Sepâh-e Pâsdârân-e Enghelâb-e Eslâmi) eru hernaðarsamtök í Íran sem eru ábyrg gagnvart æðsta leiðtoga Írans, þjóðhöfðingja landsins.

Varðlið íslömsku byltingarinnar Sepāh-e Pāsdārān-e Enqelāb-e Eslāmī سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
Innsigli Íranska byltingarvarðarins
Einkennisorð	وَأَعِدُّوا لَهُمْ مَا اسْتَطَعْتُمْ مِنْ قُوَّةٍ (Kóran 8:60) „Kveðjið saman gegn þeim þær hersveitir og riddaralið, sem þér hafið yfir að ráða.“
Stofnun	5. maí 1979; fyrir 46 árum (1979-05-05)
Höfuðstöðvar	Teheran
Staðsetning	Íran
Forstöðumaður	Mohammad Pakpour
Starfsfólk	≈125.000 (2024)[1][2]
Vefsíða	sepahnews.ir

Samkvæmt stjórnarskrá Írans er hlutverk fastahers landsins að vernda landamæri og viðhalda allsherjarreglu í landinu en byltingarvörðurinn hefur hins vegar það hlutverk að vernda stjórnkerfi Íslamska lýðveldisins.^[3]

Byltingarvörðurinn er afar virkur á pólitískum vettvangi.^[4] Margir telja samtökin í reynd valdameiri en ríkisstjórn Írans^[5] og líta á þau sem „ríki í ríkinu“.^[5][6]

Byltingarvörðurinn stóð fyrir ofbeldisfullri bælingu á mótmælunum gegn dauða Möhsu Amini árið 2022.^[6]

Saga

Íranski byltingarvörðurinn var stofnaður þann 22. apríl 1979, þremur vikum eftir þjóðaratkvæðagreiðslu sem staðfesti stofnun Íslamsks lýðveldis í Íran í kjölfar írönsku byltingarinnar.^[7]

Margir af æðstu leiðtogum byltingarvarðarins voru myrtir í sjálfsmorðsárás þann 18. október 2009 í Zehedan í Sistan og Balúkistan. Súnní-íslömsku hryðjuverkasamtökin Jundallah lýstu yfir ábyrgð á árásinni.^[8][9]

Þann 23. október 2018 skilgreindu Sádi-Arabía og Barein Íranska byltingarvörðinn sem hryðjuverkasamtök.^[10]

Bandaríkin bættu Íranska byltingarverðinum á lista sinn yfir hryðjuverkasamtök þann 8. apríl árið 2019.^[11][12]

Þann 19. janúar 2023 bað Evrópuþingið ráðherraráð Evrópusambandsins að bæta Íranska byltingarverðinum ásamt undirdeildum hans, Quds-sveitunum og Basij-sveitunum, á lista yfir hryðjuverkasamtök.^[13][14] Ráðherraráðið fór ekki að beiðni þingsins en samþykkti þó refsiaðgerðir gegn 18 manns og 19 lögaðilum.^[15]

Kanada bætti byltingarverðinum á lista sinn yfir hryðjuverkasamtök þann 19. júní 2024.^[16]

Leiðtogi byltingarvarðarins frá apríl 2019 var hershöfðinginn Hossein Salami, sem var skipaður af æðstaklerki Írans, Ali Khamenei.^[17] Salami var drepinn í árásum Ísraelshers á höfuðstöðvar byltingarvarðarins í Teheran í upphafi stríðs Ísraels og Írans í júní 2025.^[18]

Lýsing

Landgönguliðar Íranska byltingarvarðarins á heræfingu árið 2015.

Íranski byltingarvörðurinn starfar sjálfstætt og er óháður íranska hernum. Hann er afar vel útbúinn og hefur eigið landgöngulið, lofther og fótgönguher á sínu snærum. Byltingarvörðurinn ber jafnframt ábyrgð á eigin skotflaugum sem fastaherinn fær ekki aðgang að. Höfuðstöðvar byltingarvarðarins eru í Doshan Tappeh-flugherstöðinni, sem hýsir einnig yfirstjórn íranska flughersins.

Tilraunir hafa verið gerðar til að setja fastaherinn og byltingarvörðinn undir sameiginlega yfirstjórn en þær hafa náð takmörkuðum árangri.

Byltingarvörðurinn var stofnaður með stjórnartilskipun þann 5. maí 1979 sem herlið sem átti eingöngu að vera ábyrgt gagnvart æðsta leiðtoga Írans, Ruhollah Khomeini. Byltingarvörðurinn varð fullvopnaður her á tíma stríðs Íraks og Írans, þar sem fjöldi óreyndra unglinga úr Basij-sveitum hans var sendur á víglínurnar. Mannfall byltingarvarðarins í stríðinu varð tvölfalt á við mannfall fastahersins.

Árið 2000 var talið að byltingarvörðurinn teldi til sín um 13.000 menn í tuttugu deildum, þar á meðal fallhlífaliða, sérsveitarliða og landgönguliða.

Fyrrum forseti Írans, Mahmoud Ahmadinejad, var meðlimur í byltingarverðinum á tíma stríðsins við Írak.