Stórforeldri

Stórforeldri,^[1] afaforeldri^[2] eða einfaldlega afi og amma, er foreldri foreldra þess einstaklings sem miðað er við, ýmist móður eða föður. Á íslensku nefnist faðir foreldris þess einstaklings „afi“ en móðir þess „amma“. Sérhver lífvera sem verður til við kynæxlun og er ekki erfðafræðilegur blendingur á fjögur stórforeldri, átta langforeldri (langömmur og langafa), sextán langalangforeldri (langalangömmur og langalangafa) og svo framvegis. Í gegnum mannkynssöguna hefur fjöldi þeirra einstaklinga sem lifa nógu lengi til að verða stórforeldri aukist, án þess að ástæður aukins langlífis séu með öllu ljósar.^[3] Ein afleiðing þess er að með því að þrjár kynslóðir lifa samtíða, í stað tveggja áður, varðveitast upplýsingar betur sem annars hefðu glatast, til dæmis upplýsingar um vatnsból á þurrkatímum.^[4][5]

Amma með barnabarni í Taívan.

Í tilvikum þar sem foreldrar eru ekki til staðar eða geta ekki hugsað um barn sitt (til dæmis af fjárhagsástæðum, vegna hjúskaparstöðu, veikinda eða dauða^[6]) gerast stórforeldrar oft umönnunaraðilar. Í hefðbundnum samfélögum hafa stórforeldrar oft skilgreint hlutverk í uppeldi og umönnun barnabarna. Í læknisfræðilegum skilningi er stórforeldri annars stigs ættingi barnabarna sinna þar sem 25% erfðamengis þeirra skarast.^[7]