Bogi (vopn)

Bogi og örvar er skotvopnakerfi og eru algeng á flestum menningarsvæðum. Bogi með örvum er eldri en sögulegar heimildir ná til. Bogfimi er tæknin, hæfileikinn eða notkunin á þeim.

Húnbogi. Nútíma eftirgerð, úr trefjagleri og viði, af sögulegum boga.

Bogi og örvar birtast í kring um umskiptin frá síðfornsteinöld til miðsteinaldar. Í Nataruk í Turkana í Kenía fundust smáblöð úr hrafntinnu í hauskúpu og brjóstholi beinagrindar, sem bendir til notkunar á boga og örvum sem vopnum.^[1] Eftir lok síðustu ísaldar virðist notkun boga og örva hafa breiðst út til allra byggðra heimsálfa, nema Ástralíu.^[2]

Elstu varðveittu bogar í heilu lagi eru úr álmi frá Danmörku (hólmgarðsboginn)^[3], sem hafa verið mældir 11.000 ára gamlir. Kröftugir nútímabogar hafa verið gerðir eftir þeirri hönnun.

Dæmi um eftirgerð af hólmgarðsboga.

Nærmynd af miðju.

Brot úr Stellmoor-boga voru talin um 10 þúsund ára gömul, en þau eyðilögðust í Hamborg í seinni heimsstyrjöld, áður en aldursgreining með geislakolum var þróuð.^[4] Smáverkfæri úr steinum sem fundust á suðurströnd Afríku benda til að örvar hafi verið til í að minnsta kosti 71 þúsund ár.^[5]

Gerðir boga

Avarabogi frá um 700 e.Kr.

Mongólskur bogi, eftirgerð

Það er engin ákveðin flokkun á bogum.^[6] Boga má flokka eftir mismunandi eiginleikum, til dæmis efniviði, toglengd, lögun bogans séð frá hlið eða lögun arma í þversniði.^[7]

Algengar gerðir boga eru

• Aftursveigður bogi: bogi þar sem endarnir sveigjast frá skyttunni. Það réttist úr sveigjunni þegar boginn er spenntur. Sveigjan eykur kraftinn í boganum..^[8]
• Reflexbogi: bogi sem sveigist frá bogmanni þegar hann er óstrengdur. ^[8]
• Langbogi: flatbogi sem er jafnhár skyttunni, yfirleitt um 2m langur. Hefðbundinn Enskur langbogi var yfirleitt úr ýviði, en aðrar viðartegundir voru einnig notaðar.^[9]
• Flatbogi: sú gerð sem indíánar í Ameríku notuðu helst.
• Samsettur bogi: bogi úr meira en einu efni.^[7]
• Samansetjanlegur bogi: bogi sem er hægt að setja saman fyrir flutning.
• Trissubogi: bogi með trissum eða öðru til að hjálpa við að draga bogann.^[10]