Kornastærð

Kornastærð er mælikvarði, sem segir til um stærð einstakra setkorna í seti.

Kornastærðarflokkun

Stærð setkorna getur verið allt frá örfáum míkrómetrum upp í tugi metra en vegna stærðarbilsins notast flestir kornastærðaskalar við e-s konar lograkvarða. Algengast er að notast við svo kallaðan Udden-Wenworth-skala en í honum er hvert stærðargildi helmingi minna en það næsta á undan í röðinni. Skalinn nær frá < 1/256 mm til > 256 mm og spannar því alls 18 flokka. Þessum flokkum er skipt í fjóra aðalflokka sets, möl, sand, silt og leir. Eðja er stundum notað sameiginlega yfir bæði silt og leir. Annar vinsæll lograkvarði fyrir kornastærð er Krumbein-skali, sem er nokkurs konar útvíkkun á Udden-Wenworth-skalanum og notast við sömu flokka, en gefur kornastærðina upp í φ-gildum. Flokkun á setbergi notast við sömu skala og á hver flokkur sets sér sambærilegt heiti yfir setberg, sem búið er til úr seti af viðkomandi kornastærð.

Yfirlitstafla

φ skali	Þvermál (mm)	Þvermál (µm)	Setkornagerð		Setberg
< -8	> 256	> 256.000	Hnullungar	Möl	Völuberg / Þursaberg
-7 til -8	128 - 256	128.000 - 256.000	Hnullungamöl
-6 til -7	64 - 128	64.000 - 128.000
-5 til -6	32 - 64	32.000 - 64.000	Mjög gróf
-4 til -5	16 - 32	16.000 - 32.000	Gróf
-3 til -4	8 - 16	8.000 - 16.000	Meðal
-2 til -3	4 - 8	4.000 - 8.000	Fín
-1 til -2	2 - 4	2.000 - 4.000	Mjög fín
0 til -1	1 - 2	1.000 - 2.000	Mjög grófur	Sandur	Sandsteinn
1 til 0	1/2 - 1	500 - 1.000	Grófur
2 til 1	1/4 - 1/2	250 - 500	Meðal
3 til 2	1/8 - 1/4	125 - 250	Fínn
4 til 3	1/16 - 1/8	62,5 - 125	Mjög fínn
5 til 4	1/32 - 1/16	31,3 – 62,5	Gróft	Silt	Siltsteinn
6 til 5	1/64 - 1/32	15,6 - 31,3	Meðal
7 til 6	1/128 - 1/64	7,8 - 15,6	Fínt
8 til 7	1/256 - 1/128	3,9 - 7,8	Mjög fínt
> 8	< 1/256	< 3,9	Leir		Leirsteinn

Mikilvægi kornastærðarmælinga

Kornastærð getur gefið ýmsar vísbendingar um uppruna sets. Kornastærðardreifing sets, þ.e. hlutfall mismunandi kornastærða í seti, gefur til kynna flutningsaðila setsins þar sem roföflin hafa mismunandi burðargetu. Þannig ber vindur aðallega sand og smærri agnir á meðan vatnsföll geta borið stærri kornastærðir. Jöklar bera hins vegar með sér allar kornastærðir, allt frá leir upp í hnullunga. Auk flutningsmáta getur kornastærð gefið til kynna straumhraða þar sem flutningsgeta eykst í hlutfalli við straumhraða vatns og vinds. Kornastærð getur einnig gefið til kynna þroska sets, þ.e. fjarlægð þess frá upprunastað.