Dælan

Dælan (latneskt heiti: Antlia) er stjörnumerki á suðurhveli jarðar sem franski stjörnufræðingurinn, stærðfræðingurinn og kortagerðarmaðurinn Nicolas-Louis de Lacaille nefndi árið 1752.

Stjörnumerkið Dælan

Stjörnumerkið Dælan, hvernig maður maður sér það með berum augum

Teikning eftir Johann Bode af stjörnumerkinu Dælan og tvöföldu strokk-loftdælu.

Koparstunga af stjörnumerkinu Dælan

Dælan er frekar ósýnilegt stjörnumerki, vegna þess að það er ekki svo bjart. Einungis bjartasta stjarnan, α Antliae, nægir til þess að vera í birtuflokki 4. Dælan sést ekki á Íslandi en hún sést á milli 50° N og 90° S.^[1]

Saga

Á 18. öld nefndi franski stjörnufræðingurinn Nicolas-Louis de Lacaille nokkur svæði stjörnuhiminsins á suðurhveli jarðar sem voru ónefnd. Á móti flestum stjörnumerki, sem eru nefnd eftir persónum í goðsögnum, bera stjörnumerki hans oftast tæknileg nöfn. Stjörnumerkið Dælan nefndi hann árið 1752 eftir tækið loftdæla sem var upphugsað af Otto von Guericke og þróað áfram af Robert Boyle.^[2]

Stjarnfræðileg fyrirbæri

Stjörnur

Bjartasta stjarnan, α Antliae, er með 4,28 mag sýndarbirtustig og er appelsínugul stjarna í 366 ljósára fjarlægð af gerðinni K4 III.^[3]

B	HR	Nöfn, önnur hugtök	mag	M>	Fjarlægð í ljósárum	Gerð
α	4104	Alpha Antliae	4,28	−0,97	366	K4 III
ε	3765	Epsilon Antliae	4,51	−2,16	704	K3 IIIa
ι	4273	Iota Antliae	4,60	0,58	208	K0 III
θ	3871	Theta Antliae	4,78	−0,58	384	A7 V
η	3947	Eta Antliae	5,22	2,61	109	F1 V
	4086		5,34	2,3	132	A8 V
	4313		5,43	−0,63	530	A0 V
	4049		5,44	−3,68	2200	B9.5 Ib/II
	3770		5,49	−1,36	760	K2 III CNII
	4153		5,50	−1,54	840	C5
	4049		5,52
δ	4118	Delta Antliae	5,55		481
ζ1	3780, 3781	Zeta Antliae	5,76 (6,19 / 6,96)		372
ζ2	3789	Zeta Antliae	5,93		374

Tvístirni

Kerfi	Heildarbirta	Hornbil	Stjörnur	mag
θ	4,78	0,1"	A (HR 3871)	5,30
			B (HR 3871)	6,18
δ	5,55	11,0"	A (HR 4118)	5,58
			B (HR 4118)	9,65
ζ1	5,76	8,0"	A (HR 3781)	6,19
			B (HR 3780)	6,96

Tenglar

• Dælan á Stjörnufræðivefnum